सातव्या अनुवाकांत सैमांत रुद्राचीं स्थानां खंय खंय आसात तें सांगलां.
आठव्या आनी णवव्या अनुवाकांत सोम, उग्र, ताम्र, भीम, शिव सारकिलीं नांवां उल्लेखिल्लीं आसात.
धाव्या अनुवाकांत रुद्राचें सर्वव्यापित्व सांगून आपल्या घरांतल्यांक, भुरग्यांक आनी गोरवां – वासरांक ताणें मारचें न्हय अशें ताचें मागणें केल्लें आसा.
इकराव्या अनुवाकांत जायत्या जाग्यांनी रावपी वेगवेगळ्या रुद्रांचें वर्णन केल्लें आसा.
चमकाच्या पयल्या स अनुवाकांत म्हाका अन्न मेळूं, धान्य मेळूं, सत्ता मेळूं, भूय मेळूं, इंद्रदी देव अनूकूल जावं अशी याचना आसा. सात, आठ आनी णव ह्या अनुवाकांत सगळीं चज्ञप्रक्रियेंतलीं उतरां आयिल्लीं आसात आनी शेवटाक म्हजीं इंद्रियां, जीव, मन धरुन सरळेंच जीवन यज्ञमय जावंचें अशें मागणें केल्लें आसा.
इकराव्या अनुवाकांत एकापसून अठ्ठेचाळिसांमेरेन कांय सम आनी कांय विशम अशो संख्या सांगिल्ल्यो आसून अखेरेक रुद्राचे कृपेन आपणाक अन्न, प्रजा, यज्ञ ह्यो गजाली मेळच्यो अशी परत इत्सा परगटायल्ली आसा.
रुद्राध्यायाचो पयलो विनियोग यज्ञांतल्या चयन प्रकरणांत जालो. तेखातीर तो एक यज्ञीय आंग थारलो. कर्मकांडांत ह्या अध्यायाचो आस्पाव केल्ल्यान ताका कर्मांगत्वय फावो जालें अशें मानून सायणाचार्यांनी ह्या अध्यायाचें कर्मपरच विवेचन केल्लें आसा. तशेंच रुद्राची जायत्या ऋषींनी जायत्या तरांनी तुस्त केल्ली आसा आनी ताका लागून रुद्राचें म्हत्व फक्त यज्ञांतल्या विनियोगापुरतेंच नासून व्यापक अशा तत्वगिन्यानाचे नदरेनूय ताका म्हत्व फावो जालां हेंय तो मान्य करता.
वायू, कूर्म, लिंग हीं पुराणाः आश्र्वालायन आनी बौधायन हीं गृह्यसूत्रा, हरिवंश, आगम सारकिल्ले ग्रंथ हातुंतल्यान रुद्राविशीं उद्बोधक वर्णनां आसात. शंख, याज्ञवल्क्य, अत्री आनी आंगिरस ह्या स्मृतिकारांनी रुद्राध्याय हो सकल पातकांचो नाश करता अशें म्हळां.
शैव परिवारांतल्या देवतांच्या महाभिशेकाच्या वेळार रुद्राध्याय म्हणटात. शैव पंथांत म्हत्व आशिल्लो हो रुद्राध्याय फुडें वैश्णवांनीय आपणायलो. ताच्या जपान विष्णुलोक मेळटा अशें स्कंदपुराणाच्या रेवाखंडांत सांगलां. -कों. वि. सं. मं.
रुदाक्ष : (मराठीः रुद्राक्ष; हिंदी : रुद्रक संस्कृत, कन्नड आनी गुजराती : रुद्राक्ष इंग्लीश : युट्रॅसम बीड ट्री : लॅटीन : अलिओकापर्स गॅनिट्रस, ए. स्कोरिकस; कूळ : एलिओकार्पेसी). फुलझाडांतलें सुमार 18 मी. उंचायेचें झाड. ब्रह्मादेश, थायलंड, मलाक्का, मलाया, नेपाळ आनी भारत ह्या देशांनी हाचो प्रसार आसा. भारतांत बंगाल, बिहार, आसाम, मध्य प्रदेश, गुजरात, कर्नाटक आनी महाराष्ट्र ह्या वाठारांनी हो रुख दिश्टी पडटा. कोंकणांतल्या रानांनी हो सामान्यपणान दिसता. हाच्या एलिओकार्पस हे प्रजातींत सुमार 200 जाती आसून भारतांत तातुंतल्यो सुमार 26 जाती मेळटात. तातुंतलो रुद्राक्ष हो एक.
ताची साल गाड करडी. ताचेर बारीक बुराक आनी अशीर आडव्या बारीक भेगो आसतात. ताचो तरणो भाग लवदार आसून पानां सादीं एकाआड एक, मध्यम आकाराचीं, भाल्यावरी आनी दांतेरी आसतात. उपपानां खूब ल्हाना आनी बेगीन गळपी आसून खांदयांच्या तोंकाक पानांची गर्दी आसता. थंडेच्या दिसांनी पोरन्या पानांचे खाचींत जायत्या हुमकळपी ताळ्यांचेर ल्हान धवीं फुलां येतात. फळ अश्मगर्भी, वाटकूळें 1.3 – 2.5 सेंमी. व्यासाचें गुळगुळीत आनी जांबळें आसून फळांचेर दाट उंचवटे आनी पांच खांची आसतात. तशेंच तातूंत पांच कप्पे आनी पांच बियो आसतात. गीम आनी पावस हे फळांचे मोसम. पांचां परस चड वा उण्यो खांची आशिल्ले रुद्राक्ष चुकून मेळटात. रुद्राक्षाच्या फळांतलो मगज (गर)सआंबट आनी खाद्य आसून तो मेंदवाचे विकार बरे करता. बियो निवळ करुन तांकां चकचकसाण दिवन तांच्यो माळी करतात. हिंदू धर्मांत ह्या फळांक (रुद्राक्षांक) आगळेंच धर्मीक म्हत्व आसा. फकीर लोकूय रुद्राक्षाच्यो माळी गळ्यांत घालतात.
रुद्र+ अक्ष म्हळ्यार शिवाचो दोळो असो ह्या उतराचो अर्थ जाता. ह्या तिसऱ्या दोळ्याक संवसारांतल्या आध्यात्मिक तेजोबलाचें प्रतीक मानतात. देखून रुद्राक्षाक सर्वश्रेश्ठ मानतात. रुद्राक्ष-जाबालोप- निषदांत ताचे उत्पत्तीविशीं एक कथा आसा ती अशी – त्रिपुरासूर ह्या राक्षसाक मारपीखातीर कालाग्निरुद्रान ध्यानार्थ दोळे धांपले तेन्ना तातुंतल्यान जीं दुकां जमनीर पडलीं तांचे रुद्राक्षमणी जाले.
