- 121
inna basaen iti napigsa, nga awan ti an-ania na, ket sabali
ti pangtuldekan na iti panangbalikas na iti sao ni Descartes
a:
—!Cogito, ergo sum!(9)
Daydi pilay ipagarupna no iso ti uy-uyungan na, dagiti dadduma bumiangda a kas mamagkappia, ngem iti kinaagpaysuan na, inda met ida yubyuban ket pagangayanna ti inda agkabil.
Iti panganan, adda maysa a bumaro a nangsango iti sangalata a sardinas, sangabotelya nga arak ken sabsabali pay a makmakan a kaigapgapuna sadi ili na, napalalo a panangipilit na a ramanan dagiti gagayyem na ti tente en-pie na, ket dagitoy napalaos met ti panagadi da. Addada agdidigos iti bansag a isayusayuda ti danom iti bubon, a kas pamayan da giti bombero, kadagiti kakadua da, a bumales met, ket kasta unay nga ayat dagiti agbuya.
Ngem ti ringgor ken kibor mangin-inot a sumardengda, ta agdadateng dagiti agad-adal a nangaton, a inawis ni Makaraig, ta ipakaammuna kadakuada ti kasasaad ti Akademya ti sao ti kastila. Ni Isagani kinablaawanda a siaayat a kas met ni kastila a Sandoval, iso a napan sadi Manila nga impleado ket itultuluyna ti adal na, naminpinsan a naikaysa ka dagiti tartarigagay dagiti agad-adal a pilipino. Dagiti ababbeng a inpasdek ti politika kadagiti nadumaduma a kitkita ti tao, agpukawda kadagiti pagad-adalan a kasda itay tunawen ti pudot ti sirib ken ti kinabanuag.
Gapo ta awan Ateneo ken paggigimungan dagiti mamasirib, literato ken politiko, ni Sandoval awan palabasenna a pagtitipunan a dina pangipakitaan iti laing na a bumitla ken mangusig kadagiti amin a di mangan-ano, a kasta unay a yaman dagiti gagayyem ken agdengdengngeg kenkuana. Kadagidi a kanito, ti pagsasaritaan da iso ti maipapan iti pannakaisuro ti sao ti kastila.
Gapo ta saan pay a simmangpet ni Makaraig, maysa, maysa mangibaga iti pattapatta na.
—?Ania ngata ti naaramid?—e Ania ngata ti inkeddeng ti Jeneral?—?Saan na nga inted ti palubos?—JNagballigi ni Padre Irene?—?Nagballigi ni Padre Sibyla?
Dagitoy isuda dagiti salsaludsod a pagsisinnublatanda, salsaludsod a ni laeng Makaraig ti makabalin a makasungbat.
Kadagiti agtutubo a naggigimong, addada napalausan
iti inanama a kasda Isagani ken Sandoval, a makitadan a ti
_________
9 Cogito, ergo sum, ( Agpanunutak; no kasta, ngarud, addaak).
Ti Cogito, — pabassit ti sao ti kastila a cojo, (pilay).
