माध्यमिक शाळांनीं ८.९२ लाख विद्यार्थी शिकप घेताले. तेभायर ४६८ उच्च माध्यमिक शाळा आनी ३८७ महाविद्यालयां ८०-८१ मेरेन राज्यांत आसलीं.
१९८०-८१ मेरेन फुडलीं विद्यापीठां राज्यांत आसलीं. १. आंध्र प्रदेश शेतकी विद्यापीठ राजेंद्रनगर, हैदराबाद २. श्री जवाहरलाल नेहरू टेक्नॉलॉजिकल विद्यापीठ, हैदराबाद ३. हैदराबाद विद्यापीठ, हैदराबाद ४. उस्मानिया विद्यापीठ, हैदराबाद ५. आंध्र विद्यापीठ, वॉल्टेयर (विशाखापट्टणम्) ६. श्री. व्यंकटेश्र्वर विद्यापीठ, तिरूपती ७. काकतीया विद्यापीठ, वरंगळ ८. नागार्जुन विद्यापीठ, गुण्टूर ९. श्री कृष्णदेवराय विद्यापीठ, अनंतपूर.
तेलुगू साहित्यः तेलुगू भाशेक आंध्रभाशा वा ‘ तेनुगू ’ अशेंय म्हण्टात. ‘ तेनुगू ’ म्हळ्यार म्होंवावरी गोड असो अर्थ जाता. इ. स. प. तिसऱ्या शतमानासावन तेलुगू भाशेक स्वतंत्र रूप मेळपाची प्रक्रिया सुरू जाल्ल्याचें दिसता. इ. स. सव्या शतमानासावन ‘ तेलुगू ’ भाशेची खऱ्या अर्थान उदरगत सुरू जाली. तेलुगू साहित्याच्या इतिहासाचे सादारणपणान सात काळखंड जातात. १. तमोयुग (इ. स. प. २५० ते इ. स. १०००) २. पयलो काळखंड (१००१ ते ११५०) ३. दुसरो काळखंड (११५१ ते १५००) ४. तिसरो काळखंड (१५०१ ते १७००) ५. चवथो काळखंड (१७०१ ते १८५०) ६. आर्विल्लो काळखंड (१८५१ ते १९४७) ७. स्वातंत्र्या- उपरांतचो काळखंड (१९४७ उपरांत).
तमोयुगः तेलुगू भास आपले पयले अवस्थेंत आसतना जीं विंगड विंगड प्रकारचीं गीतां आनी लोकसाहित्य हे भाशेंत रचलें तें काळावांगडाच ना जाल्ल्यान ह्या काळखंडाक ‘ तमोयुग ’ म्हणटात. बोलभाशा म्हणून तेलुगू भाशेक अस्तित्व मेळटकच लेगीत हे भाशेचेर संस्कृताचो सरळपणान वा हेर तरेन परिणाम जायत रावलो. इ.स.प. तिसऱ्या शतमानासावन आंध्रांत बौध्द धर्मीयांचो प्रभाव वाडलो. ह्या वेळार पाली भाशेक लागीं आशिल्ली प्राकृत बौध्दांच्या प्रचाराची भास जाली. ह्या प्राकृताचो प्रभाव तेलुगू भाशेचेर पडलो. इ.स.प. २०० वर्सां, राज्यकर्त्यांचीं दानपत्रां, आज्ञापत्रां, कोरीव लेख आनी गाहा सत्तसईसारके ग्रंथ जे प्राकृतांत बरयले, तातूंत मनीस, वस्तू आनी थळां संबंदीत तेलुगू नांवां दिसतात. विष्णू कुंडिनाचे राजवटींत संस्कृत उतरांच्या तेलुगू भौवचनी प्रत्ययांचीं रुपां आयल्यांत. रेनाटी चोलकालीन कोरीव लेखांत तेलुगू उतरां दिसतात. ह्याच वंशांतल्या धनंजयान इ.स. ५७५ त जो ‘ कोलमल्ला कोरीव लेख ’ बरयलो तो तेलुगू भाशेंतलो पयलो कोरीव लेख आसलो. णव्या शतमानांत विजयादित्याचे राजवटींत (इ.स. ८४८) ‘ अद्दंकी कोरीव लेखांत ’ पयलें तेलुगू पद्य मेळटाः ह्या आदलें सगळें बरप गद्यांतच आसतालें. तेलुगू भाशेक ह्या काळखंडांत राजाश्रय मेळिल्ल्यान तिचे उदरगतीच्या मार्गांत आडमेळीं आयलींनात.
