- 185
No maipapan iti relijion, iso inna itangtangsit ti kinaromanista na (katoliko), romanista unay, ja! ti romanista nga Espania, ti ili ni Maria Santisima. . . ti maysa a liberal mabalin ket rebbengna ti agromanista iti disso a pamagbalbalinanda iti bagi da a dios, wenno uray santo laeng, dagiti tattao nga agsanod, a kas met ti panamagbalin a puraw iti maysa a mulato, no adda iti ili dagiti kapre. Nupay kasta, agsida iti dumara (karne) iti Kuaresma, malaksid iti Biernes Santo; uray kaano, saan nga agkonkonpesar, saan a mamatpati kadagiti milmilagro, kasta met a di mamati iti saan a panagriro ti Papa, ket no makimisa, mapan iti misa iti maikasangapulo nga oras, wenno iti kaababaan, ti misa dagiti sosoldado. Nu pay sadi Madrid, nakipagsasao met iti maikanniwas kadagiti praile, tapno saan a maisupsupadi kadagiti tattao sadiay; ket inna ida inbilang a kas tedtedda dagidi un-unana a tawtawen; nupay dakes unay ti inna sinasao maipanggep iti Inkisision; nupay inna sinarsarita dagiti naalas a kabibiag dagiti ab-abito, nalawlawag a pannao, dagiti praile, a saan a nagabito; nupay kasta, no ti Pilipinas ti masarsaritan, iso a rebbengna a maiturayan iti naisalsalumina a linteg, aguyek, kumita iti adda ibagana sublianna nga iwayat ti ima na iti daydi nalmeng a kababa, ket kunana:
—Dagiti praile masapol da, isuda ti dakes a masapol.
Ket makapungtot no adda maysa nga indio a makaitured nga agduadua kadagiti milmilagro, wenno saan a mamati iti Papa. Amin dagiti tutuok a inpalpalak-am ti Inkisision, bassit da a dusa ti kasdi a kinatured.
No isungbatda kenkuana a ti panagturay wenno ti panagbiag pespesen ti kinakuneng adda sabali a nagan na a dakes ti aweng na, ket dusaen dagiti linlinteg, no ti makabasol, maymaysa a tao, iso kumalilis, a ibagana dagiti sabsabali a pagpagilian a iturturayan dagiti sabsabali.
—Dakami,—kunkunana, a kasta unay panangparanga na iti timek na,—mabalinmi ti agsao iti natangsit! Saan kam a kas kadagiti ingles ken olandes, a tapno inda mataginayon ti turay da kadagiti il-ili, aramatenda ti pagbaot. . . ti aramaten mi, nalaglag-an, nataltalged; ti makapaimbag a bileg dagiti praile nalalaing ngem ti pagbaot dagiti ingles. . .
Toy a sao na nakaigasat, ket nabaybayag a tinultulad ni Ben-Zayb ken amin ti Manila, ti Manila a managpanunot naayatanna unay. Daydi a sao dimmanon sadi Espania, naisawang iti uneg ti Parlamento, a kas naggapo iti maysa a liberal a nabaybayag a nagiyan sadi Pilipinas, kdmpy., ket da giti praile, a napadayawan iti daydi nga inda nakaipadaan,
