14
Arch. Vat. Fondo Bolognetti nº 116, pag. 69-72.
Delineatio machinæ artificiosæ, qua mediante, spatio 24 horarum
200 milliaria volatus per ærem confici, exercitibus longe distantibus præter
mandata, milites, commeatus, aliaque necessaria, ut et obsessis locis, cæt[er]o-
rum[1] litteræ, merces, pecuniæ citissime transmitti possunt; ut exposita[2] copia
alicuius ad Regiam Lusitaniæ maiestatem ab uno Brasiliensi religioso exhibiti
supplicis libelli percipiendum; et eiusdem probatio (qualis iam altitudine 10,
orgiarum in ære facta) denno proxima die 24 Julij 1709 exhiberi debet.
EXPOSITIO HUIUS FIGURÆ. ORDINE ALPHABETICO
A : Designat vela, quibus ær scindatur, eo quo necesse fuerit vertibilia.
B : Monstrat speciem timonis, navim dirigendi, ne casualiter, sed pro arbitrio Directoris, seu Artificis moveatur.
C : Exhibet corpus navis, cuius prora, et puppis forma concharum terminatur, in quarum cavitatibus fistulæ, eisque accomodati follis deffectum venti supplentis.
D : Sunt due Alae, ad hoc solum[3], ut navis in æquilibrio teneatur, sine quo nullatenus vento dirigi posset.
E : Binæ sphæræ arcanum attractionis continentes, illæ ex metallo. conflatæ, aptæ tegendo, ne destruantur magnetes sphærarum Basi sunt inclusi, attrahentes corpus navis, quod ex laminibus ferreis confectum, ex certis viminibus contextis obductum, ac secundum proportionem hominum, quorum decem, vel undecim, cum inventore navis portare debet, accomodatum est.
F : Proponit tectum ex filis ferreis reticulatum, quæ fila multitudine magnorum globorum succinorum repleta insigni activitate navim in alto suspensam tenendi adminiculo erunt, et hoc per calorem radiorum solis, quibus dicti succini viminatos centones[4] attracturi sunt.
G : Ostendit suum artificem, qui Astrolabio, mappa marina, et Amusio altitudinem solis metitur, et hinc Geometricum sphæræ punctum (in quo degit) scrutatur.
H : Indicat magnetem, seu acum nauticam ; nam defectu huius male quis iter suum prosequeretur, cum nec via sine illa cognoscenda, nec invenienda.
I : Tandem rotas, cum funibus exprimit, quibus vela, iuxta exigentiam aut expanduntur, aut constringuntur.
