कांचीक परत आयल्या उपरांत रामानुज वरजराजाची उपासना करपाक लागलो. तेचवांगडा ताचें शिकपय चालूच आशिल्लें. फुडें ताणें स म्हयने पेरियनमबी हाचेकडल्यान वेदान्त सुत्रां आनी तीन हजार गाथा शिकून घेतल्यो.
रामानुजाच्या लग्ना उपरांतचें जिवीत व्हडलेंशें सुखी नाशिल्लें. देखून ताणें आपले बायलेक कुळार धाडली आनी संन्यास घेतलो. मागीर वरदराजाच्या देवळालागीं ताणें एक मठ उबारलो आनी तो थंय रावपाक लागलो. ताका जायते शिश्य आनी शिश्याक मेळ्ळ्यो. ताचो पयलो गुरु यादव प्रकाशानय उपरांत ताचें शिश्यत्व आपणायलें. ताचें उपरांत यामुनाचार्याचो पूत वरदरंग रामानुजाकडेन आयलो आनी ताका श्रीरंगमाक घेवन गेलो. थंय गेल्या उपरांत श्रीरंगंनाथाच्या देवळाचीं आनी थंयच्या मठाचीं सगळीं सुत्रां ताणें आपल्या हातांत घेतलीं. मागीर ताणें गोष्ठीपुर्णाकडच्यान परत दीक्षा घेतलीं.
गोष्ठीपुर्णान ताका ‘ऊँ नमो नारायणाय’ हो मंत्र दिलो आनी ताचें गुपीत समजावन सांगलें. हो मंत्र कोणाक दिवं नाका अशीय ताणें आज्ञा दिली. पूण हो मंत्र आयकाल्यार मुक्ती मेळटा म्हणपाचें जेन्ना ताका कळ्ळें तेन्ना तो एका देवळाच्या माथ्यार चडलो आनी व्हडा व्हडान तो मंत्र उच्चारपाक लागलो. जायत्या बायलां – दादल्यांनी तो मंत्र आयकलो. ही गजाल कळटकच गोष्ठीपुर्णाक खूब तिडक आयली. ताणें रामानुजाक आपयलो आनी सांगलें – तुवें गुरुची आज्ञा मोडली, आतां तुका जायतो काळ नरकांतच रावचें पडटलें. हाचेर रामानुजान म्हणटलें – जर तुमचे कृपेन हे सगळे बायल – दादलें मुक्त जातले आनी हांव नरकांत वतलों जाल्यार म्हाका खोसच जातली.
रामानुजाचें हें उलोवणें आयकून गुरु प्रसन्न जालो आनी म्हणपाक लागलो – आयजपसून विशिष्टाव्दैतवाद तुज्याच नांवान रामानुजदर्शन म्हणून नामनेक पावलो.
एक फावट यज्ञमूर्ती नांवाचो एक अव्दैतवादी संन्यासी आनी रामानुजाचो अठरा दीस शास्त्रार्थ जालो. तातूंत यज्ञमूर्तीचो पराभव जालो. यज्ञमबर्तीन मागीर वैष्णव मत आपणायलें आनी रामानुजाचें शिश्यत्व पत्करलें.
मागीर रामानुजान यामुनाचार्याच्या मड्यालागीं केल्ल्यो प्रतिज्ञा पुराय करपाचें थारायलें. ब्रह्मसूत्रांचेर विशिष्टाव्दैती भाश्य बरोवप ही पयली प्रतिज्ञा आशिल्ली भाश्य बरोवपाच्या पयलीं शंकराचार्यान आपल्या भाश्यांत तुस्त केल्लो बोधायनवृत्ती नांवाचो ग्रंथ काश्मीरांत वचून मेळ्यलो. ताचे उपरांत श्रीरंगमाक परत येवन रामानुजान ब्रह्मासूत्रांचेर श्रीभाश्य नांवाचें भाश्य बरयलें. मागीर तो परत काश्मीराक गेलो. थंय सरस्वतीपिठान ताच्या भाश्याची तुस्त केली. थंयच्या पंडितांनी ताका हयग्रीवाची मूर्त भेट दिली. आयजय म्हैसूरच्या परकालमठांत ती मूर्त आसा आनी तिचो नेमान पुजा जाता. ताचे उपरांत दिल्लीक वचून ताणें त्या काळावयल्या बाद्शहाकडच्यान विष्णुची मूर्त मेळयली अशें सांगतात. फुडें ताणें आपल्या मताचो देशभर प्रचार केलो. अशेंतरेन ताणें यामुनाचार्याच्यो तीनय इत्सा पुराय केल्यो.
