चुनखडी, मीठ हांचेय सांठे हांगा मेळटात.
उदकांतले पिकावळींत नुस्त्याचें प्रमाण उणें जाल्ल्या कारणान हांगा नुस्तें आयात करचें पडटा. मुलेट, ऑस्ट्रेलियन सॅमन आनी ट्यूना हांचें प्रमाण वट्ट उत्पादनाच्या 40% आसा. कॉड, स्नॅपर, फ्लॅटहेड, मॉरवोंग, डेमर्सल, शार्क सारकें नुस्तें हांगा आसा. खोल दर्यांतल्या नुस्त्यांभितर स्पॅनिश मॅकरल, बॅराकुडा, जॅक मॅकरल, ट्यूना ह्या नुस्त्यांक चड मागणी आसा. कुल्ल्यो आनी तरांतरांचीं सुंगटां हांगा सांपडटात. मोतयांच्या उत्पादनांत ऑस्ट्रेलियाचो वांटो चड म्हत्वाचो आसा. थर्सडे आयलंड, टॉरेस, ब्रूम, डार्विन हांगा दर्यांतलीं मोतयां मेळटात. ह्या मोतयांक लागून ऑस्ट्रेलिया मोतयांच्या उत्पादनांत जगांत सगळ्यांत फुडें पावलां.
हांगाच्या वट्ट उत्पादनमोलाच्या सुमार 60% उत्पादनमोल कारखान्यांतल्या उद्देगांतल्यान मेळटा. उद्देगीक धातूं, यंत्रां आनी वाहनां, अन्न, पेयां आनी तंबाखू, कपडो, रसायना, रंग, कागद हांचे कारखाने हांगा बरेच आसात. चडशे कारखाने राज्यांच्या राजधानींनी आसात. शारांमदीं वट्ट लोकसंख्येतले 73% कामगार आसात. न्यूकॅसल, वुलनगाँग, पोर्ट केंब्ला, गीलाँग आनी लॉस्टेस्टन ह्या शारांनीय व्हड कारखाने आसात. दुसऱ्या म्हाझुजाउपरांत बोटी बांदपाच्या उद्देगाक बरेंच म्हत्व आयलें. सिडनी, न्यूकॅसल, व्ह्याल्ला, मेलबॉर्न आनी ब्रिस्बेन हांगा बोटी बांदपाचे व्हड कारखाने आसात. मोटारगाडयो, रेडिओ, टेलिव्हिजन आनी हेर वीजेचेर चलपी यंत्रां हांचें उत्पादन हांगाच जाता. देशांत तेल शुद्ध करपाचेय बरेच कारखाने आसात. लोकर तयार करपाचे 135 परस चड कारखाने, तशेंच पायतणां, स्फोटक द्रव्यां, ग्रीज तयार करपाचेय कारखाने हांगा बऱ्याच प्रमाणांत आसात. कारखान्यांच्या उद्देगांक लागून व्हड परंपरा आशिल्ली कामगार चळवळ हांगा बरीच जागृत आसा.
आयात निर्यातींत ब्रिटन हांगा सगळ्यांत चड निर्यात करपी देश. तेभायर अमेरिका, जपान, अस्तंत जर्मनी, कॅनडा आनी अरब देश हांच्यायकडल्यान ऑस्ट्रेलियांत आयात जाता. ह्या सगळ्यां देशांक ऑस्ट्रेलिया लोकर, मांस, गंव, दूद, साकर, फळफळावळ आनी खनिजां हांची निर्यातय करता.
ऑस्ट्रेलियन डॉलराक जगाचे बाजारपेठेंत बरेंच मोल आसा. रिझर्व बँक ऑफ ऑस्ट्रेलिया ही हांगाची मुखेल बँक आसा. 1968 वर्सा, हांगाच्या उद्देगधंद्याक आनी सैमीक संपत्तीच्या वेपारीक तेंको दिवपाखातीर ‘ऑस्ट्रेलियन रिसोर्सेस डॅव्हलपमेंट बँक‘ हे बँकेची थापणूक जाली. ते भायर बऱ्योच वेपारी आनी बचत बँको हांगा आसात.
