मांडीसर वा नेम मारपी बाद जायसर खंयच्याय खेळगडयाक मैदानाच्या (व्हड वाटकुळाच्या) खंयच्याय भागांत वचूंक मेळटा.
दर पंगडाक दोन वा तीन डाव खेळूंक मेळटा. लगोऱ्यो उडयतकच खेळपी पक्षाक 10 गूण मेळटात. लगोऱ्यो परत मांडटकच 5 गूण मेळटात. झेलपी पंगडान मारिल्ल्या दर एका खेळगड्याबदला त्या पक्षाक 5 गूण मेळटात. खेळाचे नेम मोडल्यार त्या त्या पंगडाक 5 गूण उणे करतात. सगळ्या डावांनी मेळिल्ले गूण एकठांय करून ज्या पंगडाचे गूण चड जातात तो पंगड जैतवंत जाता.
-कों. वि. सं. मं.
लग्नसंस्था : मानवी समाजांतल्या सगळ्या संस्थांमदली एक मुखेल संस्था. हिंदू संस्कृतींत सोळा संस्कारांमदली लग्न ही संस्था केंद्र स्थानाचेर आसा. लग्नाक लागून बायल आनी दादलो ह्या दोगांय मदल्या संबंदांचें नियमन जाता. तशेंच घोव – बायल हांकां जावपी भुरग्याचो समाजीक संबंदूय थारता.
कुटुंबसंस्था लग्न संस्थेचेर आदारीत आसता. देखुनूच लग्नसंस्काराचेर समाजीक नितीमत्तेचो प्रभाव पडिल्लो आसा. ह्या संबंदांत न्हवरो – व्हंकलेचें पावित्र्य आनी कुळाचें पावित्र्य मुखेलपणान विचारांत घेतात. तशेंच वंश जात, पोटजात, समाजीक दर्जो, अर्थोत्पादनाची तांक, भलायकी, शिकप, सभाव हे सारकिल्यो जायत्यो गजाली लग्न जुळयतना विचारांत घेतात. तशेंच लग्नसंस्था ही कुटुंबसंस्थेपुरतीच मर्यादीत नासून तिका समाजीक अनुबंधूय आसता.
समाजाचें अस्तित्व तिगचें, ताची उदरगत जावंची हेखातीर समाजांत बरी प्रजा निर्माण जावपाची गरज आसता. ल्हानपणांतूच भुरग्यांचेर बरे संस्कार जाले जाल्यार फुडराक सद्गुणी प्रजा निर्माण जाता असो शास्त्रीय संकेत आसा. तेखातीर घोव – बायलेन धर्मा चरणान वागून सुप्रजानिर्मितीची पात्रताय जोड पडटा. लग्नसंस्कार हो अशी पात्रताय जोडपाक पूरक थरता. अशी सगळ्याच समाजांची धारणा आसा. बायल – दादल्यामदीं समाजमान्य जावपी घोव – बायल संबंद निर्माण करून आनी तांचें नियमन करून समाजकल्याणाचें ध्येय साध्य करपाचें म्हत्वाचें कार्य लग्नसंस्था करता.
पुर्विल्ल्या काळांत लग्नसंस्थाच अस्तित्वांत नाशिल्ली अशें कांय विव्दानांचें मत आसा. ताका आदार म्हणून महाभारतांतली एक कथा सांगतात. जनवरांच्या कळपांत जशें बायल – दादलो भेदाबगर लैंगिक संबंदांविशीं हेर नातें नासता ते तरेची समाजाची अवस्था उतर कुरू देशांत आशिल्ली अशें उद्दालक ऋषी आनी ताचो पूत श्र्वेतकेतू हांच्या संवादांत म्हळां. उद्दालकामेरेन अरणिधर्म प्रचलित आशिल्लो. पूण वेदांच्या काळांत भारतांत अशी पशूधर्मी अवस्था आशिल्ल्याचो पुरावो मेळना. ऋग्वेदांत सहोदराच्या लग्नाच्या संबंदांचो नवो निशेध सुचीत करपी यम – यमी संवाद वर्णिल्लो आसा. इजिप्त आनी इराणाचे संस्कृतायेंत खूब पुर्विल्ल्या काळांत सहोदरांचें लग्न जातालें, पूण ऋग्वेदाच्या काळांत लग्नसंस्था सुस्थीर जाली हें वेदांतल्या जायत्या उल्लेखांवयल्यान कळटा. तांतूतले लग्नसंस्थेचें स्वरूप मंगल आनी उदात आशिल्लें.
