आर्चबिशप- आर्जटिना आनी व्यास (diameter) हांच्या गुणोत्तराचें (ratio) म्हळ्यार π चें मोल 3 आनी 3 हांचेमदीं आसा अशें ताणें सिध्द केलें. शांकवाचें (conic Section) क्षेत्रफळ वा शांकव अक्षाभोंवतणी घुंवन येवपी प्रस्थाच्या (solid figure) भायल्या भागाचें क्षेत्रफळ वा त्या प्रस्थाचें घनफळ तुलनात्मक रितीन मांडूं येता अशें आर्किमिडीज हाणें दाखोवन दिलें. आंकडे मेजपाचे ग्रीक पध्दतींत ताणें सुदारणा केली. तरफेचो सोद ताणेंच लायलो.
‘ एकाद्री वस्त द्रायूंत (fluid) बुडयतकच ताचेर सकयल्यान वयर अशी एक प्रेरणा लागू जाता. तिका ‘ उत्प्रणोदन ’ (upthrust) अशें नांव आसा आनी तिचें मोल पदार्थान कुशीक काडिल्ल्या द्रायूच्या वजनाइतलें आसता. कुशीक काडिल्ल्या द्रायूचें आयतन (volume) पदार्थाच्या बुडिल्ल्या भागाच्या आयतनाइतलेंच आसता ’. ह्या तत्वाक ‘ आर्किमिडीज तत्व ’ अशें म्हणटात. उत्प्रणोदनाक लागून पदार्थाचें वजन ताणें कुशीक काडिल्ल्या द्रायूच्या वजनाइतलेंच देंवता. उफेवपी पदाथाचे बाबतींत उप्प्रणोदन = पदार्थाचें वजन हो संबंद आसता.
एकदां शेटीन केल्ल्या आपल्या मुकुटांत रूपें भरशिलां असो दुबाव राजा हियरो हाका आयलो आनी तें तपासपाचें काम राजान आर्किमिडीज हाका दिलें राजाच्या प्रस्नाची जाप ताका न्हाता आसतना अकस्मात मेळ्ळी आनी तो तसोच ‘ युरेका---- युरेका ’ (मेळ्ळें, मेळ्ळें) अशें आड्डत उक्तोच भायर रस्त्यार आयलो. अशेतरेन आर्किमिडीज तत्वाचो सोद लागलो अशें म्हणटात.
व्हड्याच्या तळाक सांठिल्लें उदक उसपून भायर काडपाखातीर आर्किमिडीजान सोदून काडिल्ल्या यंत्राक ‘ आर्किमिडीज स्क्रू ’ अशें म्हणटात. ह्या साधनांत एक लांब नळी, तातूंत भितर ताच्या अक्षाचेर बसयल्ल्या दांड्याभोंवतणी मळसूत्रासारको नळयेक दसयल्लो पत्र्याचो पड्डो, दांड्याच्या वयल्या तोंकाचेर मूठ अशे भाग आसतात. नळयेचें सकयलें तोंड उदकांत बुडयल्लें आसता. वयले मुठान नळी घुंवडायतकच नळयेच्या सकयल्या तोंडांतल्यान उदक भितर सरता आनी मळसूत्री पड्ड्यावयल्यान ल्हव ल्हव चडून वयल्या तोंडांतल्यान भायर पडटा. आदल्या काळांत ह्या यंत्राचो वापर ईजिप्तांत जातालो. हें यंत्र तयार करपाक कठीण आशिल्ल्यान तशेंच ताची कार्यक्षमताय साद्या हातपंपापरस कमी आशिल्ल्यान हालींच्या काळांत तें व्हडलेंशें प्रचारांत ना.
जशें गोफणींतल्यान फातर मोखतात तेच धर्तेर व्हडले व्हडले फातर मोखून मारपाचें यंत्र आर्किमिडीजान तयार केल्लें. रोमन सेनापती मार्सेलस् हाणें दर्यामार्गान सिराक्यूजचेर घाल्ली घुरी राजा हियरोन ह्याच यंत्राच्या नेटार परतून घाली. तरी लेगीत खुष्कीच्या मार्गान येवन मार्सेलस् हाणें सिराक्यूज काबीज केलें. ताच्या सैन्यांतल्या एका सैनिकान आर्किमिडीजाची गोमटीच कापली. त्या वेळार आर्किमिडीज रेंवेचेर भूमितीची एक आकृती काडून गणित सोडोवपांत गुल्ल जाल्लो अशें म्हणटात.
तॉरेली हाणें 1792त आनी हाइबेर्ग हाणें 1880 त, आर्किमिडीजाच्या सगळ्या बरपाचें संपादन केलें. उपरांत 1897 त, हीथ हाणें ‘ वर्क्स ऑफ आर्किमिडीज ’ ह्या ग्रंथांत आर्किमिडीजाचे लेख आर्विल्ल्यो कुरु आनी चिन्हां वापरून उजवाडायले.
- कों. वि. सं. मं.