येरादारी आनी संचारण: रस्ते आनी रेल्वेमार्ग बांदपाच्या कामाक हांगा 19 व्या शेंकड्याच्या दुसऱ्या अर्दासावन सुरवात जाली. हांगा सुमार 8,04,753 किमी. लांबायेचे बरे रस्ते आसात (1984). रस्त्यांचो उपेग गांवगिऱ्या वाठारांनी येरादारी करपाक चड जाता. पयसुल्ल्यां वाठारांनी मेंढरां आनी गोरवां तशेंच पिकावळ व्हरपांत रस्त्याचो बरोच हातभार लागता. 1984 वर्सा वट्ट रेल्वे मार्गाची लांबाय 39,251 किमी. आशिल्ली. दर राज्यांतल्या रेल्वेमार्गांचेर त्या त्या राज्याच्या सरकाराचें नियंत्रण आसता. खण-उद्देग, रानां-उद्देग, साकर-उद्देग हांतूत रेल्वेमार्गांचो येरादारी खातीर बरोच उपेग जाता.
ह्या देशांत उदकांतले मार्ग येरादारीखातीर उपेगी पडनात. पूण हेर देशांकडेन वेपार करपाच्या नदरेंतल्यान हांगाचीं बंदरां बरींच म्हत्वाचीं आसात. हांगा सुमार 100 वयर बंदरां आसात. सिडनी, मेलबॉर्न, फ्रीमँटल (पर्थ), पोर्ट एडिलेड, गीलाँग, पोर्ट केंब्ला, व्ह्याल्ला, ब्रिस्बेन आनी होबार्ट हीं बंदरां मुखेल आसात. देशांतलीं आनी देशांभायलीं बरीचशीं शारां हवाई मार्गांनी जोडल्यांत. हवाई येरादारीक हो देश सामको आद्रश थारला. 1980 मेरेन ऑस्ट्रेलियांत देशाभितरल्या हवाई मार्गांचेरूच 1,10,00,000 लोक एका वर्साक प्रवास करताले, क्वांटाज एअरवेज ही आंतरराश्ट्रीय येरादारी करपी सरकारी विमान कंपनी जावन आसा. ब्रिस्बेन, पर्थ, मेलबॉर्न, सिडनी, डार्विन हांगा आंतरराश्ट्रीय विमानतळ आसात. सुमार 400 हेर विमानतळ हांगा आसात.
दूरध्वनी, दूरचित्रवाणीह्या मळार ऑस्ट्रेलियाची बरीच उदरगत जाल्या. संचारणाच्या मळार युरोपीय देशांचो पांवडो ऑस्ट्रेलिया हुपूंक पावला. ऑस्ट्रेलियांत 63 दिसाळीं आसात. ‘ऑस्ट्रेलियन’ दिसाळें सगळ्यांत चड लोकप्रिय आसा. तेभायर ‘द सिडनी मॉर्निंग हॅराल्ड’ आनी मेलबॉर्नच्यान उजवाडाक येवपी ‘एज’ हीं जिसाळीं प्रसिद्ध आसात. अर्थकारणाचेर खबरो दिवन ‘फायनान्शियल रिव्यू’ हें दिसाळें आनी ‘नॅशनल टायम्स’ हें सातोळें देशभर पावता.
लोक आनी समाजजीण: 1982 वर्सा ऑस्ट्रेलियाची लोकसंख्या सुमार 1,51,75,000 इतली आशिल्ली. हातूंत आदिवासींचोय आस्पाव आसा. हे आदिवासी वेस्टर्न ऑस्ट्रेलिया, नॉर्दन टेरिटरी, उत्तर क्वीन्सलँड आनी सावथ ऑस्ट्रेलिया ह्या वाठारांनी रावतात. हे भायर आशियाई आनी पॉलिनेशियन वंशाचेय लोक हांगा रावतात. लोकसंख्येची दांटीय (density) हांगा बरींच उणी आसा. 50% परस चड लोक शारांनी रावतात.
ऑस्ट्रेलियन प्रशासनाच्या धोरणांत आप्रावासन (immigration) हो एक मुखेल प्रस्न आसा. 19 व्या शेंकड्याच्या शेवटाक सावन गोरे सोडून हेर सगळ्यां लोकांक हांगा येवन रावपाचो हक्क न्हयकारलो. तरीपूण सुमार 1959 वर्सा हो कायदो मात्सो बदल्लो. आशियांतले विद्यार्थी शिक्षणाच्या निमतान बऱ्याच प्रमाणांत हांगा आयले.
