३.कर्नाटकांत सप्तमातृकांक योळुअम्मा म्हण्टात. यल्लम्मा हो त्या योळुअम्माचोच अपभ्रंश आसुंये.
यल्लम्मा म्हणजेच रेणुका. हिचे विशीं जायत्यो दंतकथा आसात. तातुंतली एक अशी-
रेणुका ही जमदग्नी ऋषीची बायल आनी परशुरामाची आवय. बापायचे सांगणेवयल्यान परशुरामान रेणुकेचो शिरच्छेद केलो आनी तिचेवांगडा एके मांग बायलेचोय शिरच्छेद जालो. उपरांत परशुरामान त्या दोगिंकुय जित्यो केल्यो. पूण धड आनी तकली जोडटना ताची एक चूक जाली. रेणुकेच्या धडाचेर ताणें मांगिणीची तकली चडयली आनी मांगिणीच्या धडाचेर रेणुकेची तकली बसयली. तीं दोगांय जितीं जालीं आनी तांकां मरिअम्मा आनी यल्लम्मा हीं नांवां फावो जालीं.
बेळगांवा लागीं सौंदत्ती गांवांत रेणुकेचें मुखेल स्थान आसा. थंयच्या दोंगुल्ल्यांक यल्लमाचे दोंगर म्हणटात. तातूंत एके दोंगुल्लेचेर सरस्वती नांवाचे न्हंयेचे देगेर एके देवीचें देवूळ आसा. देवळाच्या बांदकामावयल्यान तें इ.स.च्या तेराव्या शेंकडयांतलें आसुंये अशें दिसता. मार्गशीर्ष आनी चैत्र म्हयन्यांतले पुनवेक हांगा व्हडली जात्रा भरता. तेन्ना आंगवणी पावोवपाखतीर जायते भक्त थंय येतात.
यल्लम्माच्या उपासकांक जोगती वा जोगतीण अशें म्हण्टात. कर्नाटकांत 'यल्लमन कुणी तू' हया नांवाचो एक लोकनाच आसून तो हे देवीखातीर करतात. यल्लमाचीं कांय पदांय आसात. तशेंच देवीक ओंपील्ल्यो चलयोय देवदासी वृत्तीन जगतात.
यल्लमाची मूर्त बशिल्ले स्थितींत आसता. तिचें मुखामळ उग्र आसता. ती चार भुजांची आसून, तिच्या हातांत डमरू, त्रिशूल, पाश आनी ब्रह्मकपाल हीं आयुधां आसात. तिचे तकलेचेर मुकूट आसता. तिचे भोंवतणीं जमदग्नी, रेणुका, परशुराम ह्या देवतांच्यो मूर्ती आसतात. संकटाच्या वेळार हिका कोंबे वा बोकडे बळी दितात.
यवः आर्यांच्या अन्न-धान्यांतलें एक मुखेल धान्य. मराठींत ताका जव वा सातू अशें म्हण्टात. ऋग्देव, अथर्ववेद, तैत्तिरीय संहिता, काठक संहिता, वाजसनेयी संहिता हातूंत हाचो उल्लेख आयला. अफगानिस्तान आनी काश्मीर ह्या देशांतलें म्हत्वाचें पीक म्हणून ताचो ऐन-ई-अकबरींत उल्लेख आयला.
रोथ आनी बोथलिंग हांच्या मतान हें खाशेलें धान्य नासून हें उतर सगळ्या धान्यांखातीर वापरताले. मद्र आनी उशीनर ह्या जनपदांत ह्या धान्याचें खूप पीक येतालें असो पतंजलीन उल्लेख केला.
हें नैमिषेयांचें अन्न आसून, हविर्द्रव्यूय आसा.
श्राध्दांत ताची गरज आसता.