रामानुजाचो शिरश्य कुरेशाक खूब वर्सांनी दोन पूत जाले. रामनुजाचे आज्ञेप्रमाण तातुंतल्या एकाक पराशर नांव दवरलें. कांय लोकांच्या मतान यामुनाचार्याची ही एक अपुरी इत्सा आशिल्ली तीय हे गजालीन पुराय जाली.
त्या काळांलतो चोळ देशाचो राजा कुलोत्तुंग वा दुसरो राजेंद्र चोळ शैव आशिल्लो. रामानुज वैष्णव धर्माचो प्रचार करता हें ताका सहन जालेंना. शिवापरस खंयचेंच दैवत व्हड न्हय अशी मान्यता रामानुजनाकडल्यान घेवंची असो सल्लो राजाच्या सल्लागरांनी राजाक दिलो. तेन्ना राजान रामानुजाक हाडपाक सेवाकाक धाडले. सेवक मठांत पावलें तेन्ना रामानुज न्हावपाक म्हण न्हंयचेर गेल्लो.
कुरेशान गुरुचेर आयिल्लें संकट वळखलें आनी संन्याशाचो भेस आंगाच चडोवन पेरियनंबी वा महापुर्ण हाच्यावांगडा तो राजदरबारांत गेलो. शिव हो एकच व्हड देव हें ताणेंय मान्य करुंक ना. देखून राजान त्या दोगांचेय दोळे काडपाक लायले. ते त्रास सोंसना जावन पेरियनंबी मेलो.
ताचे उपरांत शिश्यांचो सल्लो मानून रामानुज श्रीरंगमच्यान होयसळ राज्यांतल्या तोंडण्णूर ह्या गांवांत गेलो आनी जायती वर्सां थंय रावलो. थंयचो राजा बिहिदेव जैन आशिल्लो. रामानुजजाचें व्हडपण मानन उपरांत ताणें वैष्णव पंथ आपणायलो. रामानुजान ताक विष्णुवर्धन अशें नांव दिलें. रामानुजान मागीर राजाच्या पालवान मेलकोटे वा तिरुनारायणपुरमाक नारायणाचें एक देवूळ बांदलें. आनीकाय पांच जाग्यांनी तांणी विष्णुचीं देवळां बांदलीं.
रामानुज मेलकोटाक बारा वर्सां रावलो. इतल्यांत चोळ राजा मेलो म्हणपाची खबर कळ्ळी आनी तो श्रीरंगमाक आयलो. थंय ताणें चडशा सगळ्या आळवारांच्या मुर्तींची स्थापन केली. मागीर तो तिरुपतीक गेलो. तिरुपतीची मूर्त दर्यांत उडयल्ली ती ताणें वयर काडली आनी परत तिची स्थापना केली. ताचे उपरांत रामानुज श्रीरंगम सोडून खंयच गेलो ना. कुरेशाचो पूत पराशर भट्टर हाका ताणें आपलो उत्तराधिकारी नेमलो आनी आपल्या वैष्णवमताच्या प्रचाराखातीर चौद्यातर शिश्यांची तजवीज केली. अशतरेन आपलें सगळें जिवीत अध्ययन आनी धर्मप्रचार हातूंत घालोवन रामानुज 120 वर्सां जगलो आनी शेवटाक विष्णु रुपांत विलीन जालो.
आपल्या मताच्या प्रचाराखातीर रामानुजान श्रीभाष्याव्यतिरिक्त वेदान्तदीप, वेदान्ततत्वसार, गीताभाष्य, अष्टादशरहस्य, कूटसन्दोह, गुणरत्नकोष, न्यायरत्नमाला, नारायणमन्त्रार्थ, नित्याराधनविधा, पच्ञरात्ररक्षा, मुण्डकोपनिषद्व्याख्या, विष्णुविग्रहशंसनस्तोत्र सारकिल्ल्या जायत्या ग्रंथांची रचणूक केली. -कों. वि. सं. मं.