धर्मशास्त्रकारांनी सपींड लग्नाक निरोध केल्लो आसलो तरीय भारतीय समाजांत कांय सपींड लग्नां मान्यतायेक पाविल्लीं आसात. फाटल्या हजारांनी वर्सांमदीं चारूय वर्णांपुरतेच मर्यादीत उरूंक नात, जाल्यार जाती, उपजाती, पोटजाती इतले मेरेन तांचें नियमन जाल्लें आसा. पूण आतां आधुनिक काळाच्या संदर्भांत सुशिक्षितांचो जातीवयलो विश्र्वास गेला. हाका लागून फकत आंतर्जातीयच न्हय जाल्यार आंतर्धर्मीक लग्नांय जावपाक लागल्यांत.
गृह्यसूत्रां, धर्मसूत्रां आनी स्मृति हांच्या काळापसून लग्नाचे आठ प्रकार आशिल्ल्याचें सांगलां. ह्या प्रकारांचीं नांवां ब्राह्म, प्राजापत्य, आर्ष, दैव, गांधर्व, आसुर, राकेस आनी पैशाच अशीं आसात. ह्या आठ लग्नप्रकारां भायर आनिकूय कांय लग्नांचे प्रकार वेगवेगळ्या समाजांत प्रचलित आसात.
लग्न जुळयतना जायत्या गजालींचो विचार खोलायेन जाता. तातुंतल्यो कांय अशो : वरपरिक्षा, वधूपरिक्षा, कूळ परिक्षा, लग्नाखातीर योग्य पिराय, पत्रिकांचो मेळ आनी ग्रहांची अनुकूलता. ह्यो सगळ्यो गजाली जुळून आयल्यो जाल्यारूच लग्नां शास्त्रीय नदरेन जुळून येतात. तशेंच लग्नाच्या प्रयोगांत वाङ्निश्र्चय, सीमांत पूजन, मधुपर्क, परस्परनिरीक्षण, कन्यादान, अक्षारोपण, लग्नाचो होम, गृहप्रवेशनीय होम, ऐरणीदान, घरप्रवेश आनी आशीर्वचन हीं कृत्यां चड करून आस्पावतात. तशेंच लग्न संस्कारांत कांय लौकीक प्रथांचोय आस्पाव आसा. ह्यो प्रथा प्रदेशाप्रमाण वेगवेगळ्यो आसतात. हातूंत हुंड्यापददतीचोय आस्पाव जाता. हालीसरा पारंपारीक वैदीक लग्नपददती सुवातेर, कायदेशीर सोपस्कार पद्दत आपणावपाच्यो देखी घडूंक लागल्यात. कायद्यान बायल दादलो संबंदाक मेळिल्ली मान्यताय म्हणजेच लग्न अशें थोडेभितर म्हणूं येता. कोणाय दादल्या वांगडा लग्न जातकच बायलेक कायदेशीर दर्जो फावो जाता. लग्नाक लागून मेळपी घोव – बायल ह्या पदांवांगडाच पर्यायान तांचे संततीकूय कायद्यान मान्यताय मेळटा.
भारतांत वेगवेगळ्या जातींच्या लग्नासंबंदींच्यो रुढीय वेगवेगळ्यो आसात. तशेंच, वारसाहक्क, पोटगी, दत्तक विधान हांचेयमदीं वेगळेपण आसा. प्रथा आनी परंपरा हांचोय लग्नासंबंदांत प्रभाव दिसता. स्वातंत्र्याउपरांत जें राजकीय स्थित्यंतर जालें ताका अणसरून लोकशाय राज्यघटना देशान संमत केली. लोकशायेक पोशक आनी सुसंगत थारतले अशें समान आनी एकेच तरेचें धोरण मान्य करून, लग्न, वारसो हांचेसंबंदीं नवी संहिता तयार करप आनी ती देशांतल्या सगळ्या समाजगटांखातीर उपेगांत हाडप गरजेचें
