महाकाव्य म्हूण गौरव जाला. इटली हें एकात्म राश्ट्र आशिल्ल्याची जाणविकाय ह्या महाकाव्यांतल्यान घडटा. मनशाचें दुख्ख आऩी यातना हांचेविशीं दिसपी काकुळट व्हर्जिलान ह्या महाकाव्यांतल्यान भोव बरी मांडल्या. ईनिड काव्यांत सुर्वेक निमाणेमेरेन एक प्रकारचो भावार्थीपण भरला.
ह्या महाकाव्यांतल्यान इनीअस, एस्कनियस, डायडो, लॅटिनस, लॅव्हिनिया, एमाटा, टर्नस आदींची जीं व्यक्तिचित्रां चितारल्यांत तातूंत जितेपण दिसना, तर तीं अमूर्त प्रतिकां कशीं दिसतात.
युरोपीय साहित्यांत ईनिडाक खाशेली सुवात प्राप्त जाल्या, तशेंच युरोपीय साहित्याचेर ईनिडाचो व्हड प्रमाणांत प्रभाव पडिल्लो दिसता. १९५२ वर्सा सेसिल डे ल्यूइस हाणें ईनिडचो इंग्लीश भाशेंतल्यान पद्यांत अणकार केला. १९५६ वर्सा विल्यम फ्रान्सिस जॅकसन हाणें गद्यांत अणकार केला.
-कों.वि.सं.मं
ईश्वरचंद्र विद्यासागर: (जल्म: २६ सप्टेंबर १८२०, वीरसिंह, मिदनापूर-अस्तंत बंगाल; मरण: २९ जुलय १८९१)
नामनेचो बरोवपी. व्हड संस्कृत पंडीत. विधवांविशींच्या कायद्याचो जनक आनी उदारमतवादी सुधारक. बापायचें नांव ठाकूरदास बंदोपाध्याय आनी आवयचें भगवतीदेवी आसलें.
ईश्वरचंद्राक शिकपाची खूब उमेद आसली. घरची परिस्थिती गरीब आसून लेगीत बापायन ताका बरें शिक्षण दिवपाचें थारायलें. ईश्वरचंद्राची पिराय णव वर्सां आसतना ताच्या बापायन ताचें नांव कलकत्याच्या संस्कृत महाविद्यालयांत घालें. हिंदू धर्मशास्त्रांत ताणें खास वर्ग जोडलो. ताच्या प्रमाणपत्रांत, नांवांमुखार ‘विद्यासागर’ हीं पदवी लायिल्ली. फुडाराक ताच्या आडनांवांतलें ‘बंदोपाध्याय’ हें नांव फाटीं पडून ‘विद्यासागर’ हें नांव सदांखातीर उरलें.
पिरायेच्या अठराव्या वर्सां त्याच महाविद्यालयांत व्याकरणाचो वर्ग घेवपाक ताणें आरंभ केलो. ताचें लग्न चवदा वर्सां पिरायेचेर शत्रुघ्न भट्टाचार्याची चली दीनमयी देवी हिचेकेडन जालें. १८४१ वर्सा फोर्ट विलियम कॅलेजींत तो मुखेल पंडीत जालो. १८५१ वर्सा तो ते कॉलेजीचो प्राचार्य जालो. १८५४-५८ मेरेन तो शिक्षणनिरीक्षक आसलो. सरकारी शिक्षणखात्यांत कामाक आसतना ३५ नवीं बालिका विद्यालयां ताणें सुरू केलीं. संस्कृत महाविद्यालयांत फकत ब्राह्मणांकच शिकप मेळटालें. विद्यासागरान हो नेम मोडून सगळ्या जमातींक शिकप दिवपाक सुरवात केली. १८५८ वर्सा अधिकारी वर्गाकडेन मतभेद जाल्ल्यान ताणें शिक्षणखातें सोडलें. विधवा बायलांविशीं ताका खूब काकुळट आनी दयेची भावना आसली. ‘पराशर संहितें’त वाधवा बायलांच्या लग्नाक मान्यताय दिल्या, हें ताणें स्पश्ट केलें. १८५६ वर्सा विधवा बायलांच्या लग्नाक मान्यताय दिवपी जो कायदो संमत जालो, तातूंत ताचो वांटो म्हत्वाचो आसा. आपल्या चल्याचें लग्न ताणें बालविधवेकडेन सावन दिल्लें. भुरगेंपणांत चले-चलयांचीं लग्नां करपाक ताचो विरोध आसलो. ब्राह्मणाच्या कांय वर्गांभितर चड बायलो करपाची, सोरो पिवपाची चाल आसली. हे चाली आड तो वावुरलो. आपले जीणेंत राजा राममोहन रॉय हाणे बुद्धीवाद ताणें आदर्श मानलो.