आर्चबिशप: किरिस्तांव धर्मांत पाद्री आनी बिशप आसात. पाद्री म्हळ्यार पुरोयत. ते धर्माची सेवा करतात. पूण ते दुसऱ्यांक पाद्रीपणाची ‘ माखणी ’ (दीक्षा) दिवंक शकनात. ही ‘ माखणी ’ दिवपाचो अधिकार फकत बिशपाकूच आसता. किरिस्तांव धर्मांत पाद्रींची ऑर्द (लॅटीन भाशेंत ऑर्दो - ordo) आनी बिशपाची ऑर्द आसा.
जेन्ना इगर्ज एक व्हडली संस्था जावन आसता, तेन्ना ती जायत्या प्रांतांनी (डायोसीजीनी –diocese) वांटिल्ली आसता. एका-एका प्रांतांत एक बिशप आसता. थोड्या प्रांतांचो जमो एक ‘ महाप्रांत ’ वा ‘ आर्किडायोसीज (Arkidiocese) ’ जाता. ह्या महाप्रांताच्या वडिलाक ‘ आर्चबिशप ’ म्हणटात. पयल्याच शेंकड्यांनी जे जमे जेजूच्या आपोस्तलांनी (apostle) सुरू केल्ले, त्या जम्यांच्या बिशपांक ‘ पात्रियार्क ’ म्हणटाले. तांकां आतांमेरेन ‘ पात्रियार्क ’ हें मानाचें नांव दितात. बिशपांचे ऑर्दींत पांवडे आसनात, सगळे एक सारके. पाप सायब लेगीत एक बिशप. पूण मानाच्या आनी पदवेच्या वर्गांत बिशप अशे तरेन वांटिल्ले आसातः- बिशप, आर्चबिशप, पात्रियार्क. हातूंतल्या थोड्यांक पाप सायब ‘ कार्दिनाल ’ करता.
गोंयच्या आर्किडायोसीजीच्या बिशपाक, आर्चबिशप आनी पात्रियार्काचें मानाचें नांव दिल्लें आसा. सगळे आर्चबिशप महाप्रांताचे वडील न्हय. जायत्यो आर्किडायोसीजीय फकत नांवापुरत्यो आसात. डायोसीजीचो जमो आसना, म्हळ्यार एक महाडायोसीज आनी ताच्या सकयल हेर डायोसीज अशें ना. तरीलेगीत त्या डायोसीजीक मानाचें नांव ‘ आर्किडायोसीज ’ आसा आनी बिशपाक ‘ आर्चबिशप ’ म्हणटात. जायते खेपे आर्चबिशप हें मानाचें नांव कशें एका बिशपाक दिता. तो एके डायोसीजीचो बिशप, पूण ताका आर्चबिशपाचो मान आसता.
खंयचेच डायोसीजीचे बिशप जायनासतना, जायते आर्चबिशप आसात. पाप सायबान देसांदेसांनी आपले दूत धाडिल्ले आसात. तांकां आपोस्तोलिक, (spostolik), नून्चियो (nuncio) प्रोनून्चियो, इंटरनून्चियो वा प्रतिनिधी (delegate) म्हणटात. ते आर्चबिशप जावन आसात. तशेंच पाप सायबाचे कचेरेंत काम करपी जायते बिशप आसात तांकां आर्चबिशपाचें नांव आसा. पाप सायबाचे कचेरेंत जायत्या तरेचे धर्मवांटे (Congregations) आसात. एकेका वांट्याचो वडील चड करून एक ‘ कार्डिनाल ’ आसा आनी चिटणीस एक वा दोन आर्चबिशप.
महाप्रांताचे जे आर्चबिशप आसात, तांच्या गळ्यांत पाप सायब ‘ पाल्लियूम ’ (pallium- एक खाशेलो भेस) घालता. Pallium ही तांचे पदवेची कुरू आसा. (Canon 437. New Code- C. Law). तांकां ‘ मेट्रोपोलिटन ’ अशें म्हणटात आनी तांणी आपल्या खाला आशिल्ल्या डायोसीजींत किदें करूं येता तें Can. 436 हातूंत सांगिल्लें आसा. हो Pallium ते आपल्या मिसाच्या वा हेर धर्मीक दबाज्यांच्या खाशेल्या न्हेसणाचेर आपले डायोसीजींत वा आपले सकयल आशिल्ले डायोसीजींत घालतात. हेर आर्चबिशपांक असलो Pallium मेळना.
- फादर निकोलाउ पेरैर
आर्जेन्टिना: दक्षिण अमेरिकेच्या दक्षिण वाठारांतलें राश्ट्र. अक्षवृत्तीय विस्तार 22˚ ते 55˚ दक्षिण आनी रेखावृत्तीय विस्तार 54˚ 20' ते 73˚ अस्तंत. आर्जेन्टिनाचे उत्तरेक बोलीव्हिया, इशान्येक पाराग्वे, उदेंतेक ब्राझील, उरुग्वाय आनी अटलांटीक म्हासागर, दक्षिणेक अटलांटिक म्हासागर आनी अस्तंतेक चिली. क्षेत्रफळ 27,77,815 चौ. किमी. आर्जेन्टिना हें नांव आर्जेन्टम् (चांदी) ह्या लॅटीन शब्दावयल्यान आयलां.
भूंयवर्णनः भूंयरचणूकेचे नदरेंतल्यान देशाचे चार वांटे जातातः 1. अँडीज दोंगर वाठार, 2. पॅटागोनिया, 3. पँपास आनी 4. उत्तरेवटेनचो