यवनः भारतांत आयिल्ल्या ग्रीक लोकांक यवन अशें नांव दिलां. पोरन्या ग्रीसाच्या एका भागाचें नांव आयोन अशें आशिल्लें. त्या वाठारांतल्या लोकांक आयोनियन अशें म्हण्टाले. त्या उतराचें भारतीय रुपांतर यवन अशें जालें. अशें अस्तंती-पंडितांचें मत आसा. ह्या दोन उतरांनी वर्णसाम्यूय आसा.
सनपयलीं चवथ्या शेंकडयांत सिकंदराचे घुरयेक लागून ग्रीक लोकांचो भारताकडेन संबंद आयलो. सम्राट अशोकाच्या एका शिलालेखांत अॅण्टिओकुस नांवाच्या ग्रीक राजाचो उल्लेख 'अंतिआको नामा योन राजा' असो केल्लो आसा. योन हें प्राकृत रूप आसून यवन हें ताचें संस्कृत रूप.
पाणिनीची अष्टाध्यायी, मनुस्मृती, रामायण, महाभारत ह्या पुर्विल्ल्या संस्कृत ग्रंथांनी यवन हें उतर जायते खेपे आयिल्लें आसा. पाणिनीच्या सूत्रांत यवन ह्या उतराचें स्त्रीलिंगी रूप यवनांनी जाता अशें विधान आसा. वार्तिककार कात्यायनान यवनी म्हळ्यार यवन बायल आनी यवनांनी म्हळ्यार यवनांची लिपी असो भेद दाखयला. जांची भास संस्कृत न्हय अशा लोकांक आनी परकियांक महाभारतांत म्लेंच्छ म्हळां. वसिष्ठाची गाय नंदिनी हिचें विश्र्वामित्रान अपहरण केलें. तेन्ना तिच्या आंगांतल्यान म्लेंच्छ लोक उत्पन्न जाले. तांतूत पुण्डू, द्रावीड, शबर, शक, यवन पल्लव, किरात, दरद हे लोक आशिल्ले. रामायणांतूय ही कथा सांगिल्ली आसून कांबोज, बर्बर ह्या भारतीय आनी शक, यवन ह्या परकी लोकांक म्लेंच्छ म्हळां. जे क्षत्रीय लोक क्रियालोपाक लागून आनी हेर कारणांक लागून आर्यत्त्वापासून भ्रश्ट जाले तांचें परिगणन मनुस्मृतींत केल्लें आसून तातूंत यवनांचो उल्लेख सांपडटा. कांय स्मृतीकारांच्या मतान यवन लोक संकरज आसात.
उत्तर भारतांतलो लोक असो यवनांचो निर्देश महाभारतांत केल्लो सांपडटा. उत्तरेकडल्या हेर राजांवांगडा तांणी कौरवांवटेन भारतीय झुजांत भाग घेतिल्ल्याचेंय सांगलां.
अशे तरेन भारतीय लोकांक पुर्विल्ल्या काळापसून खबर आशिल्ले यवन लोक आनी ग्रीसी लोक एक आसपाची शक्यताय ना. यवन देश म्हळ्यार अरबस्थान आनी यवन लोक म्हळ्यार अरब लोक अशें एकमत आसा तें अशें-
पुर्विल्ले यवन लोक तांचो देश ह्या दोनूय गजालींचेर उजवाड घालपी एक पुरावो अमरकोशांत सांपडटा. वेगवेगळ्या गंधवाचक द्रव्यांचीं नांवां दितना अमरसिंहान तुरूष्क, पिण्डक, सिल्ह आनी यावन हीं चारूय एकाच सुगंधी द्रव्याचीं नांवां दिल्लीं आसात. तुरूष्क आनी यावन हीं नांवां तो पदार्थ तूर्क आनी यवन देशांत उत्पन्न जाता म्हणपाचें दाखयता. 'यावनः यवनदेशजः।' अशें अमरकोशाचे सगळे टिकाकार सांगतात. हो सुगंधी पदार्थ म्हणजेच ऊद. तो अरबस्तानांत उत्पन्न जाता अशें हिरॅाडोटस म्हण्टा. हाचेवयल्यान यवन देश म्हळ्यार
