उपेगः शिकारेच्या कामांत सुण्यांचो वेगवेगळे तरेन उपेग जाता. हाउंड जातीचे सुणे जमनीवयल्या सस्तन प्राण्यांच्या वासावयल्यान शिकार करपाक, ब्लड हाऊंड हे जातींतले सुणे खूब वरां पयलीं ते वटेन गेल्ले शिकारीची वासान फाट धरतात. सुकणीं मारपाक, धनयान मारिल्लीं सुकणीं हाडपाक रिट्रिव्हर जात, बहिरी ससाण्याच्या शिकारेखातीर स्पॅनियल सुणो, झडप घालपाक टेरिअर सुणो उपेगी पडटा. अशे तरेन मनशान शिकारे खातीर सुण्याचो उपेग करुन घेतला.
सुण्याचीं वास घेवपाची घाणेंद्रियां तीक्ष्ण आशिल्ल्याकारणान विशेश शिक्षण दिल्ल्या सुण्यांचो गुन्यांवकाराक सोदून काडपाक, मालमत्तेची राखण करपाक, गोरवांचे, मेंढरांचे कळप राखपाक, धनयांचे आज्ञेप्रमाण एका विशिश्ट जाग्यार एकठांय हाडपाक डोबरमन हे जातीचो उपेग जाता. बर्फाळ प्रदेशांत गाडयो ओडपाखतीर, कुड्ड्याक मार्ग दाखोवपाखातीर तशेंच वैधकिय उपचारात्मक संशोधनांत सुण्याचो उपेग जाता. चोरांपासून घर राखण करपाखातीर सर्वसादारण घरांत सुणो पोसतात.
रोगः सुण्याक दैहिक प्राकृतिक आनी संसर्गजन्य रोग जाता. डिस्टेंपर, सांसर्गिक यकृतशोथ, अलर्क रोग (पिशें लागप), नृत्यवाद, सुण्यांचो उन्माद, लेप्टोस्पायरोसिस किट्टी जन्य जोर, कृमिजन्य अशे तरेचे जायते रोग सुण्यांक जातात. पिसावल्लो (रॅबीज जाल्लो) सुणो चाबत जाल्यार बलायकेक सामकें अपायकारक जाता. वेळार उपाय केलो ना तर मनीस मरपाक शकता. ते खातीर पाळीव सुण्याक थरावीक काळांत रॅबीज आडचीं इंजेक्शनां दितात.
सुण्यांचे पयलें प्रदर्शन इंग्लंडांत न्यू कॅसल हांगा 1859 वर्सा भरलें. 1880त न्यूयॉर्क हांगा दुसरें प्रदर्शन भरून तातूंत 29 जाती आशिल्ल्यो . सुण्यासंबंदींचे कायदेशीर नेम करपाक आदार करप आनी कुत्र्यासंबंदींच प्रश्न सोडोवप हीं कामां करपाखातीर ' केनेल क्लब ऑफ इंग्लंड ' नांवाची संस्था ब्रिटनांत 1873 वर्सा स्थापन जाली. ' अमेरिकन केनेल क्लब ' ही संस्था 1884 वर्सा स्थापन जाली आनी हेर देशांतय ह्याच कामाखातीर अशा स्वरुपाच्यो संस्था स्थापन जाल्यो.
भारतांत दोन 'केनेल क्लब' आसून तांच्या मार्फत शारांतल्यान सुण्यांचीं प्रदर्शनां आयोजित करतात. अमेरिका आनी हेर अस्तंत्या देशांत सुण्यासंबंदींची म्हायती प्रसारीत करपी नेमाळीं आनी तांच्यासंबंदी बरयल्ले स्वतंत्र ग्रंथ उपलब्ध आसात.
