Jump to content

Page:Progreso - 3a yaro.pdf/380

From Wikisource
This page has been proofread.
350
PROGRESO

do : nemediacato o senmediaco F. immédiat, qua havas nula mediacanto.

Ma ta expresuri esas poke komplikita. On obtenus vorti plu « naturala », se on povus adoptar la verbala radiko medi‑ : lor médiat tradukesus per mediata, e immédiat per nemediata. Inter­médiaire esus medianto. Sed la radiko medi‑ (o medy‑) esas nun okupata per la senco di D. F. milieu (fizikala, sociala, e c.) Kad on devas chanjar olsa senco, e per qua radiko on expresos la sama ideo, tote necesa en la cienci ? On ne povas uzar mezo, qua havas tote altra senco. So Lalande sugestas la vorto ambiento o ambianto, nam on dicas ofte E. ambient, I. ambiente, F. milieu ambiant, e mem (en moderna stilo) ambiance. To esas la justa ideo di milieu. On povus mem adoptar la verbo ambiar (F. entourer), de qua lor ambianto derivus reguloze.

Geografiala nomi.

Ni ne facas quale la volapükisti e parte la espe­rantisti : ni konservas la nomi di personi. Charlotte Corday ne esas chanjata a Sharloto Kordeo, e Maria ne divenas Mario o Marino e c. Ma en la geografiala nomi nia vortolibri havas multa nomi parte chanjata per la finalo ‑o. Apud Sierra Leone e Sahara, qui konservas lia naturala finali, quankam ‑a ed ‑e esas por ni signi di adjektivi ed adverbi, ni trovas Sant-Heleno, Afriko, Ameriko e multa altri. Apud Surinam, ni trovas Siamo e c. Me vidas nula sistemo en omna to. Ni mokas la volapükala Melop por Amerika e la esperantala Rusujo e Holandujo, ma nia formi esas nur poke plu bona kam ita sen esar ankore la tote naturala ed inter­naciona formi. Do me nultempe povis venkar mea repulseso e skribar Ameriko, Europo ; me sempre skribis Amerika, Europa en mea artikli e letri en Ido, same kam me skribas Köbenhavn e ne Kopenhago, qua esas esperantigo di germana mispronunco di antiqua dana formo.

Ma Amerika ed Italia e c. esas substantivi, on dicos. Tre vera ; Schiller e Goethe esas anke substantivi, quale anke Diana ed Anna e Mazeppa e Sancho Panza e tanta altri. Nulu prenos Don Quijote quale adverbo, o Rodriguez quale imperativo, o Atlas, Paris, Eros quale la tri tempi di verbi.

Ni povas tante plu bone konservar la naturala formi Europa, Azia, Kanada e c., pro ke ni havas la bona sistemo di derivado nemediata : pro la signifiko di tala nomi on ne formacas adjektivi de oli sen la sufixo ‑ana (min ofte ‑ala). Nula jeno o miskompreno povas do existeskar de la finalo ‑a.

La sola kazi en qui on bezonas nomo artefacita, esas ti en qui nula inter­naciona nomo existas ; la max jenanta esas D. Deutschland, Da. Tyskland, F. Allemagne, E. Germany. Hike Germania esas probable la max bona vorto, quankam dusenco povas