- “El vulgo es necio y pues lo paga, es justo
- Hablarle en necio para darle gusto.”
- Lope de Vega(1)
An danaw, libot han iya mga bukid, nakaturog bin hilom, iton kahilom nga malimbong han dagko nga mga binuhat, daw sugad hiton waray sabat han bagyo han nahauna nga gab-i. Ha siyahan nga mga sulhog han silaw nga napukaw han mga uraramag dida ha bawbaw han tubig, say dayon malalantaw ngadto ha kasidsiran han langit in nanlalandaw nga mga lambong: asya an mga baluto han mga mangirisda nga nagbubutong han ira pukot; mga balalong ug mga paraw(2) nga nanmimitad han ira mga layag.
Duduha katawo nga magkasi luto nagtitinan-awon han tubig tikang didto ha usa nga pangpang; usa ha ira amo hi Ibarra, ug an iya kaupod amo in usa nga batan’on nga ubos ngan masamdong an panagway.
—Asya ini dinhi! — nagsiring ini nga batan’on; —dinhi huluga an lawas hadton imo amay. Nganhi kami, hi tenyente Guevara ngan hi ako, pagdad’a han kamposantero! Ginumos hin paghinangop ni Ibarra an kamot han batan’on.
—Diri mo sadang ha akon igpasalamat! — binmaton ini. —Damo in utang ko nga kaburut’on hadton imo amay ug waray ko nabuhat ha iya kundi pag-upod na la paghugos. Nakanhi ako hini nga bungto waray ko kilala, waray ko upod nga ha akon nagpakilala, waray ko ngaran ngan waray ko katigayunan, sugad yana. An sinundan ko inmiwas, bi- nayaan an liburan kay namaligya hin tabako. An amay mo in nag-agak ha akon, asya in nagbiling ha akon hin balay ug tinmabag han ngatanan ko nga kinahanglanon ha kauswa- gan han pagtutdo; napakada hiya ha liburan ngan nanha- hatag hin tigpira nga kuwarta han kabataan nga kabla sug mag tinuunon sugad man hin basahan ngan hin papel. Kundi ini, kay amo na gihapon, an mag-upay ngakatigaye nan, waray la pag-iha.
Hi Ibarra tinmukas ngan baga sugad hin nangadi hin
maiha. Katima umatubang ha iya kaupod ngan masiring;
