हज मुसलमानांचें एक धार्मिक कर्तव्य. ह्या अरबी उतराचो अर्थ प्रस्थान दवरप वा दिशेक बागवप असो जाता. पूण वेव्हारांत मात ताचो अर्थ मक्केची यात्रा असो जाता. ही यात्रा हिजरी वर्साच्या बाराव्या म्हयन्यांत झस्लाम धर्मांतले जे मुखेल आचार आसात तातुंतलो पांचवो आचार म्हणजेच धर्मिक कर्तव्य, मक्केची यात्रा करप हो आसता.
जिवितांत एक खेप तरी मक्केक वचून येवप हें दर एक मुसलमान आपलें कर्तव्य तशें ध्येय समजता. महंमद पैगंबराची तशी आसा अशी ताची धारणा आसा. सगळेकडेन एकच देव आसून महंमद हो ताचो दूत आसा जाचो पुराय भार्वात आसा, जो सद्दां पांच खेप नमाज वाचता, जो रमजानाचो म्हयनोभर रोजे उपास पाळटा, जो कोणाक देणें ना, जाणें आपल्या कुटुंबाच्या निर्वाहाची सगळी तजवीज करुन दवरल्या, जो घुंवळे वखदां घेना, निशिध्य पदार्थ खायना, जो आपल्या दुसमानांक सदांच भोगशीता, जो आपल्या चुकांखतीर भोगसणी मागता, जो देव आनी शेजारी हांचे बाबतींत आपल्या हातांतल्यान कळत कांय पाप घडिलें आसत म्हण पताप करता, असोच मुसलमान मक्केचे यात्रेखातीत योग्य समजतात.
जे मुसलमान कसलेय अडचणेक लागून मक्केचे वचपाक शकनात तांणी एकाद्र्या गरीब यात्रेकरुचो खर्च करचो असो नेम चालींत आसा.
दर एका हज यात्रेकरुन मक्केचे यात्रेच्या वेळार तीन गजली करपाच्यो आसतात, त्यो अशो-1)इहराम एक कमराक आनी एक खाघार असो दोन वस्त्रांचो भेस. 2) आरफात भोंवताडो घालप.
मक्केक वचपी दर रस्त्याचेर 5-6 मैल आयल्यान मीकात नांवांचो एक थांबो आसता. थंय पावले उपरांत यात्रेकरू न्हाण आनी मागणें करुन इहराम घालतात. थंय पावले उपरांत यात्रेकरु न्हाण आनी मागणें करुन इहराम घालतात. तीं वस्त्रां घालून यात्रेकरु हजचो संकल्प करतात. यात्रेच्या काळांत तांणी दुसरे कपडे घालपाचे नासतात. तशेंच केंस आनी नाखटां कापप. तकलेक तेल लावप आनी बूट वा जोतें घालप हाचेर बंदी आसता. गढीय पुराय नश्ट जाली. 1920-29 त दयाराम सहानी हाणें थंय विटांची लूट
-कों. वि. सं. मं.
मक्केंत पावतकच मशिदींत हात-पांय तोंड धुवन यात्रेकरु थयच्या काळ्या पाशाणाचो उमो घेतात. मागीर काबाक सात भोंवताडे घालतात. हे भोंवताडे उजवेवटेच्यान दावेवटेन घालपाचे आसतात. ताचे उपरांत मकामू इब्राहीम ह्या स्थानाचेर वचून मागणें करतात. परत येवन आनीक एक फावट काळ्या पाशाणाचो उमो घेतात.
अस् – सफा आनी अल् – मखा नांवाच्यो दोन दोंगुल्ल्यो मक्केलागीं आसात. ह्या दोनय दोंगुल्यांची आळीपाळीन सात खेप यात्रा करप हें हज यात्रेंतलें एक कर्तव्य आसता. सातव्या दिसा खुतबा वण करुन आठव्या दिसा मिना हांगा वचून रावतात. णवव्या दिसा आरफातची॑ यात्रा करतात. धाव्या दिसा बळी ओंपतात. देवाच्या नांवान उंट, बैल, बोकड वा मेढरो असो एक तरी पशू बळी दिवंचो असो नेम आसा. त्याच दिसा इद- अल्- अझ हो सण मनयतात. निमाणें मिना हांगा परत येवन थंयच्या तीन खांब्यांचेर प्रत्येकी सात फातर उडयतात.
अशे तरेन सगळे यात्रा विधी सोंपले उपरांत केंस आनी नाखटां कापतात. इहराम काडून सदचे कपडे घालतात. काबार निमणो भोंवताडो घलून झम् झम् बांयचें उदक पियेतात. मागीर परतुपाचे वाटेर अल् मदिना हांगा वचून महंमद पैगंबराच्या कबरीचें दर्शन घेतात. हज करप्याक हाजी ही पदवी फाव जाता. तशेंच ताका पुण्यवान म्हणटात.
हिंदुस्थान ते मक्क हो प्रवास कशटदायक आसूनय,दर वर्सा शेंकड्यांनी यात्रेकरु ते प्रवास करतात. ह्या यात्रेकरुंच्यो सुखसोयी आनी प्रवासा संबंदी भारत सरकाकडसुन आलाशिरो मेळटा. -कों. वि. सं. मं.
पूरक नोंद मक्क
पूरक नोंद मक्क हडप्पा पंजाबांतल्या माँटगोमेरी जिल्हांत रावी न्हंयेचे देगेर आशिल्लें खूब पुर्विल्लेम स्थळ. ह्या गांवालागसार सिंधुसंस्कतीचे अवशेश पयलीं. मेळ्ळे. इ.स. 1926 वर्सा मेरेन नांवाच्या इंग्लीश मनशान ही सुवात पयलीं पळेली. उपरांत इ.स.1826 त कर्नल बर्न हो इंग्लंडच्या राजाचो दूत म्हणून महाराजा रणजितसिंहाकडेन लाहोराक गेलेकडेन ताणें हडप्पा गांवाकडले भग्नावशेश पळयले. तांकां थंय सुमार तीन मैलांच्या परिघांत ते अवशेश दिसले. तेभायर एक पडकी गढीय दिसली. उपरांत लाहोर- मुलतान लोहमार्ग तयार करपाखातीर ठेकेदारांनी हडप्पालागसारच्या राशींतल्यान भरपूर विटो काडून व्हेल्यान थंयच्या पुर्विल्या अवशेशांचो णाश जालो. थंय आशिल्ली चालूच आशिल्ली आनी कनिंगहँमान वर्णिलीं कांय बांदकामांय ना जालीं.
