सस्वर उपलब्ध आसा.
वैदिक वाङ्मयाचे ऋग्वेद, यजुर्वेद,सामवेद आनी अथर्ववेद अशे चार आयिल्ले आसून त्या दर एकांत संहिता,ब्राह्मणां,आरण्यकां आनी उपनिषदां अशा विशयांच्या अनुरोधान स्थूल मानान चार वांटे करतात. हातुंतल्या संहितांक मंत्र आनी अवशिश्ट तीनय भागांक ब्राह्मण अशी संज्ञा मीमांसकांचे परंपरेंत प्रचलित आसा.आरण्यकां आनी उपनिषदां मुळांत ब्रह्मणांचेच अंश आशिल्लें; ईशावास्योपनिषद् हें मात संहितेचोच अंश आसा.दर एका संप्रदायाच्यो चड-उण्यो शाखा आसून, दर एके शाखेची उपनिषदां अशें चतुर्विध वाङ्मय पयलीं आसुयें.
सतराव्या शेंकड्यांत औरंगजेबाचो भाव दारा शिकोह हाणें कांय उपनिषदांचे पर्शियन भशेंत अणकार केल्ले.ताचेवयल्यान एकुणिसाव्या शेंकड्यांत एक फ्रेंच पंडित आँक्वेतिल दु पेराँ हाणें ऊपनेकहत् मळ्यार ऊपनेखत हो लॅटीन अणकार केलो. ताचेच वतीन उपनिषद् वाङ्मयाची अस्तंत जगाक पयलेच खेपेक वळख जाली. तेन्नासावन ह्या वाङ्मयाचो प्रभाव अस्तंती तत्वचिंतकांचेरय पडलो.
वेदांगा- उपनिषदां उपरांत बौध्द धर्माच्या उत्कर्श काळांत,वैदिक परंपरा खूब फाटीं पडली.तिच्या पुनरूज्जीवनखातीर जाल्लो पयलो वाङ्मयीन यत्न म्हळ्यार वेदांगां. वेदग्रंथांचो पाठ आनी अर्थ तेचभशेन तातुंतले कर्मकांड हांच्या बोधखातीर उपेगी अशें वाङ्मय वेदांगां म्हणून प्रसिद्द आसा आनी तें पौरूषेय मानतात. वेदांगावांगडा संस्कृतांत, सूत्र नांवांची एक नवी ग्रंथशैली लोकप्रिय जाली. सूत्र म्हळ्यार सुटसुटीत, असंदिग्ध, संक्षिप्त विधान हे शैलीक लागून विस्तृत सास्त्र उण्या वाक्यांनी आंवळूल, तोंडपाठ करप सोपें जाले.संस्कृत वाङ्मयाबदला जगांतल्या हेर खंयचेच भाशेंतल्या साहित्यांय अशो शैली मेळनात.
सुत्रभाष्यात्मक पद्दतीन मांडिल्ल्या संस्कृत शास्त्रांचो पुरूषार्थ कल्पनेच्या आदाराचेर वर्गीकरण रू़ढ आसा. कल्पसूत्रांचो विशय धर्मशास्त्रा. अर्थशास्त्राचेर खूब ग्रंथ आसात तातूंत सूत्रशैली चडशी दासना. कामशास्त्राचेर वात्स्यायनाचीं सूत्रां आसात. मोक्षशास्त्रांत विगंड विगंड तत्वज्ञान संप्रदाय आस्पावतात.
दर्शनां- सांख्या,योग,न्याय,वाशेषिक,वेदान्त आनी मीमांसा हीं जीं मुखेल स आस्तिक दर्शनां आसात, त्या सगळ्यांचेर प्राचीनतम ग्रंथ सूत्रात्मक आसात. संख्या दर्शनाचेरय कपिलाची म्हणून सूत्रां आसात. फूण अभ्यासकांच्या मतान तीं उत्तरकालीन आसात. सांख्या दर्शनावयलो प्राचीनतम ग्रंथ म्हळ्यार ईश्वरकृष्णाच्यो सांख्याकारीका (इ.स. १००-२००). अवशिश्ट दर्शनांचे सूत्रकार,पतंजली.गौतम,कणाद,बादरायण आनी जैमिनी आनी भाष्यकार.
