Jump to content

Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/608

From Wikisource
This page has not been proofread.

वयर सोडटात. ह्या बलुनाचे उंचायेची मर्यादा चड करून ६ किमी. मानतात. पूण फ्रांसांतल्या नॅशनल सेंटर फॅार स्पेस स्टडीज हे संस्थेन ३५० किग्रॅ. वजनाचो विभाग १७ किमी. उंचायेमेरेन १२ तास घेवन बध्द बलून सोडिल्ल्याची नोंद आसा.

बध्द बलुनाचो उपेग चडकरून लश्करी उद्दीश्टांखातीर ध्वनिकीय, रडार, आनी प्रकाशीय तेळणी, उंच आकाशक (अँटेना) आनी संदेशवहन सहक्षेपक प्रणाली दिवपाखातीर केला. ह्या बलुनाची उच्चालन तांक १०,००० ते २०,००० किग्रॅ. आसता.

बलून उड्डाणाचें शास्त्रीय तत्त्व : आर्किमिडीज तत्वाप्रमाण वातावरणांतले थीर हवेंत फुगयल्लो उत्प्लावक कोश आसल्यार ताचेवयली उत्प्लावक प्रेरणा कोशाच्या आकारमानाक लागून स्थानांतरित जाल्ले हवेंचे वजन आनी कोशाचें वजन (कोशांतलो वायू आनी आवरण हांचें वजन) हांच्यामदल्या फरका इतको आसता. कोशाचें वजन स्थानांतरित हवेच्या वजनापरस कमी आसत जाल्यार कोश वातावरणांत ऊंच वचपाक शकता. वातावरणांतले हवेचो दाब जमनीपसून जसो जसो ऊंच वता तसो कमी जायत वता. ताका लागून स्थानांतरित हवेंचे वजन कमी कमी जाता. पूण कोशांतल्या वायूचें वजन तितलेंच उरता. उत्प्लावक प्रेरणा, कोश ऊंच वता आसतना कमी जायत आसता. एके खास ऊंचायेचेर उत्प्लावक प्रेरणा शून्य जावन कोश ते उंचायेर उफेत रावता. कोशांतल्या वायूची घनता जितकी कमीं तितकी प्रेरणा चड आसता. कोशांतल्या वायूचें तापमान चड-कमी जाता. हाका लागून तापमानाचेर नियंत्रण करून कोशाचो जमनीपसून वयर वचपाचो वेग वा उफेवपाची उंचाय हांचें नियंत्रण करपाक येता.

उत्प्लावक कोश : बलुनाच्या उत्प्लावक कोशांत मुखेलपणान उश्ण हवा, हायड्रोजन आनी हीलियम हे वायू वापरतात. हायड्रोजन हो सगळ्यांत हलको वायू आशिल्ल्यान बलुनाचो अभिभार वाडटा. पूण ताचो स्फोट जावपाची शक्यता चड आशिल्ल्यान अपघात घडपाक शकतात. समानव बलून उड्डाणआखातीर सुरवेक जरी हायड्रोजन वापरताले तरी हीलियमाचो सोद लागल्या उपरांत ताचो वापर बंद जालो. मानवरहित बलुनांखातीर आजुनूय चड करून हायड्रोजना परस चड आशिल्ल्यान हीलियमयुक्त बलुनाचो अभिभार कमी मेळटा, पूण उजो लागपाचो जांव स्फोट जावपाचो धोको नासता.

बलुनाचो उत्प्लावक कोश लवचिक आनी अपार्य (जातुंतल्यान वायू भायर वचपाक शकना असो) पदार्थाचो करतात. कोशाचें आवरण रबर आशिल्लो कपडो, कागद, नायलॅान, पॅालिएथिलीन, मायलार आनी वेगवेगळे तरेचीं प्लास्टिकां हांचेपसून तयार करतात. उत्प्लावक कोशाचे जायते गणितीय आकार वापरपांत आयिल्ले आसात. पूण वाटकुळे, लघु-अक्षीय गोलाभ आनी वायुगतिकीय विन्यास (हवेच्या प्रवाहाक फाव ते तरेन तोंड दितली अशे गूण आशिल्ली रचणूक) सगळ्यांत चड प्रमाणांत वापरतात. जाय आशिल्ली उत्प्लावक प्रेरणा मेळोवपाखातीर एकच व्हड आकारमानाचो कोश वापरपापरस ल्हान आकारमानाचे जायते कोश वापरल्यार उत्प्लावक कोशाचें वट्ट वजन कमी करपाक येता. उत्प्लावक कोश आनी प्रवासी विभाग जाडपाचे जायते प्रकार आसतात.

