रामाक परतून हाडपाखातीर तो दंडकारण्यांत वता. पूण राम अयोध्येक परतून येना. शेवटाक तो रामाच्या पादुका राज्यतंत्राचेर दवरुन रामाचे वतीन राज्य करता.
अरण्यकांड : 75 सर्ग. दंडकारण्यांत ऋषिमुनी सतत राक्षसांचो त्रास जायत आसता. तेखातीर ऋषिमुनी रामाकडे संरक्षणाची मागणी करतात आनी राम तशें तांकां आश्र्वासन दिता. रावणाची भयण शूर्पणखा रामाक मेळून ताचेकडे लग्न जावपाची इत्सा परगटायता. रामान न्हयकारतकच ती लक्ष्मणाक विचारता. लक्ष्मणा कडल्यान न्हयकार मेळटकच ती सीतेक जिवी मारपाचो यत्न करता, तेन्ना लक्ष्मण रामाचे आज्ञेन तिचें नाक आनी कान कापून उडयता. तेन्ना ती आपलो भाव खर हाका ताच्या चवदा हजार राक्षस सौनिकांसयत रामाचेर हल्लो करपाक धाडून सूड घेवपाची यत्न करता. पूण राम तांकां सगळ्यांक वाटेक लायता. ही खबर अकंपन नांवाच्या राक्षसा कडल्यान रावणाक कळटा. तेन्ना रामाक दुख्ख दिवपापासत सीतेक उबारुन हाडपाचें थारयता. मारीच हो खूब रुपां धारण करपांत कुशळ आशिल्ल्यान तो कांचनमृगाचें रुप घेता. सीता कांचनमृगाक पळोवन भुलता आनी आपल्याक तो जाय म्हणून हट्ट धरता. राम ताका धरपाक रानांत वता. फाटोफाट लक्ष्मणाकूय वचचें पडटा. उपरांत रावण साधूचो भेस करुन सीतेकडे येता आनी तिका उबारुन लंकेंत व्हरता. रामाचो इश्ट गृध्रराज जटायू रावणाचेर वाटेंत हल्लो करता, पूण रावण ताका मारता. लंकेंत रावण, सीतेक आपल्यावांगडा लग्न जावपाक याचना करना. पूण सीता ताका बदना. राम आनी लक्ष्मण कांचनमृगाची शिकार करुन आश्र्मांत परततात. सीता आश्र्मांत ना ती पळोवन राम भियेता आनी दोगूय जाण तिका सोदपाक भायर सरतात. आसन्नमनण जटायूकडल्यान तांकां रावणान सीतेक व्हेल्ल्याचें समजतात. फुडें तांकां मानेपयर वयर तकली नाशिल्लो, फकत धड आनी तोंड पोटांत आशिल्लो असो, कबंध राक्षसाकडे गांठ पडटा. तो राम – लक्ष्मणाक खावपाक पळयता तेन्ना राम – लक्ष्मण ताचे हात तोडून ताका मारून उडयतात. ताचें दहन करतकच, ते चितेतल्यान कबंध तेजीश्ट रुपांत प्रकट जावन, रामाक सुग्राव ह्या वानरराजाकडे इश्टागत केल्यार सीता मेळटली अशें सांगता. कबंधाचे सुचोवणे वयल्यान राम मतंगवनांत वता. थंय ताका शबरी मेळटा.
किष्किंधाकांड : 67 सर्ग. पंपा सरोवराम्हऱ्यांत रामाची सुग्रीवाकडे भेट जाता. वाली हो सुग्रीवाचो व्हडलो भाव. ताणें सुग्रीवाचे बायलेचो अपहार करुन ताका वनवास आपणावपाक लायिल्लो आसता. म्हणूत वालीचें पारिपत्य करुन आपूण तुका तारतलो अशें राम सुग्रीवाक उत्तर दिता. सुग्रीवूय रामाक सीतेचो सोद करपाचें अभिवचन दिता. उपरांत सुग्रीव रामावांगडा किष्किंधेक वता आनी वालीक युध्दाचें आव्हान दिता. वाली आनी सुग्रीव हांचे युध्द चालू आसताना, थारायल्ल्याप्रमाण रामान वालीचेर बाण सोडून ताका मारपाचो आसता.
