म्हणून हाका विदर्भ हें नांव मेळ्ळें.भागवत पुराणांत मात विदर्भाविशीं म्हायती मेळटा ती आशी-विदर्भ हो ऋषभदेवाचो पूत आसलो.यदुवंशाची भोज नांवाची एक शाखा आसली,ते शाखेंतलो ऋषभदेव हो मुखेल आसलो.ताका णव पुत आसले.तातुंतल्या विदर्भ नांवाच्या पुताक हो प्रदेश मेळिल्लो.
विदर्भाची पुर्विल्ली राजधानी कुंडिनपूर अमरावती जिल्ह्यांत आसा.पुर्विल्ल्या काळांत विदर्भांत नर्मदा न्हमयेसावन दक्षिणेक कृष्णा न्हंयेच्या देगणा मेरेन आनी अस्तंतेक ऋषिक (खानदेश)देशासावन उदेंतेक कोसल देशामेरेन पातळिल्ल्या विशाल भूंयेच्या भागाचो आस्पाव जातालो.
अगस्त्य ऋषीन पयलीं विंध्य दोंगरांतल्यान मार्ग काडून दक्षिण भारतांत प्रवेश केलो आनी विदर्भांत आश्रम स्थापून आर्य संस्कृतीचो प्रसार केलो.विदर्भाचो उल्लेख इपनिशदांत मेळटा.ह्या काळांत लेगीत विदर्भ देश नामनेक पाविल्लो.
महाभारत,रामायण,पुराणां ह्या ग्रंथांनी विदर्भाचो उल्लेख मेळटा.पयोष्णी (पुर्णा),वरदा,वेणा ह्या न्हंयांच्या देगांवयल्या पुण्यक्षेत्रांचें वर्णन ह्या ग्रंथांनी मेळटा.श्रीकृष्णची पट्टराणी रुक्मिण,नलराजाची दमयंती आनी रघुवंशांतल्या अजराजाची राणी इंदुमती ह्यो विदर्भराजकन्या आशिल्ल्यो.
पुर्विल्लो इतिहास: सनपयलीं तिस-या शेंकड्यांत हो प्रदेश मौर्य सम्राट अशोक हाच्या साम्राज्याचो एक भाग आशिल्लो.अशोकाचो शिलालेख ह्या प्रदेशांत सांपडूंक ना.पूण ताचो महामात्राचो एक शिलालेख चांदा जिल्ह्यांतल्या देवटेक हांगा मेळ्ळा.मौर्या उपरांत ह्या प्रदेशआचेर सात वाहनांची सत्ता प्रस्थापित जाली.तांच्या नाण्यांचो व्हडलो संग्रह अकोला जिल्ह्यातल्या त-हाळ हांगा सापडला.तातूंत चडशीं सातवाहन राजांचीं नाणीं मेळ्ळ्यांत.ताचेवयल्यान ह्या प्रदेशाचेर सातवाहनांचें राज्य सुरवातीसावन म्हळ्यार इ.स. 250 मेरेन चालू आशिल्लें अशें दिसता.कलिंगाधिपती खाखेल हाणें विदर्भाचेर घुरी घाली, तेन्ना ताचें सैन्य कण्हवेण्णा न्हंयमेरेन पाविल्लें,अशें भुवनेश्र्वरालागच्या हाथीगुंफा लेण्यांतल्या लेखावयल्यान कळटा.
इ.स. 250 च्या सुमाराक सातवाहनांचो शेवट जावन वाकाटाक वंशाचो उदय जालो.त्या वंशांतल्या विंध्यशक्ती नांवाचे व्यक्तीन विदर्भांत आपलें राज्य स्थापलें.त्या काळांत विदर्भात खूब समृध्दी आशिल्ली.संस्कृत आनी प्राकृत वाड्मय,कलाकौशल्य,धंदो हांचीय उदरगत जाल्ली.
वाकाटकांच्या अस्ताउपरांत इ.स. 557 च्या सुमाराक माहिष्मतीच्या कलचुरीचें राज्य विदर्भांत प्रस्थापित जालें.कलचुरींचे लेख विदर्भांत मेळूंक ना,पूण त्या वंशाचो संस्थापक कृष्णराज हाचीं कितलींशींच रुप्याची नाणीं अमरावती जिल्ह्यांत धामोरी आनी बैतुल जिल्ह्यांत पट्टन ह्या गांवांत सापडल्यांत.
