वीरभद्र-(२): एक शिवपार्षद.पद्मपुराणांत तो शिवाच्या घामापसून आनी महाभारतांत तो शिवाच्या तोंडांतल्यान जल्मलो अशो वेगवेगळ्यो कथा आसात.ताचे संबंदी मुखेलपणान कथा सांगप जाता ती अशी-
स्वायंभुव मन्वमतरांत दक्षप्रजापतीनएक यज्ञ केलो.ताचे धुवेन सतीन ताच्या मनाआड शिवाकडेन लग्न केलें म्हणून दक्षान तांकां दोगांकय यज्ञाक आपोवणें दिलें ना.शिवाचें न आयकता सती एकटीच दक्षागेर गेली.दक्षान सतीक आनी शिवाकय अपमानास्पद उतरां दिलीं.देखून तिणें यज्ञाच्या मंडपांत योगाग्नी प्रज्वलित करून आपलो देह जळयलो.शिवाक ही बातमी कळटकच खूब राग आयलो आनी ताणें आपल्यो जटा आपटिल्यो.तातुंतल्यान वीरभद्राची उत्पत्ती जाली.वीरभद्राक रोखडोच शिवान दक्षयज्ञाचो विध्वंस करपाक सांगलें.तो रूद्र गणांवांगडा थंय गेलो आनी देवावांगडा झूज करून ताणें यज्ञाचो विध्वंस केलो.शेवटाक दक्षाची तकली कापून ताणें यज्ञकुडांत उडयली.
ह्या विध्वंसाउपरांत वीरभद्र सगळ्या सैमाचो संहार करपाक फुडें सरलो.तेन्ना शिवान ताका शांत केलो आनी तूं मळबांतल्या ग्रहमालिकेंतलो मंगळ नांवाचो ग्रह जातलो आनी लोक तुजी पुजा करतले असो वर दिलो.
आपल्या पराक्रमान वीरभद्र शिवगणांचो सेनापती जालो.शिवान त्रिपूरदाह केलो त्यावेळार आनी जालंधराकडेन झूज केलें.तेन्ना ताणें बरोच पराक्रम दाखयलो.
वीरभद्र हो राकेसांचो संहाराक आनी देवांचो राखणदार आशिल्लो.एक खेपे कश्यपादी सगळे ऋशी आनी देव दावाग्नींत जळून मेले तेन्ना ताणें मंत्रसिध्द भस्माच्या आदारान तांकां जिवीत केले.तो पार्वतीचो अपुरबायेचो सेवक आशिल्लो.तशेंच विष्णुन नरसिंहाचो अवतार घेतिल्लो तेन्ना वीरभद्रान ताचें नियमन केल्लें अशो ताचे संबंदीं कथा आसात.
कोंकणांत जायत्या जात्रांनी मुखेल जात्रा जाल्याउपरांत दक्षयज्ञाचो प्रवेश करतात आनी वीरभद्राचें सवंग हाडटात.त्या वेळार तें सवंग घेवपी पात्राच्या आंगांत वीरभद्राचो संचार जाता अशी समजूत आसा.
महाराष्ट्रांत घारापुरी आनी वेरूळ हांगाच्या गुहादेवळांनी वीरभद्राच्यो मूर्ती पळोवपाक मेळटात.त्यो आठ भुजांच्यो आनी रौद्रस्वरुपी आसात.
शिवाचो आवडटो पार्षद म्हणून वीरशैव पंथांत वीरभद्राक म्हत्वाचें स्थान मेळ्ळां.
वीरशैव संप्रदाय: कर्नाटकांतल्यान सुरू जावन त्याच प्रदेशांत वाडिल्लो एक शैवसंप्रदाय.
वीरशैव पंथाचो माहे8वर पंथांतल्यान उगम जालो.हो माहेश्र्वर पंथ तमिळनाडूंत प्रचलित आशिल्लो.
