न्हवऱ्याच्या पागोट्याचें आनी व्हकलेचे साडयेचें तोंक हांची गांठ मारता.उपरांत न्हवरो-व्हंकल एकामेकांक तिबो लायतात. उपरांत अंतरपाट पयस करून व्हकलेक वराचे बसयतात. होच तांच्या लग्नांतलो मुखेल विधी आसता. दुस-या दिसा न्हव-यागेर खारू पारनो नांवाचो विधी जाता. खारू म्हळ्यार लोखणी कडें घेवन न्हवरो व्हंकलेच्या कपलार आनी भांगांत सिंदूर लायता. अशें तीन वेळां करतकच तें कडें व्हंकले हाताक घालता. उपरांत दोगांयच्या वस्त्रांची गांठ सोडयतात.
तांच्यांत घटस्फोटाची चाल आसा, तेचपरी घटस्फोटीत बायलेक आनी विधवेक परत लग्न करूंक मेळटा. अशा लग्नाक सांगा म्हण्टात. अशा लग्नाखातीर गांव मुखेल्याची परवानगी घेवंची पडटा आनी ग्रामपंचायतीक देणगी दिवंची पडटा.
हे जमातींत एकवीस दीस सुयेर पाळटात.भुरगें स म्हयन्यांचें जालें म्हणजे ताचें जावळ आनी उश्टावण करतात. बाळंतिणीची आनी तिच्या गर्भाची राखण जावची म्हण ग्रामदेवांक फळां, कोबों वा बोकडो ओंपपाची चाल आसा.
हे लोक मडीं लासतात. तशेंच अपघात जावन मेल्ल्या मनशांचे मडें रानांत व्हरून उडयतात. मड्याकडे ते एक कोयतो दवरतात जाका लागून भूतबादा जायना असो तांचो समज आसा.हे लोक धा दीस सुतक पाळटात, निमण्या दिसा ते ताचें श्राध्द वाडटात.
लोधा लोक श्तळा, चंडी, वराम मनसा आदी देवांचे उत्सव वर्सांतल्यान जायतेवेळां मनयतात.ह्या वेळार ते त्या देवांची पुजा करून वेगवेगळे पदार्थ तांकां निवेद दाखयतात. तुपाचें हवन करतात, बळी दितात आनी आरती करतात. ते उपरांत संगीत, नाच जाता आनी निमाणें देवतेचें विसर्जन करतात.
तांचो बांदना हो उत्सव कार्तिक म्हयन्यांत येता. ह्या दिसा मोनजातीची पुजा करतात. तुसू हो तांचो भौशिक उत्सव. हातूंत लोधा, महतो, कोरा ह्या जातींच्यो बायलो एकठांय येवन बावल्यांचीं लग्नां लायतात आनी मजा करतात. चैत्र संक्रांत हो तांच्या वर्साचो निमणो दीस आसून त्या दिसा पितरांखातीर अन्न शिजोवन इसानाचेर दवरतात. ह्या दिसा हे लोक नवीम आयदनां हाडटात.
ह्या लोकांक नाचाची खूब आवड आसून फकत दादल्यांकच उत्सवांत नाच करूंक मेळटा.
रानांत रावपी लोधा लोक कंदमुळां एकठांय करून आनी शिकार करून पोट भरतात. कांय जाण शेतांतलो वावर करतात. हाचेभायर लांकडां एकठांय करप, रेशमाचे कोश एकठांय करप, म्हेंव आनी मोहाचीं फपलां जमोवप, जाल्यार कांय जाण जिवाणीं आनी कांसव धरून विकतात. जाल्यार कांय जाण नुस्तें विकपाचोय धंदो करतात. भात हें तांचें मुखेल पीक. ते धोणू - बाण, जाळीं आनी सांपळे वापरून शिकार करतात.
लोधा लोकांची जातपंचायत आसता. सगळे जाण्टे दादले तिचे वांगडी आसतात. जातीच्या सगळ्या प्रस्नांचो विचार करप, तांकां न्याय दिवप, व्यभिचार, चाली मोडप, पंचायतीची आज्ञा मानप ना आदी चुकां खातीर दंड दिवप, हीं कामां जातपंचायत करता. तेभायर धर्मीक उत्सव लग्नसंबंद जुळोवप जातीजेवणाची वेवस्था हेविशींची भासाभास पंचायतींत करतात. हीं कामां करपाखातीर मुखिया, डाकुआ (निरोप व्हरपी) आनी परमानिक (रानपी) हे तीन अधिकारी नेमिल्ले आसतात.
तांच्या गांवांत धर्मीक कामाखातीर कांय अधिकारी नेमिल्ले आसतात ते अशे - (१) देहेरी - गांव पुरोयत (२) तलिआ - देहेरीक आदार करपी (३) हंतकार - बळी दिवपी (४) गुन्ती - मांत्रिक वा वैदू (५) ब्यक्रा - भगत वा शमन, हो भविश्य सांगता. युगिनी, कुंद्रा, चिरगुनी, प्रेतासिनी, कालपुरूश, वाघोआ, गोमुआ अशीं ताच्या भुतांचीं नांवां आसून तांका हे लोक खूब भियेतात. आधुनिक विज्ञानीक बदलांच्या प्रभावाखाला सगळ्याच जमातींच्या रिती-रिवाजांत, आचार विचारांत, काळानुसार बदल घडत आसा. लोधा जमातय ताका आडवाद उरूंक ना.
- कों. वि. सं. मं.
लोधी : एक जात.ह्या लोकांची वसती महाराष्ट्र आनी मध्य प्रदेशांत आसा. इ.स. च्या १८ व्या शतमानाचे निमाणें ते पंजाबांतलो लुधियाना जिल्हो सोडून हांगा आयले अशें सांगप जाता. लोध हें तांचें खरें नांव आसून, लोधी म्हणूनच तांकां सगळेकडे वळखतात.हिंदी ही तांची मायभास. ते स्वताक राजपूत समजतात. हे लोक शरिरान घटमूट आसून देखणेय आसतात. ते शेती, गोरवां पोसप, सावकारी, मजुरी, लांकडां विकप आदी वेवसाय करतात. तांच्यांतले कांय जाण जमीनदार आसात आनी तांकां ठाकूर म्हणून वळखतात.
लोधींत उंचेले आनी कनिश्ट अशे दोन वर्ग आसात आनी दर एका वर्गात जायत्यो उपजाती आसात. चलयेचें लग्न चड करून भुरगेपणांतच करतात. लग्ना निमतान चल्याचो मामा चल्याघरा जेवण दिता, लग्ना दिसा न्हव-याकडच्यान जोडे, मेथी, सुयो, व्हंकलेचे कपडे, हळदुवी चादर आदी वस्तू चलयेगेर हाडून देवामुखार दवरतात. त्यावेळार चलयेची आवय श्तळा देवीची पुजा करता.
लग्नादिसा न्हवऱ्याक नवे कपडे घालून, बाशिंग बांदून घोड्यावयल्यान मिरयत व्हंकलेगेर व्हरतात. लग्नावेळार पुरोयत चवकोनी रांगोळी घालून तातूंत न्हव-या-व्हंकलेक बसयतात. उपरांत न्हवरो - व्हंकल पळसाळे खांदयेक स प्रदक्षिणां घालता. पूण सातवी प्रदक्षिणां घालचे पयलीं तांकां थंय जमिल्ल्या लोकांची परवानगी घेवची पडटा. उपरांत तीं प्रदक्षिणा पुराय करतात आनी मागीर पुरोयत सावधान अशें म्हण्टा. दनपरां जेवण जातकच व्हंकल पालखेंत बसून
