काश्मीर तशेंच जम्मू- काश्मीर आनी पंजाब ह्या राज्यांच्या शिमेवयल्यान पंजाबाच्या उत्तर वाठारांतल्या गुरुदासपूर जिल्ह्यांत वता. थंयच्यान ती पंजाब (भारत) आनी पाकिस्तान शिमेवयल्यान कांय अंतर व्हांवत वचून पाकिस्तानांत प्रवेश करता. थंय लाहोराकडल्यान ती व्हांवत वचून अहमदपूरचे दक्षिणेक चिनाब न्हंयेक वचून मेळटा. मंगमरी जिल्ह्यांत वायव्ये कडल्यान तिका दाग ही उपन्हंय मेळटा. रावी न्हंय शाहपूरसावन जंय मैदानी वाठारांत येता थंयमरेन तिचे दोनय वटेन ऊंच कटे आसात. फकत मुलतान जिल्ह्यांत कुचलंबा ते सराई सिंधू हांगा ती सरळ आसा. हांगाच हे न्हंयेपसून खारीज काडिल्लें आसा (1917). भारतांत माधोपूर हांगा रावीचेर अपर बारी दुआब हें एक व्हड खारीज काडलां (1778-79). भारत- पाकिस्तान ह्या दोनूय देशांक उदकाशिपंणावळीचे नदरेन हें खारीज खुबूच उपेगी पडटा. हिमाचल प्रदेश राज्यांत रावी न्हंयेचेर काक्री, हिब्रा, बाला, पुराण, चारोर आनी खुजारा हे उदका वीज निर्मणी प्रकल्पा आसात. -कों. वि. सं. मं.
राशी : क्रंतिवृत्ताचे जे समसमान बारा भाग कल्पिले आसात तांकां राशी अशें म्हणटात. क्रांतिवृत्ताचे वट्ट 360 अंश आशिल्ल्यान दर एके राशीचे 30- 30 अंश जातात. हे विभाग गणिताचे सोयीखातीर आसात. म्हणून तांकां विभागात्मक राशी अशें म्हणटात. विभागात्माक राशी म्हळ्यार क्रांतिवृत्त मेजपाची मेजपट्टी आसा. सुर्यमार्गावयले हे 30 अंशावयले टप्पे लक्षांत दवरपाखातीर त्या मार्गावयल्यो कांय ठळक तारखो प्रत्योक विभागांत आकृतिबद्द करुन, तांच्यो बारा आकृत्यो कल्पिल्यात. तांकां तारात्मक राशी अशें म्हणटात. ह्या तारात्मक राशींचीं नांवां अशीं : 1) मेष 2) वृषभ 3) मिथून 4) कर्क 5) सिंह 6) कन्या 7) तूळ 8) वृश्चिक 9) धनु 10) मकर 11) कुंभ आनी 12)मीन.
तारात्मक राशींची गणना अश्र्विन्यादी नक्षत्रांक धरुन चार चरण म्हळ्यार चार भाग केल्ले आसात. ताकालागून णव चरणांची सव्वादोन मक्षत्रांची मेळून एक रास तयार जाता. हें कोश्टक फुडें दिल्या प्रमाण आसा :-
1) अश्र्विन, भरणी आनी कृत्तिकांचो पयलो चरण – मेष
2) कृत्तिकांचे तीन चरण, रोहिणी आनी मृगाचे पयलो दोन चरण- वृषभ
3) मृगाचे फुडले दोन चरण, आर्द्रा आनी पुनर्वसूच पयले तीन चरण – मिथून.
4) पुनर्वसूचो चवथो चरण, पुष्य आनी आश्र्लेषा – कर्क.
5) मघा, पुर्वा आनी उत्तरेचो पयलो चरण – सिंह.
6) उत्तरेचे फुडले तीन चरण, हस्त आनी चित्रेचे पयले दोन चरण – कन्या.
7) चित्रेचे फुडले दोन चरण, स्वाती आनी विशाखाचे पयले तीन चरण – तूळ
8) विशाखाचो चवथो चरण, अनुराधा आनी ज्येष्ठा – वृश्र्चिक. 9) मूळ, पूर्वाषाढा आनी उत्तराषाढाचो पयलो चरण – धनू.
10) उत्तराषाढाचे फुडले तीन चरण, श्रवण आनी धनिष्ठेचे पयले दोन चरण – मकर.
11) धनिष्ठेचे फुडले दोन चरण, शततारका आनी पुर्वा भाद्रपदेचे पयले तीन चरण – कुंभ.
12) पुर्वा भाद्रपदेचो चवथो चरण, उत्तर भाद्रपदा आनी रेवती – मीन.
फलज्योतिशांत राशी, नक्षत्रां आनी गीरे हांच्या संयोगान फळादेश सांगील्लो आसता. राशीचें फळ तिच्या स्वामीवयल्यानूय विचारांत घेतात. रास आनी तिचो स्वामी हांचो क्रम असो आसा : 1) मेष – मंगळ 2) वृषभ – शुक्र 3) मिथुन – बुध 4) कर्क – चंद्र 5) सिंह – रवी 6) कन्या – बुध 7) तूळ – शुक्र 8) वृश्र्चिक – मंगळ 9) धनू – गुरु 10) मकर – शनी 11) कुंभ – शनी आनी 12) मीन – गुरु.
चर ह्यो राशी जल्म लग्नकुंडलींतल्या ज्या जाग्यार येतात, त्या जाग्यांचे आनी राशींचें मेळून फळ विचारांत घेत गीरे
