तीनशेंधा बायलानी आत्मधहन केल्लें. सरदार शानसिंगाची बायल सोब्राव आपले इत्सेन सती गेल्ली. पंजबांतली हीस निमणी सती अशें सर लिपल ग्रिफीनान 1898 त म्हळां.
द. भारतांत ही चाल आशिल्ली. थंय सतीचे समीधीक महासती कल्ल म्हूण वळखतात.
अमकेच एके जातिंतले बायलेन सती वचचें अशें थारिल्लें.नाशिल्लें. महाभारतांतली ब्राह्मणी अंगिरसीन आनी कमसाकार भट्टाच्या उमा नांवाच्या आवयन अग्निप्रवेश केल्लो. कर्नाटकांतल्या बेसतुरू हांगाच्या शके 979 च्या शिलालेखांत एक शुद्र बायल सती गेली म्हणून तीचे बापायन तीचे यादीक एक वीरगळ उबारिल्ल्याचें वर्णन सांपडटा. सती गेल्ल्यान जैन मातानुयायी ओसवाल बायलांची, फक्त बिकानेरांत अठ्ठावीस देवळां आसात. हाचेशिवाय मोदी, माहाश्र्वरी, अग्रवाल, शिंपी, शेट चारणाच्याय बायलो हें अग्निदिव्य करताल्यो.
सतीन सहगमनावेळारखंयचीं कृत्यां करचीं ताची म्हायती चडशी खंयच मेळना. पूण शुघ्दितत्व ह्या ग्रथांत सताकृस्याची म्हायती दिल्या. ती अशी- विधवा न्हावन जातकच दोन धवीं वस्त्रां न्हेसता, हातांत गर्भ घेता आनी उदेंतेवटेन वा उत्तरेवटेन तोंड करता. मागीर ब्राह्मण 'ओम् तत्सत ' म्हणटात. ताचेउपरांत ती नारायणचें स्मरण करतात, म्हयनो, पक्ष आनी तिथी हांचो उच्चार करून संकल्प करता. सूर्य, चंद्र, अग्नी अशा अश्ट लोकपालांचीं नांवा घेवन तांकां साक्ष दवरता. चितेक तीन भोंवताडे घालतात. मागीर ब्राह्मण 'इमा नारी' हो ऋग्वेदांतलो मंत्र म्हणून पुराणांतलो 'ह्यो खूब ब-यो आनी पतिव्रता बायल्यो घोवाच्या मड्यावांगडा अग्निप्रवेश करतात ' अशा अर्थाचो श्लोक म्हण्टा. मागीर सती वचपी बायल 'नमो नम:' अशें म्हणून सरणांत उडी घेता. घोवाकडेच एकनिश्ठपण दाखोवपाचे भावनेन. धार्मिक वृत्तीन आपखोशयेन सती वचप सर्रास नासतालें अशें दिसता.
सतीप्रथेचो उदात्तीकरणाचो खूब आदलो तेंप सोडलो तर, उपरांतच्या उपचाराच्या काळांत ती चडशी बळजबरी प्रथा दिसता. तेच प्रमाण तिका आर्थिक, सामाजिक संदर्भय येवन दशिल्लो पळोवंक मेळटा.
सतीची ही अमानुश प्रथा बंद करपाचो यत्न जायत्या जाणांनी केले. हे यत्न व्याक्तिगत आनी सरकारी पातळेचेर जाल्ले आसात. विष्णुस्मृती, मेधातिथी, हर्ष, कबीर,नानकाचे यत्न पयल्या प्रकारांत आस्पावतात.मुगल सम्राट अकबर, जहांगीरानय ही चाल बंद करपीखातीर उपाय केले.