संस्कृत भास आनी साहित्य व्यास,वात्स्यायन,प्रशस्तपाद,शंकराचार्य शबर. ह्या स आस्तिक दर्शरांचेर सन पयलीं ४०० ते सन पयलीं १५० ह्या काळांत सूत्रग्रंथांची रचणूक जाली. सगळ्यांत प्राचीन भाष्य पतंजलींचें पाणिनीच्या अष्टाध्यायीवयलें महाभाष्य (सन पयलीं १५०). हेर भाष्यांची रचणूक ताचे फाटल्यान रोकडीच सुरू जाली आनी फुडें ती शेंकड्यांनी वर्सां चालू उरली. ह्या सूत्रभाष्यात्मक शात्र वाङ्मयाचेर टीका,उपटीका निबंद ह्या स्वरुपाचें प्रचंड वाङ्मय शेंकड्यांनी वर्सा निर्माण जायत रावलें.
ह्या स आस्तिक.दर्शनां भायर जीं नास्तिक दर्शनां म्हळ्यार वेदप्रामाण्य न नानपा निर्माण जालीं तातुंतली बौघ्द,जैन,चार्वाक ही मुखेल आसात. बौध्द धर्माचें प्रचीन 'आगम'वाङ्मय पाली भाशेंत तर जैन धर्माचें अर्धमागधी भाशेंत ग्रंथित आसा. ह्या संप्रदायांचे शास्त्रीय परिभाशेंतले दर्शनग्रंथ फुडल्या काळांत निर्माण जाले. ते मुखेलपणान संस्कृतांत निबध्द आसात कारण संस्कृत ही पंडितांची वेव्हारभास आशिल्ली. तातुंतल्यान मताचो निर्देश आनी खंडन हेर दर्शनग्रंथातल्यान कालां. पूण ब्या दर्शनांचो स्वतंत्र अधिकृत ग्रंथ असो उपलब्ध ना.
अभिजात वाङ्मय- अभ्यासकांनी ह्या वाङ्मयाचें मूळ ऋग्वेदांतल्या संवादसुक्तांत आनी ब्राम्हण ग्रंथातल्या आख्यानांत, इतिहास-पुराणांत सोदलां.हेतूंत दिसता तें कथाप्रधान काव्य सुरवेक यज्ञसमारंभाचो एक वांटो म्हणून प्रचारांत आयलें आनी प्रसंगविशेशान कौटुंबिक क्षेत्रांतय रिगसें. अश्या वाङ्मयाचो इतिहास पुराण ह्या नांवान वैदिक वाङ्मयांतय उल्लेख येता. ताचें म्हत्व जाणून ताका पांचवो वेद अशेंय मानतात. ह्या पांचव्या वेदाचे ग्रंथ अशे नाशिल्ले तो वेद इतिहासिक आनी पौराणिक हांचे मौखिक परंपरेन जिवो उरलो. तातुंतल्यान वेळच्यावेळार बौध्द आनी जैन संप्रदायांनी केल्ली उचल जातककथा,जैन रामायण ह्या रचनांनी मेळटा. ‘गाथा नाराशंसी’ ह्या नांवाचो ह्या वाङ्मयाचोजो दानस्तुतींकडे, कुंतापसूक्तांकडे संबंदीत असो भाग आशिल्लो, तातू्तल्यान पुडें प्रदीर्घ वीरकथात्मक महाकाव्यां निर्माण जालीं ह्य प्राचीन महाकाव्यांतले अलशिष्ट, उपलब्ध ग्रंथ म्हळ्यार महाभारत आनी रामायण. ह्या ग्रंथाच्या निर्मिती उपरांत संस्कृतांत तशेंच प्रादेशिक भाशांनी जें ललित वाङ्मय निर्माण जालें, तातूंतल्या ब-याचश्या कृतींचो उगम वा प्रेरणा ह्या दान ग्रंथानी आसा. हो प्रभाव आर्विल्ल्या काळामेरेन पावला. रामचरिताचेर विस्तारान काव्याची रचना करून आदिकवी वाल्मिकी फुडल्या कवींचो मार्गदर्शक आनी स्फूर्तिदीतो थारलो. इकराव्या शेंकड्यासावन फुडें प्रदेशिक भाशेंनी रामायणाच्या आदारान रचना जावंक लागल्यो. तातूंत तुलसीदासाच्या रांचरितान खूब लाकप्रियता मेळयल. महाभारत आनी रामायण हे यथार्थतेन भारताचे राश्टीय ग्रंथ आसात.
पुराणां- ‘पुराण’ हो शब्द वैदिक वाङ्मय इतिहासाचो
