Jump to content

Page:Konkani Vishwakosh - Volume 4 Released.pdf/956

From Wikisource
This page has not been proofread.

बल्गेरीया आनी आँटोमन साम्राज्यान आँस्ट्रिया- हंगेरीक तेंको दिलो, जाल्यार फ्रांस, ररशियया, ग्रट ब्रिटन आनी उपरांत अमेरीकेन सर्बीयेक तेंको दिलो. ह्या झजांत आँस्ट्रिया- हंगेरी आनी तांच्या इश्ट राशट्रांचो पराभव जालो. उपरांत 3 नोव्हेंबर 1918 दिसा आँस्ट्रिया-हंगेरीन झूज बंदीची कबलात मान्य केली. 16नोव्हेंबर 1918 दिसा हंगेरीयन लोकांनी आँस्ट्रिये आड उठाव करुन हंगेरी हें प्रजासताक म्हूण घोशीत केलें. मायकल कारोली हो स्वतंत्र हंगेरीचो पयलो राँशट्राध्यक्ष जालो. पूण मार्च 1919 त कम्युनिस्ट आनी समाजीक पक्ष एकठांय येवन तांणी युती सरकार घडोवन हाडोवन हाडलें. उपरांत कम्युनिस्ट मुखेली बेला कून हाणें हुकूमशाह ह्या नात्यान राजकारभाराचीं सगळीं सुत्रां आपल्या हातांत घेतलीं. पूण रोमानियेकडच्यान पडिली हार आनी अर्थीक अडचणींक लागून ताचो शेक चड तेंप चलूंक शेकलो ना. उपरांत 1919 त अँडमिरल निच ओलास होर्थी सतेर आयलो होर्थी हो राजा नासलो तरी राजेशहा ह्या नात्यान ताणें वर्सां हंगेरीचेर शेक गाजयलो. 1920 त हेंगेरी आनी ताच्या इश्ट राशट्रांनी मेळून ट्राआनोनची कबलात मान्य करुन घेतली. ही कबलात पयल्या महाझुजांत जैतीवंत थरील्या देशांनी घडोवन हाडिल्ली. ट्रिआनोनचे कबलातीक लागून हंगेरीक आपलो व्हड प्रदेश वगडावंचो पडलो.

पयल्या महाझुजाक लागून देशाची भौशिकआनी अर्थीक स्थिती खूब इबाडिल्ली. ट्रिआन कबलातीक लागून तांकां कांय व्हड कारखाने वागडावंचे पडले. जर्मनींत हिटलर सतेर आयल्याउपरांत ताणें हंगेरीक आपलेवटेन वळोवन पयल्या महाझुजांत वगडायले सगळे प्रदेश परतून मेळोवन दिवपाचें उतर दिलें. 1038 त हंगेरीन झेकोस्लावाकिया,रोमानिया आनी युगोस्लाव्हीयाचेर घुरी घालून आपले प्रदेश परतून घेतले.एप्रिल त हंगेरीन हिटलराक युगोस्लाव्हीयाचेर घुरी घालपाक तेंको दिवन दुसरया महाझजांत वांटो घेतलो. 1943 मेरेन हंगेरीचो शेक दिसान दिस वाडत आसा तें पळोवन हिटलरान हंगेरीचेर री घाली. हाँर्थी हाका दखणींत उडोवन ताणें हंगेरींत नाझी सरकाराची स्थापणूक केली. त्यावेळार ताणें हंगेरींतल्या पांच लाखांवयर ज्यू लोकांक जर्मनींत धाडून तातुंतल्या चडशा जाणांक मारुन उडयले. 1944 त सोविएत युनियनान हंगगेरींतल्या नाझी सैन्याचो पराभव केलो. 1945 त हंगेरी आनी जैतिवंमत इश्ट राशट्रांनी कबलात केली. कबलातीप्रमाण हंगेरीन 1938 मेरेन घेतिले सगळे प्रदेश परत करपाचें मान्य केलें.