ब्रिटीशांनी जेन्ना सत्ता हातांत घेतली तेन्ना हिंदू मुसलमानांच्या कायध्यांत आनी धार्मीक विधींत धवळाधवळ न करपाचें ताणें उतर दिल्लें. ताका लागून ब्रिटीश अधिका-यांन आनी हेर युरोपीयांक ही चाल पटनाशिल्ली. तरीय सुरवेक तिचेर कायध्यान बंदी घालपाक ते तयार नाशिल्ले. इ.स. 1805 त त्यावेळचो गव्हर्नर जनरल वेलस्ली हाणें हेविशीं न्यायाधीशांचो सल्लो घेतलो. न्यायाधीशान हिंदू पंडीतांचो सल्लो घेतलो. गुरूवार बायलो, भरगें आशिल्ल्यो अंशानी सती वचू नये तशेंच तांकां अंमली पदार्थ दिवचे न्हय अशें पंडितांचें मत आशिल्लें. पूण ही प्रथा सामकी बंद केल्यार हिंदुंच्यो धर्मीक भावना दुखावतल्यो अशें तांणे सुचयलें. सरकारान वयल्या निर्बंदांचे वटहुकूमय काडलो. पूण ताचो उपेग जालो ना.
अस्तंती विचारांच्या अभ्यासान हिंदू समाजाच्या जायत्या दादल्यांच्या मनांत हे प्रथेविशीं जागरुकताय निर्माण जाली. इंग्लिश शिक्षणाचो प्रचार आनी राजाराम मोहन रॉय हाणें केल्ल्या यत्नांक लागून सतीबंदीक जायतशें वातावरणय तयार जालें. हे भिरांकूळ आनी क्रूर प्रथे विरूध्द जायत्या विचारी भाकतीयांच्या मनांत तिडक भरली. राजाराम मोहन रॉय ह्या विचारसरणेचो प्रतिनिधी आशिल्लो. सती वचपाक लावप वा त्या कामाक पालव दिवप हो धर्मशास्त्रांच्या आदारान खून थारता अशें ताणें स्पश्टपणान मांडलें. ह्या विशयाचेर लेख बरोवन ताणें प्रचारय केलो. ईश्ट इंडिया कंपनीचे संचालक आनी अधीकारी संतीबंदीक तयार अशिल्ले. अशें तरेच्या सगळ्या यत्नाउपरांत शेवटाक 4 डिसेंबर 1829 दिसा गव्हर्नर जनरल लॉर्ड बेंटिंक हाणें फुडाकार घेवन सतीबंदीचो कायदो लागू केलो. सती वचप गुन्यांव थारलो आनी सती वचपाक जबरदस्ती करप्याक मरणाची ख्यास्त फाव जातली अशें ह्या कायध्यान जाहीर केलें.
वेगवेळ्या काळांत भारतांत आयिल्लया युआन च्वांग, कांटी, व्हॉल, टॅव्हेर्नियर, माँडस्लो, बर्नियर, निकोलो मनुची ह्या परदेशी प्रवाशांनी सतीचे प्रसंग आपल्या दोळ्यांनी पळोवन तांचीं वर्णनां बरोवन दवरिल्लीं आसात.
गोंयांत सतीप्रथा चालू आशिल्लयोच्यो कुरवो मेळटात. गोंयांतल्या कांय वाठारांनी अश्यो जायत्यो सतीशीळा आजूनय पळोवपाक मेळटात. कांय कडांनी बायल्यो सता गेल्ल्या जाग्यांचेर शिवलिंगांय पळोवपाक मेळटात. जायत्या सतींच्या स्थानांचेर तुळस वा चौथरोय आसा. थंय आंगवणय करतात. काजऴ. कुकूम, फुलां दवरतात. वळवय आशिल्ल्या सतीस्थानाखातीर तीन वर्सांतल्यान एक खेप थाराविक कुटूंबा 'लामसूर' नांवांचो उत्सव करतात.
गोंयांत इ.स.1510 त आल्बुकेर्कान सताचे चालीचेर बंदी घाली. शिक्षणाच्या प्रसारांतल्यान निर्माण जाल्ली आधुनिक विचारप्रणाली प्रथेआडचे कडक कायदे आनी धार्मिक प्रभावाची सगळसाण, हांकालागून एका तेपार सर्रासपणान चलपी सतीची प्रथा नश्ट जाल्या. हे प्रथेचो प्रभाव आशिल्ल्या राजस्थान, पंजाबांत घडिल्लीं एक दोन सती प्रकरणां सोडलीं तर, स्वतंत्र भारतांत फटल्या अर्दशतकांत सतीची प्रथा बंद पडल्या.
पूरक नोंद: जोहार