पयलो काळखंड (इ.स. १००१ ते इ.स. ११५०): चालुक्य राजाचो शेक ह्या काळखंडांत चल्लो; देखून पुराय राज्यांत शांतताय आनी थिराय उरली. ताका लागून तेलुगू साहित्याची नेटान उदरगत जावपाक लागली. ह्या काळांत प्राकृताचो जागो तेलुगून घेतलो. ही ह्या काळखंडांतली म्हत्वाची घडणूक. धर्मीक जागृताय ही तेलुगू साहित्याचे सुर्वेच्या काळांतली उर्बा आसली. संस्कृत आनी तेलुगूचो पंडित नन्नय हाणें, वेंगीनरेश राजराज नरेंद्राचे सुचोवणेवेल्यान ‘ तेलुगू महाभारत ’ रचलें अशें विद्वानाचें मत आसा. हे भाशेंतलें पयलें व्याकरण ‘ शब्दचिंतामणि ’ नन्नयानच रचलें अशें कांय विद्वान मानतात. ह्या काळांतलें लेखन पुराय तरेन पौराणिक कथांचेर आदारिल्लें आसा. ह्या काळांतल्या म्हत्वाचे ग्रंथरचणुकेंत, नन्नेचोडाचे ‘ कुमारसंभव ’, बेमुलवाडा भीमकवीचें ‘ राघव पांडवीय ’, ‘ शतकंठ - रामायण ’ आनी ‘ नृसिंह पुराण ’ हांचो आस्पाव जाता.
दुसरो काळखंड (११५१ ते १५००): चालुक्य राजघराण्याचो शेवट आनी काकतीय राजघराण्याची तीन शतमानां चलिल्ली राजवट हें ह्या काळांतलें खाशेलेपण आसलें. काकतीयाचे राजवटींत आंध्राचे राश्ट्रीय अस्मितेची पोसवण बरे तरेन जाली आनी ताचें पडबिंब साहित्याचेर पडलें. मार्ग पध्दतीची भास आनी देशी परंपरेतले छंद आनी अलंकार हांचो उपेग करपी शैली ह्या काळांत प्रचारांत आसली. महाकवी श्रीनाथ (१३८०-१४५०) हो मध्यम शैलीकारांचो प्रतिनिधी अशें मानतात. ताच्या विंगडविंगड प्रकारच्या रचनां भितर मरूत्तराट चरित्र, शालिवाहन सप्तशती, शृंगारनैषध, भीमखंडे, काशीखंड, हरविलासवीथिनाटक, पल्नाटिवीरचरितमु, शिवरात्रिमाहात्म्यमु, पंडिताराध्यचरित ह्यो साहित्य-कृती आस्पावतात. पाल्कुरिकी सोमनाथ ह्या कवीन ‘ बसवपुराण ’ हें नामनेचें काव्य रचलें. रंगनाथ कवीन दि्वपद छंदांत रामायण रचलें तर सुमतिशतकाचो कर्तो बद्देना हाणें शतक-साहित्याचे परंपरेची बुन्याद घाली. नेल्लोरचो महाकवी तिकन्नान निर्वचनोत्तर रामायण आनी नन्नयान अर्दार सोडिल्ली महाभारतांतलीं ४ ते १८ पर्वां रचलीं. ह्या कवीक ह्या काळखंडाचो प्रतिनिधी मानतात. गोन बुध्दरेडीन (१२००-५०) हाचें, ‘ रंगनाथरामायण ’ हें रामकथेवेलें पयलें स्वतंत्र तेलुगू काव्य आसा. ताळ्ळपाक अन्नमाचार्य (१४२३-१५०२) ह्या संगीतज्ञ कवीन १३,००० कीर्तनगीतां रचून भक्तिगीतकारांची परंपरा निर्मिली. कवी मारनान मार्कंडेयपुराण रचून पुराणपरंपरेची बुन्याद घाली.