इ.स. च्या 7 व्या शेंकड्याच्या पुर्वार्धांत उदयाक आयिल्लो बादामीचो चालुक्यनृपती पुलकेशी(दुसरो)हाणें कलचुरीचो पराभव करून तीन महाराष्ट्र आपल्या साम्राज्याक जोडले.चालुक्यांच्या आनी राष्ट्रकुटांच्या वेळार विदर्भांत एक राष्ट्रकूट घराणें राज्य राज्य करतालें.तांचे कांय तांब्यापटे अकोला जिल्ह्यांत सांगळूद आनी बैतुल जिल्ह्यांत मुलताई हांगा सापडल्या.ताची राजधानी उपरांतच्या काळांत अचलपूर हांगा आशिल्ली.राष्ट्रकूटांचे खुबशे तांब्यापटे विदर्भांत सांपडल्यात.मान्यखेटच्या राष्ट्रकुटांची सत्ता विदर्भाचेर प्रस्थापित जाल्याउपरांत कांय विदर्भीय विद्वान तांच्या आलाशि-याक गेल्ले.हेच राजवटींत चांदा जिल्ह्यांत मार्कंडी हांगा सोबीत शिवाचें देवूळ बांदला.
धारानुपती भोज हाचो पुतणयो जगद्देव हो चालुक्य विक्रमादित्य (सवो) हांच्या आलाशि-याक गेल्लो,तेन्ना विक्रमादित्यान ताका विदर्भाच्या कांय भागांचो अधिपती नेमिल्लो.ताचो इ.स.1112 चो शिलालेख यवतमाळ जिल्ह्यांत डोंगरगाव हांगा सापडला.विदर्भाच्या पुरर्विल्ल्या भागाचेर परमारांची सत्ता आशिल्ली.भांदक हांगा परमारनृपती लक्ष्मदेव हांचो इ.स.1104-5 चो शिलालेख सांपडला.त्या काळांतल्यो कांय सोबीत मूर्तीय विदर्भांत सांपडल्या.
तेउपरांत विदर्भाचेर यादवांची सत्ता आयली.त्या वंशांतल्या राजाचे खूब शिलालेख विदर्भांत वेगवेगळ्या जाग्यार सआंपडल्यात.ह्या यादवांचे राजवटींत बोपदेव हो नामनेचो ग्रंथकार आनी वैयाकरण जावन गेलो.तो वर्धा न्हंयेचे देगेर आसपी वेदपद गांवांत रावतालो.त्याच काळांत विदर्भांत महानुभाव पंथ उदेलो.ह्या पंथाचो मूळ पुरूस गोविंद प्रभू हो अमरावती लागच्या ऋध्दपूरांत रावतालो.ह्याच काळांत वैदिक धर्मियांनीय विदर्भांत बरी ग्रंथरचना केली.मुकुंदराजाचो गुरू हरिनाथ हाची समाधी वैनगंगेचे देगेर अंबानगर (अंभोर) हांगा आसा.यादवनृपती सिंधण हाचो सेनापती खोलेश्र्वर हो मूळचो विदर्भांतलो.ताणें अचलपुरांत शाडर्गधराचेम(विष्णुचें) व्हडलें देवूळ बांदलां आनी पूर्णा न्हयेचे देगेर आपल्या नांवाचो अग्रहार बसयला.तेचप्रमाण व-हाडांत खूब देवळां,अग्रहार,वापी आनी पेंवपाचीं तळींय बांदल्यांत.यादव उपरांत विदर्भाचेर मुसलमानांची सत्ता प्रस्थापित जाली.
आयज महाराष्ट्रांत वर्धा,नागपूर,चांदा,भंडारा,अमरावती,अकोला,यवतमाळ आनि बुलढाणा या जिल्ह्यांचो विदर्भात आस्पाव जाता. तातुंतल्या अमरावती, अकोला, यवतमाळ आनी बुलढाणा ह्या भागांक व-हाड म्हण्टात.
विदुर: महाभारतकालीन एक राजनीतिज्ञ.विचित्रवीर्य राजाची बायल अंबिका हिच्या दासीच्या पोटांत व्यासापसून ताचो जल्म जालो.ताची कथा अशी-कुरू राजा विचित्रवीर्य हाका भुरगीं जावंचे आदींच