ह्या वीरशैव मताच्या उगमाचो सोद घेवपाक उपेगी पडटले अशे दोन तांब्यापटे उपलब्ध आसात.तातुंतलो पयलो तांब्यापटो बागेवाडीलागचया मनगोळी खेड्यांत सांपडला.ताचो काळ इ.स. ११५६ तलो आसा.बसवेश्र्वर हो रेवणदासाचो नातू आनी चंडिरामाचो पूत आशिल्लो आनी तो सदगुणी आनी सच्छील आशिल्लो अशें तातूंत बरयल्लें आसा.
दुसरो तांब्यापटो धारवाड जिल्ह्यांतल्या अडलूर गांवांत सांपडला.तो इ.स. १२०० तलो आसा.तातूंत एकांतद रामय्या ह्या शिवभक्ताचें वर्णन आसा.
वयल्या दोनूय तांब्यापट्यांवयल्यान रामय्या आनी बसवेश्र्वर हे दोगय त्या काळांतले आशिल्ले म्हळ्यार इ.स. १२ व्या शेंकड्यांत जल्मल् आनी ते म्हान धर्मसुदारक आशिल्ले म्हणपाचें कळटा.ह्या दोगांयभितर रामय्या हो वीरशैव मताचो संस्थापक शिल्लो.तशेंच बसवेश्र्वर हो ताचो संस्थापक नासून तो सुदारक आशिल्लो.
सुरवातीक हो संप्रदाय म्हळ्यार गुढवादी पंथ आशिल्लो.बसवेश्र्वरान वीरतेचो स्विकार करून एके वटेन शैव पंथांतल्यो विकृती पयस केल्यो आनी दुसरे वटेन त्या वाठारांतल्यान जैनांचो प्रभाव उणो करून लोकांक शिवभक्ती वटेन ओडले.ताकालागून मूळ संस्थापकाचें म्हळ्यार रामय्याचें नांव फाटीं पडून बसवेश्र्वराचें नांव मुखार आयलें.वीरशैव पंथ हो माहेश्र्वर पंथांतल्यान जल्माक आयलो.त्या पंथान प्रतिपादन केलल्या सिध्दांताचेंच तें विकसीत रूप आसा.हो पंथ तमिळनाडूंत प्रचलित आशिल्लो.त्या पंथाचे लोक आपल्या पंथाक वीर माहेश्र्वर म्हण्टात.वीर शैवांचो षट्स्थल सिध्दांतय मूळ माहेश्र्वरांचोच आसा.तमिळनाडूंतल्या तिरुमूलर ह्या शैवाचार्यानय आपल्या ग्रंथांत षटस्थलांचें वर्णन केल्लें आसा.
बसवेश्र्वर आनी अल्लमप्रभू हांकां ह्या पंथाचे अध्वर्यू मानतात.त्या काळांत ईश्र्वरभक्ती आनी ईश्र्वरपुजा हो उच्चवर्णीय गिरेस्तांची मक्तेदारी जाल्ली.ही मक्तेदारी ना करून सुदारणा घडोवन हाडपाखातीर बसश्र्वप्रभृती वीरशैवांनी पंथीय चळवळ सुरू केली.
पंथप्रचाराचें श्रेय मुखेलपणान बसवेश्र्वर आनी अल्लमप्रबू हांकां आसलें तरी ताचो चडसो वांटो तांच्या दादले-बायलो शिश्यांक वता.ह्या शिश्याख शिवशरण म्हण्टात.बसवेश्र्वरान कल्याणनगरींत शिवानुभवमंडप नांवाची एक संस्था निर्माण केली.अल्लमप्रभू हो ते संस्थचा जाण्टो आनी व्हड आचार्य आशिल्लो.त्या मंडपांत थारायल्ल्या वेळार शिवशरण एकठांय जमताले आनी धर्मीक,समाजीक-अध्यात्मीक विशयांचेर चर्चा करताले.तांच्या विचार मंथनांतल्यान वीरशैव मताक रूप आनी आकार मेळूंक पावलो.