भलायकेच्या नदरेंतल्यान हो एक सोमको फुडारिल्लो दोश आसा. गरम हवामानांत जावपी घातकी रोग हांगा नात. ह्या देशांत पुराय पणान धर्मस्वतंत्रताय आसात. चडशें लोक किरिस्तांव, हांतले कांय रोमन कॅथलिक जाल्यार कांय प्रॉटेस्टंट आसात. हेर धर्मांचेय लोक ऑस्ट्रेलियांत आसात.
हांगा कामाक ब्रिटन, अमेरिका ह्या देशांसारके म्हत्व आसले तरी हांगाच्या लोकांक विसव घेवपाचो भोव नाद. बायलांची सुवात समाजांत बऱ्याच उंचल्या पांवड्यार आसा. कपड्यांच्या विशयांत हांगा जरी युरोपीय पद्धत आसली तरी हवामानांतले गरमेक लागून सुती आनी सैल कपडे घालप लोकांक चड आवडटा. बियरीक ह्या देशांत बरीच मागणी आसा. दादले-बायलो बियर व्हडा आवडेन पियेतात. तांच्या सदाच्या जेवणांत गायचें मांस आनी मटन चड आसता. किरिस्तांव धर्माचें सगळे सण आनी उत्सव ह्या देशांत मनयतात.
कला आनी खेळामळार हांगाचे लोक चड भर दितात. चित्रकलेच्या मळार युरोपांत आयिल्ले विंगड विंगड प्रभाव हांगाचे चित्रकलेचेर दिसून येता. सर टॉमस गिल हो 19 व्या शेंकड्यात नामनेचो चित्रकार जावन गेलो. आदिवारी चित्रकलेच्या मळार मार्गारेट प्रेस्चन हाणें जगभर नामना मेळयलीं. तेभायर कॉनरॅड मार्टेन्स, टॉम रॉबर्टस्, फ्रेडरिक मॅक्यूबिन, सर आर्थर स्ट्रीटन, लिंड्झी हॉल, रुपर्ट बूनी, जॉर्ज लँबर्ट, इमॅन्युएल फॉक्स सारके चित्रकार, सर बॅरट्रॅम माकेनल, लिंडन डॅड्सवेल, डब्ल्यू. लेस्ली बोल्स, एडमंड ब्लॅकेट सारके शिल्पकार हांगा जावन गेले. तेभायर रॉयग्रांवड्स, रॉब्रट हॅडॉन सारके वास्तुशिल्पज्ञ आपले कलेक लागून अज्रंवर जाल्यात.
नाट्यकलेच्या मळार ऑस्ट्रेलियांत युरोपाभितर जे प्रमाणांत उदरगत जाली, तितली जावंक पावलीना आनी सिनेमाच्या मळारय हीच परिस्थिती आसा. संगीताच्या मळार मात हांगासर बरींच उदरगत जाल्या. हांगाच्या गांवप्यांनी आनी संगीतकारांनी जगभर नामनां मेळयल्या. टेनिस, क्रिकेट, पेंवप ह्या खेळांक हांगा चड म्हत्व आसा. मोटारींच्यो सर्ती, घोड्यांच्यो सर्ती आनी जगाच्या खेळा सर्तीभितर आस्पाव जाल्लें हार सगळे खेळ हांगाच्या लोकांनी आपणायल्यात. ऑलिंपिक सारक्या खेळासर्तींनी ऑस्ट्रेलियान आपलो पांवडो दाखोवन दिला. रॉड लेव्हर, एशलीकपूर, पॅट कॅश आनी अशे कितलेशेच नामनेचे टेनिस खेळगडे ह्या देशांत तयार जाले. डॉन ब्रॅडमनसारको म्हान क्रिकेट खेळगडो ह्याच देशांत तयार जालो. तेभायर संवसारीक विक्रम करपी डॅनिस लिली, चॅपेल भाव, एलन बॉर्डर ह्या सारके कितलेशेच क्रिकेट खेळगडे ऑस्ट्रेलियान