पूण दागूय जाण एक सारके दिशिल्ल्यान राम गोंदळटा आनी सुग्रीव वाली कडल्यान मार खावन पळून वता. पूण वळखीखातीर गजपुष्पी वाल सुग्रीवाच्या गळ्यांत घालून परतून युध्द जाता आनी राम ताका मारता.किष्किंधा नगराच्या शिंवासनाचेर सुग्रीवाचो राज्याभिशेक जाता. उपरांत सुग्रीवूय सीतेचो सोद घेवंक लागता. तेखातीर वानरांचीं पथकां सगळ्या दिकांनी धाडटात. दक्षिणेवटेन गेल्ल्या वानरांभितर हनुमंत आनी वालीचो पूत अंगद आसता. एका पर्वताच्या पठाराचेर तांकां जटायुचो व्हडलो भाव संपाती मेळटा आनी ताचेकडल्यान तांकां कळटा की रावण, लंका नांवाच्या रमणीय व्दीपाचेर रावता. पूण सागर पार करुन लंकेंत वचपाचो प्रस्न येतसच हनुमान ती जबाबदारी आपणाचेर घेता आनी महेंद्र पर्वताच्या शिखराचेर उबो रावता. सुंदरकांड : 68 सर्ग. हातूंत चडशो चमत्कारीक कथा आसात. महेंद्र पर्वतावयल्यान हनुमान त्रिकूटाचल पर्वताचेर वशिल्ले लंकेचें दर्शन घेता आनी राती वेळार लंकेंत भितर सरता. सोद घेतना अशोकवनांत ताका सीता दिसता. रावण थंय येवन तिका वश करपाचो यत्न करता आनी सीता ताका झ्डकारता. सीतेचें हें दुख्ख पळोवन हनुमनाक वायट दिसता. उपरांत सीतेक मेळून वळखी खातीर तिका राममुद्रिका दाखयता आनी तिका व्हरपाखातीर राम व्हड सैन्य घेवन येतलो अशें आश्र्वासन दिता. सीतेन दिल्लो चूडामणी म्हळ्यार विणयेंत घालपाचें रत्न घेवन तो रामाकडे वता. पूण वता आसतना रावणाक आपल्या शैर्याची जाणविकाय करुन दिवपाखातीर तशेंच ताचीय शक्य पळोवपाखातीर रावणाचें उपवन उध्वस्त करता. उपरांत लंकेचेंय दहन करुन रामाकडे वता.
युध्दकांड : 128 सर्ग. हातूंत राम आनी रावण हांच्या झुजाचो वृत्तांत आसा. राम लक्ष्मण वानरसेनेसयत दर्यादेगेर येतात. पूण येदो व्हड दर्या कसो हुंपप असो तांकां प्रस्न पडटा. तेन्नाच विभिषण, सीतेक लागून रावणाकडे वाद जाल्ल्यान रामाक येवन मेळटा. विभिषणाचे सांगणेन, राम दर्याची उपासना करतकच दर्या, रामाक, विश्र्वकमर्याचो पूत नल हाचेवरवीं सेतू बांदून लंकेकडे वचपाक सुचयता. वानरांच्या आदारान नल सागराचेर सेतू बांदता. झूज सुरु जावचेपयलीं वालीचो पूत अंगद रावणाकडे शिश्टई करुन वता पूण तातूंत ताका यश मेळना. झुज सुरु जाता. इंद्रजित राम – लक्ष्मणाक नागपाशांनी बांदता, पूण थंय गरुड येता आनी नाग पळून वतात. राम रावणाची रथ मोडून, रावणाक बेशुध्द करता पूण जिवो मारना. उपरांत कुंभकर्णाक मारता. इंद्रजित स्वता अधश्य जावन वानरसेनेचेर हल्लो करता, ब्रह्मास्त्राच्या आदारान राम – लक्ष्मणाक निश्र्चेश्ट करता. तेन्ना हनुमान तांकां महोषधींचो वास दिवन जागो करता. फुडें इंद्रजित मायावी सीता निर्माण करता आनी वानरांच्या सामकार तिका जीवी मारता. तें पळोवन राम परतून घुंवळ येवन पडटा. विभिषण रामाक ती मायावी सीता म्हणून सांगतकच राम – रावणाचें झूज सुरु जाता
