सत शासन काय असत शासन हें शासनाच्या नैतिक गुणाचेर अवलंबून आसता. अॅरिस्टॉटलान बंडां आनी क्रांत्यो कित्याक जातात ताची सविस्तार विस्कटावणी केल्या. शिक्षणाचो प्रसार, कायद्याविशीं आदर आनी कायद्याचे अंमलबजावणेंत आनी प्रशासनांत न्याय ह्यो तीन गजाली असल्यार क्रंती टाळूं येता. ताच्या राज्यशास्त्रांत राजाच्या उद्दिश्टांत सुसंस्कृत नागरीक निर्माण करप ही मुखेल गजाल सांगल्या. कला आनी ज्ञान हांचेविशीं प्रेम आशिल्लो श्रेश्ठ वर्ग निर्माण करप हें राज्याचें ध्येय आसा. प्लेटोच्या मतान न्याय आनी अॅरिस्टॉटलच्या मतान कल्याण हीं राज्याचीं निमाणीं उद्दीश्टां.
रोमन तत्त्वगिन्यानी सिसेरो (इ.स.प. 106 – 43) हाणें रिपब्लिक आनी लॉ ह्या नांवाचीं पुस्तकांय बरयलीं. ताच्या मतान स्थानिक प्रदेशांक स्वयंशासन आनी स्वातंत्र्य दिल्ल्यानच व्यपक आनी व्हड साम्राज्याची एकात्मता सिध्द जाता. तशेंच सगळें विश्र्वच राज्य आसून देव आनी मनीस ताचे नागरीक आसात. सगळ्या राश्ट्रांक सदांकाळ लागू पडपी सैमीक प्रमाणभूत असो कायदो आसा. दरएका मनीस मार्गदर्शन मेळ्ळ्यार सद्गुणी जावंक शकता अशें ताचें मत आशिल्लें. राज्याविशीं सांगतना तो कायद्याक म्हत्व दिता. ताच्या मतान मनशाची संपत्ती सारकी आसूंक शकना, गूण सारके नासतात, पूण सगळ्या नागरिकांचे समान कायदेशीर हक्क आसतात. ताच्या मतान कायदो फक्त अधिकार आनी जबरदस्ती हांचे मर्यादेंत सिध्द जावंक शकना. खरो कायदो सद्विवेक बुद्दीनच सिध्द जावंक शकता आनी तो शेमाकडेन सुसंगत आसता. राज्यांचे वेगवेगळे आकृतीबंध तपासतना तो अॅरिस्टॉटलची मान्य करून न्याय हें राज्यसंस्थेचें निमणें उद्दिश्ट मानता.
सेंट ऑगस्टीन (इ.स. 354 – 430) ह्या रोमी बिश्पान सिटी ऑफ गॉप (देवनागरी) हो ग्रंथ बरयलो. हातूंत ताणें जिणेचे दिव्य मार्ग ( देवनागरी) आनी पार्थिव मार्ग (ऐहिक नगरी) अशे दोन विबाग वर्णिल्यात. युरोपाच्या मध्ययुगीन राजकीय आनी धर्मीक इतिकासाक म्हत्वाची प्रेरणा ह्या ग्रंथावरवीं मेळ्ळी. सेंट ऑगस्टीनान प्लॅटोचें न्याय हें राजकीय उद्दीश्ट आनी कल्याणमय जीण हे अॅरिस्टॉटलाचें राजकीय उद्दीश्ट किरिस्तांव धर्मीय नदरेंतल्यान मांडलां.
नीक्कोलो मॅकिआव्हॅली (1469 – 1529) हाणें प्रबोधन युगांत सत्तेविशींच्या तत्त्वगिन्यानाची मांडणी केल्या. ताचें हें तत्त्वगिन्यान अणभवीक आनी विज्ञानीक आसा. सत्तेविशींचीं उद्दिश्टां साध्य करून दिवपाक वास्तव साधना कशीम आसतात हाचें स्पश्टीकरण ताणें केलां. दोन राज्यांचेर कशें जैत मेळोवप, तांची बरे तरेन कशी राखण करप आनी ती कित्याक लागून वगडावतात हाचें स्पश्टीकरण ताणें आपल्या प्रिन्स ह्या पुस्कांत केलां. ताच्या मतान राज्याक धर्माची गरज आसता, पूण धर्मांत सत्य आसा म्हणून न्ही, तर धर्म हो समुदाय, शक्त निर्माण करता आनी मनशांक जोडटा. तशेंच राश्ट्रीय स्वातंत्र्य, सुरक्षितता आनी सुवेवस्थीत संविधान ह्या तीन राजकीय गजालींक तो चड म्हत्व दिता.