रानसुणो : कूळ : कॅनिडी, शास्त्रीय नांव : क्युऑन , अल्पिनस. हाची लांबाय सादारणपणान 90 सेंमी. हो खूब केंसाळ प्राण आसून ताचें वजन 20 किगॅ. मेरेन आसता. मादीचें वजन नरापरस उणें आसता. हो प्राणी मानशाळिल्लया सुणेवरी दिसता. ताचें शरीर लांबशें आनी लांडग्यावरी सडपातळ आसता. ताचे पाय आनी जबडो कांय प्रमाणात अशीर आसता. गावठी सुण्यापरस हाका एक एक दाड उणी आसता. हिमालयांत मेळपी रानटी सुणो चड तांबडो आसता. जाल्यार हेरकडे मेळपी जात चड फिकट आसता. भारताच्या द्विपकल्पांत ताचो रंग तपकिरी आसता.
मध्य आशिया , अलताइ दोंगरासावन उदेंत आशियाचो वाठार, दक्षिण मँचुरिया, मलाया वाठार आनी भारतांतल्या रानांत रानसुणे मेळटात. भारतांत तीन जातीचे रानसुणे आसात . रानसुणे जरी चडशे रानांनी मेळटा आसले तरी लडाख आनी तिबेट ह्या वाठांरात ते मेकळ्या मैदानाचेर मेळटात. रानसुणे चडकरुन कळपांनी रावता. हातुंत एक वा जायतीं कुटुंबां आसतात. ताका लागून तांची टोळी जाता आनी ते सगळे मेळून व्हड प्राण्याची शिकार करपाक शकतात. वासाच्या आदारान ते आपलें भक्ष्य सोदतात.
तिबेट आनी लडाखांत ते मेंढरां आनी हरणा हाची शिकार करतात. काश्मीरच्या रानांत ते भाखोंर, कस्तुरी मृग आनी गोरल हांची शिकार करतात. हिमालयांत ताचें भक्ष्य ताहर हो प्राणी आसात. भारतांत मात ताचें तांचें अन्न चड करुन हरणांच आसता. केन्ना केन्नाय व्हडल्यो टोळयो म्हशी आनी गवे हाचेरय घुरी घालतात. रानदुकरां, चित्ते, अश्वल आनी वाग हांकाय ते मारुन खातात.
सुतापुनव : (पळेयात राखीपुनव).
सुत्तपिटक : एक बौध्द धर्मग्रथं. हो पाली भाशेंत आसा. सुत्त म्हळ्यार सूत वा धागो आनी पिटक म्हळ्यार पेटिका वा परंपरा. हाचेवाल्यान सुत्तपिटक म्हळ्यार बुध्दवचनरुपी धाग्याची परंपरा. बुध्दान शिश्याक जेन्ना जेन्ना जे जे उपदेश केले ते ते सुत्तपिटकांत गुथिल्ले आसात. तेचपरी बुध्दाच्या कांय मुखेल शिश्यांचो उपदेशूय ह्या ग्रंथांत आस्पाविल्लो आसा. सुत्तपिटक हो बुध्दवचनांचो सगळ्यांत म्हत्वाचो भाग आसा. ह्या सुत्तपिटकावरवीं सन आदीं 6 व्या वा पांचव्या शतमानांतल्या भारताची इतिहासीक, समाजीक आनी भुगोलिक परिस्थिती समजता त्या काळांतल्या जायत्या विशयांच्या गिन्यानाचो तो एक कोशच आसा. र्धम, दर्शन, साहित्य आनी जिवित हे विशींचे गंभीर विचार सुत्तपिटकांत दिसून येतात.
सुत्तपिटकांत पांच विभाग वा निकाय आसात, ते अशे- दीघ, मज्झिम, संयुत्त, अंगुत्तर आनी खुद्दक. दीघ निकायांत कांय सुत्रां दीर्घ जाल्यार कांय लघू सुत्रां आसात. मज्झिम निकायांत जायतीं सुत्तां दीघनिकायापरस व्हड आसात. मज्झिम आनी संयुक्त ह्या निकायाची पद्दत आनी शैली बरीच वेगवेगळी आसा. संयुत्तांत