दुसरया महाझुजाउपरामत हंगेरींत वेंचणूक जावन हंगेरी प्रजासताक म्हूण घोशीत केलें. ते वेंचणुकेंत कोणाकच भौमत मेळूंक नाशिल्यान यती सरकार अस्तित्वांत आयलें. सरकारांत स्मालहोल्डर ह्या पक्षाचो उपरांत हंगेरी सरकारांत कम्युनिश्टांनी आपलो शेक बसयलो. 1947 चे वेंचणुकेंतयय कम्युनिस्टांक भौमत मेळोवपाक अपयश आयलें. पूण तोमेरेन तांणी सोविएताच्या आदारान देशांतल्या व्हड व्हड हुद्द्यांचेर आनी म्हत्वाच्या जाग्यांचेर आपली नेमणूक करुन घेतिल्ली.1949 त कम्युनिस्टांनी देशांतले हेर पक्ष बेकायदेशीर थारावन पुराय सता आपल्या हातांत घेतली. सोविएत युनियनाचे धर्तेचेर तांणी हंगेरीखातीर नवें संविधान आपणायलें. कम्युनिस्ट पक्षाचो मुखेली माथायस राकोसी हाणें सगळी सता आपल्या हहातांत घेवन, आपली हुकूमशाय राजवट सुरु केली. पूण ताणें आपणायल्या येवजण्यांचेर अर्थीक आनी भौवशिक स्तिर्तीचेर वायट परिणाम जाल्यान पुराय देशांत तंग वातावरण निर्माण जालें. देखून 1953 त राकोसीचे सुवातेर इमरे नाँगी हाची राशट्राध्यक्ष म्हूण नेमणूक केली. नाँगीन कांय सुदारणा चळवळी चालीक लावन, हंगेरी लोकांक कांय प्रमाणांत स्वातंत्र्य दिलें. पूण सकोसी आनी पक्षाच्या हेर वांगड्यांक ही गजाल मावली ना. राकोसीन 1915 त नाँगीक सतेभायरो करुन परतून परतून पुराय सता आपल्या हातांय घेतली. पूण ताणें आपणाल्या येवजण्यांक लागून लोकांक परतून असंतोश निर्माण जावन, तांणी 1956 त दशव्यापी क्रांती घडोवन हाडली. नाँगी परतून राशट्राध्यक्ष जालो. पूण सोवियेत व्हड सैन्य धाडून तो उठाव मोडून उडयलो. शेंकड्यांनी हंगेरी लोकांक मारुन उडयले वा बंदखणींत घाले, जाल्यार सुमार दोन लाखांवयर लोक देश सोडुन गेले. नाँगी आनी ताच्या सांगात्यांक दोशी थारावन 1958 त तांकां मरणाची ख्यास्त फर्मायली.

क्रांती उपरांत सोवियेत युनियनान हंगेरीवयलो आपलो शेक आनीक घट्ट केलो. जोनस कदार हो कम्युनिस्ट पक्षाचो मुखेली नवो राश्ट्राध्यक्ष जालो. ताणें देशांत शांतताय हाडपाखातीर लोकांक कांय प्रमाणांत स्वातंत्र्य दिलें, तशेंच नव्यो अर्थीक येवजण्यो आंखल्यो. सुरवेक लोकांच्या राहणीमानांत खूब सुदारणा जाली. पूण1970 त देशाची अर्थीक स्तिती परतून इबाडली. 1988 त कँरोली ग्रोझ हंगेरीचो नवो राश्ट्राध्यक्ष जालो.1988 चे निमाणेकडेन मिक्लोस नँमेथ हाची राश्ट्राध्यक्ष म्हूण नेमणूक केली.1989 त संविधानांत सुदारणा घडोवन लोकांक आनीक स्वातंत्र्यय दिलें. हेर पक्षाकय मान्यताय दिली. 1990 त जाले वेंचणुकेंत साबार पक्षांनी वाटों घेतिलो. तातूंन हंगेरियन डँमोक्रेटीक फोरम ह्या पक्षाक भौमत मेळ्ळें. आर्पाद गोंझ हो हंगेरिचो नवो राश्ट्राध्यक्ष जालो.

राज्यवेवस्था कम्युनिस्टांची राजवट आशिल्ली तेन्ना तांणी हेर सगळे पक्ष बेकायदेशीर थारावन म्हत्वाचे हुद्दे आपलेकडेन दवरिल्ले. पूण 1988 सावन कम्युनिस्टांक देंवती कळा लागली.1989 त कम्युनिस्टांनी आपल्याक समाजवादी म्हूण घोशीत केले. त्याच वर्सा नवें संविधान तयार करुन हंगेरीन भोपक्षीय लोकशाय