टॉमस हॉब्ज (1588 – 1679) हाच्या भतान जंय राज्य ना, सरकार ना, थंय मनशां सैमीक स्थितींत रावतात. हे स्थितींत अन्याय, संघर्श, स्पर्धा हांकां चड प्रधान्य आसता. हें टाळपाखातीर मनीस समाज घडोवंक सोदता. तेकातीर जायतीं मनशां एकठांय येवन मुखेली वेंचून काडटात आनी गरज आशिल्ली सत्ता ताच्या हातांत सोंपयतात. अशेतरेन राज्यांतली जनता सार्वभौम संत्तांधीश आपल्या कोणायकडेन तरी सोंपोवन ताच्या अधिपत्याखाल राज्यांत अंतर्गत अशी सवस्तकाय राखपाचो करार करता. सार्वभौम सत्तांधीश आपल्या मस्तेपणांत सुलतानशाय हाडपाची शक्यताय हॉँब्ज न्हयकारना. पूण सार्वभौम सत्तेच्या अबावी अंर्तगत बेबंदशाय ही सुलतानशायेपरस चड घातक, तशेंच एकाधिकारी सत्तेंत भ्रश्टाचारी लोकांचो आंकडो वाडटा.
हॉब्जावरी जॉन लॉक (1632- 1704) समाजीक करार हें राज्यशासनाचें अधिश्टान मानता. ताणें राजकीय सत्तेची व्याख्या केली ती अशी – मरनाची शिक्षा धरून आनी ताच्यायपरस कमी खर शिक्षा दिवपामेरेनचे कायदे करपाचो अधिकार म्हळ्यार राजकीय सत्ता. हे कायदे चडकरून संपत्तीचे वेवस्थेखातीर आनी राखणे खातीर गरजेचे आसतात. स्वराज्याक परकी सत्तेपसून बादा येवची न्हय न्हय देकून राखण करपाक आनी केल्ले कायदे अंमलांत हाडपाक समाजाक अधिकार आसतात आनी ते फक्त समाजीक हिता खातीरच आसतात.
फ्रेंच राज्यक्रांतींतलो झां झाक रूसो (1792 – 78) हाणें ‘समाजीक करार’ ह्या पुस्तकांत राज्यपपत्ती सांल्या. ताच्या समाजीक कराराचे संकल्पनेंत दोन मुलभूत संकल्पना आसात. (1) जनतेची सार्वभौम सत्ता आनी (2) समुहईहा (जनरल विल) – जनतेची सार्वभौम सत्ता ही जनसतेपसून केन्नाच वेगळी जायना आनी नाशय जायना. समाजीक करारान ही जनतेची सार्वभौम सत्ता मान्यता पावता. दुसरी म्हत्वाची संकल्पना समुहईहा. ईहा म्हळ्यार इत्सा, अपेक्षा, वासना वा आकांक्षा. ह्यो दोन प्रकारच्यो आसतात. (1) ते ते व्यक्तीच्यो स्वार्थाविशींच्यो इत्सा (2) समस्त समाजाचें जातूंत कल्याण सादता अशी इत्सा.
एकोणिसाव्या शतमानाच्या राज्यआस्त्राविशींच्या विचारांत उपयुक्ततावाद हो मुलभूत मानतात. ताचो मुखेल प्रर्तक जेरेमी बेंथेमी (1748 – 1832) ताच्या मतान सुख- दुखाचो हिशेब करून मनीस बुध्दिवादाच्या आधाराचेर राज्याचे वेव्हार सदा चलोवंक शकतात. आरोग्य. संपत्ती, सत्ता, मैत्री आनी हेर जायतीं इश्ट आनी अनीश्ट
