सिंक्लेअर आनी अमेरिकन समाजाचेर खर टीका करपी पत्रकार, समीक्षक आनी निहंदकार, हेन्री ल्यूइस मेंकेन हांचो ताचेर खूब प्रभाव पडलो. ल्यूइसान विसावंयर कादंब-यो बरयल्ल्यो. १९१४ वर्सा ताची अवर मिस्टर रेन ही पयली कादंबरी उजवाडा आयली. ते उपरांत ताच्यो द ट्रेल ऑफ द हॅाक (१९१५), द इनोसंट्स(१९१७), द जॅाब(१९२०) ही ताची पयली जैतावंत कादंबरी. हे कादंबरींत मिनेसोटांतल्या एका गांवांत कॅरल मिलफर्ड हे तरनाटेचो जाल्लो घुस्पटमार ताणें प्रभावितपणान मांडला. आर्विल्ल्या अमेरिकन समाजांतल्या अडचणींचें वास्तववादी आनी औपचारीक चित्रण ताणें आपल्या बऱ्याचशा कादंबऱ्यांनी केलां, देखीक व्यापारी वृत्ती (बॅाबिट्, १९२२), वैद्यकीय वेवसायांतल्यो अपप्रवृत्ती(अॅरोस्मिथ, १९२५), धर्माच्या क्षेत्रांतलीं ढोंगीपणां (एल्मर गँट्री, १९२७), अमेरिकेंतल्या गिरेस्तांचें जग आनी तातुंतलें रितेंपण (डॅाड्सवर्थ, १९२९), अशे विंगड विंगड विशय ताणें आपल्या कादंबऱ्यांनी हाताळ्ळे. वर्ल्ड सो वाइल्ड (१९५१) ही ताची निमणी कादंबरी ताच्या मरणाउपरांत उजवाडा आयली. हाताळिल्ल्या अडचणींचो खोलायेन अभ्यास करून तो आपल्यो कादंबऱ्यो बरयतालो.
१९३० वर्सा ताका नोबॅल पुरस्कार दिवन ताचे साहित्यसेवेचो भोवमान केलो. नोबॅल पारितोशिक मेळोवपी तो पयलो अमेरिकन साहित्यिक.
- कों. वि. सं. मं.
ल्यूथर, मार्टिन : (जल्म: १० नोव्हेंबर १४८३; मरण : १८ फेब्रुवारी १५४६).
सोळाव्या शेंकड्यांतलो प्रसिद्द ख्रिस्ती धर्मसुदारक आनी प्रोटॅस्टंट पंथाचो संस्थापक. मार्टिन ल्यूथर ही अस्तंती संस्कृतायेंतली आनी किरिस्तांव समाजांतली एक म्हत्वाची व्यक्ती. ताच्या लिखाणांत फकत धर्मसिध्दांतांचोच अभ्यास केल्लो नासून, तातूंत विंगड विंगड भौशिक, अर्थीक आनी राजकीय विचार सांपडटात. तो एक खाणकामदाराचो चलो. ताचें मुळावें शिक्षण मँस्फिल्डच्या लॅटीन स्कूलांत जालें. थंय ताणें मूळाव्या शिक्षणावांगडा बायबलाचोय अभ्यास केलो. १५०१ त जर्मनचाया प्रसिद्द एटफर्ट विद्यापिठांतल्यान तो कला विशय घेवन मॅट्रिक जालो. उपरांत त्याच विद्यापिठांतल्यान १५०५ त तो एम्.