महाकवी तिक्कनाचो शिष्य केतन (१२२०-६०) हाणें तेलुगूंत प्रबंध रचनेची (महाकाव्यरचना) सुरवात केली. ताची ‘ दशकुमारचरिता ’ ही ह्या प्रबंद प्रकाराची सुरवात आसली. पिल्ललमरी पिनवीरभद्र (१४२५-९०) हाच्या ‘ शकुंतला परिणयभु ’ आनी ‘ जैमिनीभारतमु ’ तशेंच ‘ नंदीमल्लय ’ आनी ‘ घंटासिंग ’ ह्या कवीच्या ‘ प्रबोधचन्द्रोदय ’ आनी ‘ वराहपुराणमु ’ ह्या रचनांचेर प्रबंद शैलीचो प्रभाव पडिल्लो दिसता.
तिसरो काळखंड (१५०१ते १७००): विजयनगरचो सम्राट कृष्णदेवराय हाची राजवट (१५०६-१५३०) साहित्य, कला आनी विद्या हांची सगळ्या आंगांनी भरभराट जावपाक कारण थारली. ह्या काळाक तेलुगू साहित्याचें ‘ भांगरायुग ’ म्हणून पाचारतात. स्वता कृष्णदेवरायान ‘ आमुक्तमाल्यदा ’ ह्या ग्रंथाची रचणूक केली. ताचे राजसभेंत ‘ अष्टदिग्गज ’ ह्या नांवान गाजिल्ले आठ कवी आसले. अठरा प्रकारचीं वर्णनां, धीरोदात्त नायक, शृंगाराचीं वर्णनां, पुराणांतलीं गाजिल्लीं कथानकां हांचो आस्पाव आशिल्ल्या आगळ्या-वेगळ्या सालंकृत प्रबंधकाव्यांनी हो काळखंड गाजलो. पेद्दनाचें ‘ मनुचरित्र ’, रामराज भुषणाचें ‘ वसुचरित्र ’, तेनाली रामकृष्णाचें ‘ पांडुरंगमाहात्म्यमु ’, श्रीनाथाचें ‘ शृंगार नैषध ’, कृष्णदेवरायाचें ‘ आमुक्तमाल्यदा ’ हीं तेलुगूंतलीं व्हड पंच प्रबंधकाव्यां (पंचमाहाकाव्यां) अशें मानतात. १५६५ त विजयनगर राजवटीच्या अस्ता उपरांत तंजावरच्या मराठी राजांनी आनी मदुराईच्या राजघराण्यांनी तेलुगू साहित्याची उदरगत घडोवपाखातीर आपलें फाटबळ दिलें. शहाजी, विजयराघव नायक, चेमकूर वेंकटकवी आनी रंगाजम्म हांच्यो ह्या काळांतल्यो रचना उल्लेखनीय आसात. त्यागराजाच्या साहित्यान तमिळ भाशीक वाठारांत आपली खाशेली सुवात निर्मिल्ली. गायन आनी अभिनय हांचो आस्पाव आशिल्लो. ‘ यक्षगान ’ नांवाचो आगळो नृत्यनाट्यप्रकार ह्या काळांत चलतालो. यक्षगानाक ‘ जक्कुलपाटलु ’ म्हण्टाले.
चवथो काळखंड (१७०१ ते १८५०): ह्या काळांतलें साहित्य फाव तो पांवडो जरी मेळोवंक पावलें ना तरी तातूंत वेगळेपण आसलें. कूचिमंची तिम्मकवी (१७०१-५६) हाणें ह्या काळांत शतक, दंडक, प्रबंधकाव्य आनी प्रमाणभूत लक्षणग्रंथ बरयले. शुध्द तेलुगूंत ताणें रामायण रचलें. कंकंटी पापराजू हाणें बरयल्लें ‘ उत्तर रामायण ’ ‘ वैदर्भीरिती ’खातीर नांवाजल्लें आसा. नारायण कवीची ‘ बोब्बिली इतिहास कथा ’ चौडप्पाचे कंद आनी रेगुलपाटी कूर्माचें सीस छंदांतलें शतक, कासुल पुरषोत्तमाचें व्याजोक्तिपूर्ण आंध्रनायक शतक, चाटुकाव्याचे रचनाकार आडिदमू सुरकवी आनी पिंडीप्रोळू लक्ष्मणकवी, भक्तीगीताचो रचनाकार क्षेत्रय्या,