बलून संचाराची पद्दत : बलून उड्डाणाच्या आनी उतरपाच्या स्थानाचेर खास अशी यंत्रणा नासता. तशेंच ताचो विस्तारय ल्हान आसता. हायड्रोजन आनी हीलियम वायू भरपाखातीर उत्प्लावक कोशाक सकयल्ले वटेन एक नळी आसता. हे नळयेंतल्यान टाकयांतलो दाबयुक्त वायू भरून उत्प्लावक कोश फुगयतात. वातावरणांतल्या हवेच्या दाबापरस इल्लो चड दाब जायमेरेन वायू भरतात. वायू भरता आसतना कोश दोरांनी जमनीचेर धरून दवरचो पडटा. वायू भरपाची नळी कमा-चड उगडून जांव बंद करून बलून चालक आरोहण, अवतरण आनी संचार हांचेर कांय प्रमाणांत ताबो दवरपाक शकता. बलुनांतलो पूरक भार कमी केल्यार ताचो वयर वचपाचो वेग वाडटा. बलून जसो जसो ऊंच वता तसोतसो वातावरणांतलो हवेचो दाब कमी जाता आनी कोशांतल्या वायुचो दाब हवेच्या दाबापरस चड जाता. कांय कारणान तापमान वाडल्यार हो फरक वाडून कोश फुटपाची शक्यता वाडटा. कोशांतलो वायूचो दाब कमी करपाखातीर बलुनाचे सगळ्यांत वयले वटेन झडप आसता आनी ती दोरयेच्या देंवपाखातीर ही झडप उगडून वायू कमी करून उत्प्लावकता कमी करपाक येता. जमनीचेर देंवतना बलुनाक जोडिल्लो कर्शक दोर फरफटत वता. ताकालागून बलुनाची भूपृश्ठ सापेक्ष वेग कमी जाता आनी ताका स्थिरता येता. जमनीक तेंकल्या उपरांत रोकडोच जर तातुंतलो वारो काडूंकना जाल्यार तो परत वयर वचपाची शक्यताय आसता. देखून आवरणाचो एक भाग (विदारण पट्टी) पिनून काडून वायू रोकडोच कमी करतात. आता हेखातीर झडपेचो उपेग करतात.

बलुनांचो अवकाशविज्ञानीय उपेग : शून्य दाब आनी अतिदाबयुक्त बलुन अवकाशसंबंदीत कार्यवळींनी वापरांत आयल्यांत. तशेंच विज्ञामीक म्हायती मेळोवपाखातीर क्ष-किरण, गॅमा किरण, विश्र्व किरण, आवरक्त आनी जंबुपार किरण हांचेविशींचीं प्रयोग उपकरणां धर्तरेच्या वातावरणाच्या वयर व्हरपाखातीर क्ष-किरण, गॅमा किरण, विश्र्व किरण, अवरक्त आनी जंबुपार किरण हांचेविशीं प्रयोग उपकरणां धर्तरेच्या वातावरणाच्या वयरक व्हरपाखातीर बलुन हें एक बरें वाहन आसा.

खेळां सर्तीनी वा मनरिझवणेखातीर शक्तिचलित नाशिल्ले बलुन १९६० उपरांतच्या दशकांत लोकप्रिय जालीं. विसाव्या शेंकड्याचे सुरवेक मुक्त बलून उड्डाणाक खेळ बरीच नामना फाव जाली. जायतीं वर्सां बलून उड्डाण सर्ती आयोजीत केल्ल्यो. भारतांत तशेंच जायत्या हेर देशांनीय ह्यो सर्ती जाताल्यो.