ए. जालो. धर्मशास्त्र हे ताचो मुखेल विशय आशिल्लो. शिकता आसतनाच तो धर्मशास्त्रांत इतलो निपूण आशिल्लो की ताचे सांगाती ताका अडेनांवान तत्त्वज्ञ म्हण्टाले. आपलो पूत वकील जावचो अशी ताच्या बापायची (हँन्स) इत्सा आशिल्ली. पूण मार्टिनान आपले संमतीबगर तत्वगिज्ञान विशय घेतला म्हूण कळतकच ताका खूब दुख्ख जालें. मारेटिन ल्यूथरान पाद्रीपणाची दिक्षा १५०६ त पुराय करून ,१६०७ त तो रितसर धर्मोपदेशक जालो. मुखार प्रगत धर्मसिध्दांताचो अभ्यास करपाखातीर तो विटेनबर्ग विद्यापिठांत गेलो. उपरांत जर्मनींतल्या सॅक्सन ह्या संस्थानांत विटेनबर्ग शारांतूच तो तत्वगिज्ञान आनी अध्यात्मशास्त्र शिकपाक लागलो. ताची शिकपाची एक खाशेली तरा आशिल्ली, जाका लागून ताणें साबार विद्यार्थी जोडले. ताचें व्याख्यान आयकुपाक हजारांनी विद्यार्थी तशेंच नागरीक एकठांय जावपाक लागले. धर्मसंस्थेंत वावुरताना थंयचे साबार धर्माभायले गैरप्रकार पळोवन तो अस्वस्थ जालो. शिकता आसतनाच मार्टिन ल्यूथरान आपलें खाशेलें एशें एक तत्त्वगिज्ञान सोदून काडलें.
मार्टिन ल्यूथरच्या मतान ईश्र्वर हो सर्वशक्तीमान, सर्वव्यापी, सगळ्यांचो त्राता आनी सर्वज्ञ आसा. मनीस फकत श्रध्देन मुक्त जावंक पावना, तेखातीर ताका तप, उपासना हांचीय गरज ना. ईश्र्वर आनी मनीस हांचेमदीं धर्मगुरू वा धर्मसंस्थांचीय कांय गरज ना अशें ताणें प्रतिपादन केलें. पोप हो सामान्य मनशांपरस उच्च आसून ताणें घालून दिल्ले कायदे वा पद्दत बिनचूक आसता. असल्या सगळ्या श्रध्दांक ल्यूथरान खर विरोध केलो. पोपान केल्ले सगळे कायदे लोकांक लुबाडून आपलें स्थान घट्ट करपाखातीर आसता अशें ताणें लोकांक सांगलें. १५१६च्या सुमाराक पोप, धावो लिओ हाणें रोमच्या चर्च बांदकामाक आदार करप हें व्हड सत्कृत्त्य आशिल्लयाचें जाहीर करून, पापाचे शिंदोळे उडिल्ल्या मनशांकडल्यान धसधसीत रक्कम घेवन पापविमोचनाचीं पत्रकां वांटपाचो वावर सुरू केल्लो, तेन्ना पोपाक प्रतिनिधी पापविमोचन पत्रकां घवन जर्मनींत गेल्लो तेन्ना ल्यूथरान ताच्याआड बंड उबारलें. उपरांत पापविमोचनासंबंदाचीं तत्वां आनी तेविशींचो वेव्हार हे संबंदींचें आपलें ९५ आक्षेपांचें एक पत्रख करून ताणें तें विटेनबर्ग इगर्जोच्या दारार लायलें. त्या पत्रकांत ताणें पोपाचो सुवार्थ उक्तायल्लो. हाका लागून उपरांत ल्यूथर आनी पोप हांच्यांत व्हड संघर्श सुरू जालो. १५२०त, ल्यूथर हो पाखंडी आनी धर्मशत्रू आशिल्ल्याचें पोपान जाहीर केलें, तशेंच ताका खंयच्याच राजान आलाशिरो दिवचो न्हय अशेंय फर्मान काडलें.पूण सॅक्सनीच्या फ्रेडरिक राजान ताका आपलो तेंको दिलो. उपरांत ल्यूथर थंयच्यान धर्माआड आवाज उठोवपाक लागलो. पोपाक प्रतिकार करपाचें कार्य ल्यूथरा पयलीं साबार लोकांनी हातांत घेतिल्लें. पूण पोपाक व्हडा