संस्कृत भाशेचो व्हड जाणकार आसून लेगीत आपलें साहित्य रचपाखातीर आनी आपले विचार परगटावपाखातीर ताणें आवयभास बंगालीचो आदार घेतलो. सनातनी ब्राह्मण ताचे नवे चालीक संस्कृत भाशेंतल्यान बरोवन विरोध करताले. तेन्ना तो तांकां बंगालींतल्यान जाप दितालो. हाका लागून ताचे विचार सकयल्या वर्गामेरेन पावले. समाजाच्या सगळ्या थरांतल्यान ताका व्हड फाटबळ मेळ्ळें. बंगाली भास सादी, सोपी आनी सुटसुटीत करपाक ताणें केल्लो वावर म्हत्वाचो आसा. ताणें बंगाली साहित्याक नवी दिका दिली. राजा राममोहन रॉय हाची साहित्यशैली सादारण आसली. विद्यासागरान ती सगळ्यांमेरेन पावयली, देखून ताका आर्विल्ल्या बंगाली साहित्याचो मूळपुरुस मानतात. शिक्षणाचो प्रसार, समाजसुदारणा आनी साहित्याची निर्मणी ह्यो तीन मोखी आपले मुखार दवरबन ताणें बरप केलें.
संस्कृत भास सोपेपणान शिकूंक मेळची म्हूण ताणें ‘बोधोदय’ (१८५१), ‘उपक्रमणिका’ (१८५१), ‘ऋजुपाठ’ (३ वांटे १८५१-५२), ‘व्याकरण कौमुदी’ (३ वांटे १८५३ आनी १८६२), ‘वर्णपरिचय’ (२ वांटे- १८५५) हे ग्रंथ रचले. बंगाली भास शिकपाक मेळची म्हूण ‘कथामाला’ (१८५६), ‘शब्द-मंजरी’ (शब्दकोश) तयार केलो. ‘बांगलार इतिहास’ (१८४८), ‘जीवन चरित’ (१८४९), ‘चरितावलि’ (१८५६), ‘भूगोल-खगोल-वर्णन’ (१८९२) हे ग्रंथ ताची इतिहासीक नदर आनी बुद्धीचो आवांठ दाखयतात. ‘शकुंतलां उपाख्यान’ (१८५४), ‘सीतार वनबास’ (१८६०), ‘आख्यान मंजरी’ (१८६३), ‘भ्रांतिविलास’ (१८६९) हे ताचे हेर ग्रंथ आसात. ‘वेताल पंचविंशति’ हो ताचे ग्रंथ खूब गाजला. विधवा बायलांच्या प्रस्नांची फोडणिशी करपी ‘विधवाविवाह’ (१८५५) हो ताचो ग्रंथ अप्रूप आसा. विद्यासागरान संस्कृत नाटकांचें तेचपरी महाभारत सारक्या बारा ग्रंथाचें संपादन केलां. १८७७ वर्सा कलकत्यांत भरिल्ल्या दरबारांत, इंग्लंडचे राणयेकडल्यान ताणें भोवमानाची सनद जोडली. फुडें सी. आय्. इ. ही पदवी ताणें जोडली.
ईश्वरचंद्र आपली पुराय जीणभर जोडिल्ली जोड गरीब, दुबळे, दुख्खी, कश्टी लोकांखातीर खर्च केली. तो अज्ञेयवादी आसलो. देव. धर्म, अध्यात्म सारक्या गजालींनी तो केन्नाच घुस्पलो ना. मनशाक मनीसपणान वागोवन होच खरो धर्म अशें ताणें मानलें. बंगालांतलो सादारण मनीस ताका ‘दयासागर’ म्हूण वळखता.
-कों.वि.सं.मं.
ईस्टर: किरिस्तांव लोकांची म्हत्वाची परब. हाका ‘पास्कांची परब’ अशेंय म्हण्टात. पालेस्तीन देशांत रोमन आनी ज्यू लोकांनी एकठांय येवन जेजू क्रिस्ताक खूरसार जिवेशी मारलो. उपरांत तिसऱ्या दिसा (आयतार) जेजू क्रिस्त परतो जिवो जालो. ह्या प्रसंगाची याद म्हूण ईस्टर मनयतात.
वसंद ऋतूंत पयले पुनवेउपरांत येवपी आयताराक ही परब मनयतात. ईस्टर खंयच्या आयताराक मनोवचो हेविशीं जायते मतभेद आसले. इ.स. ३२५ वर्सा किरिस्तांव धर्मगुरुंनी हो वाद मिटयतना २१ मार्च उपरांत येवपी पुवनेक ही परब मनोवची अशें सांगलें. लीग ऑफ नेशन्सचे कॅलेंडर कमिटीन हे विशीं आनीक एक फावट विचार केलो. तेवरवीं १९२८ वर्सा संसदेन एक कायदो संमत केलो. तातूंत एप्रिलाच्या दुसऱ्या शेनवारा उपरांत येवपी आयतार, ईस्टराचो दीस म्हूण मानचो हो थाराव संमत केलो. दुसऱ्या शतमानासावन ‘जेजू क्रिस्त परतो जिवो जालो, देखून सगळ्यांक दिल्ली समरादना’ ह्या अर्थान हो दीस मनयतात.
अस्तंतेच्या राश्ट्रांनी ईस्टरविशीं जायत्यो आख्यायिका आनी समज चलतात. पूर्विल्ल्या अँग्लो सॅक्सन लोकांच्या मताप्रमाण ईस्टर ही ऋतूची देवता आसून तिच्या उगडासाक ही परब मनयतात. हे लोक एप्रिल-मे म्हयन्यांत ही परब मनयताले. कांय जाण हे परबेक पूर्विल्ल्या काळांत
