उर्वशी-ऊंस
१९८९: सुरेंदर प्रकाश. १९६६, १९६८, १९७३,१९७७ आनी १९८१ वर्सा हो पुरस्कार कोणाकूच दिलो ना. – कों. वि. सं.मं. उर्वशी
इंद्रदरबारांतली शिरवंत अप्सरा. उर्वशीचे उल्लेख शतपथ ब्राह्मणांत, ऋग्वेदांत (४.२.१८;५.४१.१९;७.३३.११.;१०.१५.१०;), श्रीमदभागवतांत (११/४), विष्णुपुराण आनी पदमपुराण (अंवतीखंड-दुसरो अध्याय) हातूंत मेळटात. ऋग्वेदांत (१०.१५) पुरूरवा आनी उर्वशीच्या संवादाचें एक सूक्त मेळटा. पुरूरवा आनी उर्वशीची कथा संवसारांतली सगळ्यांत पोरनी मोगाकथा जावन आसा.
उर्वशी ही नारायणाचे ऊरू सावन म्हळ्यार मांडयेतल्यान आयली म्हूण तिका ‘उर्वशी’ अशें म्हणपाक लागले.
उर्वशीसंबंदान पुराणांत अश्यो कांय कथा आसात:
उर्वशी पुरूरव्याच्यान मोगांत पडली. पूण लग्न जावंचेपयली तिणें पुरूरव्याक दोन अटी घाल्यो- १. आपणाक स्वताक इत्सा जालेबगर ताणें तिका भोगची न्हय आनी २. नग्न आसतना ताणें तिचे नदरेक पडचें न्हय. ह्यो अटी पुरूरव्यान मानून घेतल्यो, आनी तो उर्वशी सांगातान दीस सारपाक लागलो. फुडें तांकां एक पूत जालो. हेवटेन देवलोकांत गंधर्वांक उर्वशी नाशिल्ल्यान इंद्रलोकाची सोबा गेल्लेवरी दिसपाक लागलें. तेखातीर कांय काळा उपरांत गंधर्वांनी तिका देवलोकांत व्हरपाक एक कारस्थान रचलें. तांणी तिच्या पलंगाक एक मेंढरो आनी दोन बोकडे पिलां बांदून दवरलीं. त्या बोकडे पिलांचेर उर्वशी मोग करपाक लागली. एके राती हंधर्वांनी ती बोकडे पिमां चोरून व्हेलीं, तेन्ना तिणें रडत-रडत सगळ्यांक तीं बोकडे पिलां सोडोवन हाडपाक आवाहन केले. पुरूरवा तेन्ना नग्न अवस्थेंत आसलो. ताणें उर्वशीचें आवाहन स्वीकारलें. इतलेंच न्हय तर स्वताचे नग्न अवस्थेचें भान दवरीनासतना त्या पिलांक सोडोवपाक धांवलो. त्याच वेळार गंधर्वांनी संद सादून विजेचो उजवाड घालो. ह्या उजवाडांत उर्वशीक पुरूरवा नग्न अवस्थेंत दिसलो. तेखातीर ती पुरूरव्याक सोडून देवलोकांत गेली. फुडडें दूख्ख आनी खंतीच्या जंजाळांत कुरूक्षेत्रार भोंवता आसतना उर्वशी ताका एके तळ्याचे देगेर मेळ्ळी. ताणें खुब फावट तिची समजावणी केल्या उपरांत, आनीक एक रात ती ताच्या म्ह-यांत रावली. त्या समागमांतल्यान पुरूरव्याक आनीक एक पूत जालो. उपरांत गंधर्वांनी पुरूरव्याक वर मागपाक सांगलो. त्यावेळार ताणें गंधर्व जावपाची इत्सा दाखयली. तेन्ना गंधर्वांनी ताका यज्ञ कर म्हूण सुचोवणी केली आनी मार्गदर्शनय केलें. त्या यज्ञा उपरांत पुरूरवा गंधर्व जालो.
महाभारतांत उर्वशी अर्जुनाच्या रूपा-गुणांक भुल्ली, ताचे उल्लेख आयल्यात. जेन्ना उर्वशीन अर्जुना वांगडा रावपाची इत्सा परगटायली, तेन्ना अर्जूनान तिका न्हयकार दिलो, त्यावेळार संतापून तिणें अर्जूनाक ‘तूं एक वर्सभर षंढ जातलो’ असो श्राप दिल्लो.
उर्वशीचे सोबीतकायेक मित्रवरूण भुल्ले आनी तांचे रेतस्खलन जाल्ल्याचीं वर्णनां पुराणांत येता. त्या रेतासावन अगस्त्य आनी वसिश्ठ ऋषी जल्मल्ले.
उर्वशीक मार्गशीर्ष म्हयन्याची अधिष्ठात्री (अप्सरा) म्हण्टात. हेमंत ऋतूंत ती सूर्यरथाचेर आसता. तिका ब्रह्मवादिनीय म्हळ्या. नृत्या सारक्या कलांत ती निपुण आसा.
कालिदासाचें ‘विक्रमोर्वशीय’ हे नाटक पुरूरवा-उर्वशीचेर रचलां. हें नाटक संस्कृत साहित्यांत अज्रंवर जालां. –कों. वि. सं. मं. उसपकार भिवा रामचंद्र
(जल्म: १९१९, मयें- दिवचल).
गोंयचो सुटके झुजारी. सेके चळवळीच्या काळांत तो आझाद गोमंतक दल संघटनटचो वांगडी आशिल्लो. पोर्तुगेजांआड हत्यारबंद वावरांत तो वाटो घेतालो. मयें, मुळगांव, शिरगांव आनी पोंबुपें हया वाठारांत जे स्फोट घडोवन हाडिल्ले, तातूंत ताणें वांटोघेतिल्लो. १९५५ वर्सा पोलिसांनी ताका धरलो. फुडें गोंयच्या प्रादेशिक लश्करी न्यायालयांत चवकशे उपरांत ताका चवदा वर्सां बदखणीची खर ख्यास्त फर्मायली. १९ डिसेंबर १९६१ दिसा ताची सुटका जाली. १९७२ वर्सा भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो. –कों. वि. सं. मं. ऊंस
(मराठी-ऊस; हिंदी-गन्ना, ऊख; गुजराती- शेरडी ;कन्नड-कब्बू ;तेलगू-चेरकू;तमिळ-करंबू;संस्कृत-इक्षू, गुडतृण; इंग्लीश-शुगरकेन;लॅटीन-सॅकॅरम ऑफिसिनॅरम. कूळ-ग्रॅमिनी). हे वनस्पतीचो आस्पाव सॅकरम ह्या वंशांत जाता. ह्या वंशांत आरूंडीनासीयम(arundinaceum) , स्पोन्टेनीयम(spontaneum), बेन्गालिन्स (bengalnese), सायनेन्स (sinense), रोबुस्टम (robustum) अ वेगवेगळे प्रकार दिश्टी पडटात. कांडाचो कोर, आकार, लागवडीची तरा, साकरेचें प्रमाण हांचेर हे परकार थारायल्ले आसतात. वेवसायीक नदरेन पळेल्यार ‘सॅकॅरम ऑफिसिनॅरम’ ही ऊंसाची जात चड वापरांत आसा. जायतीं वर्सां उरपी हो ऊंस लांब कांडाचो आसता. हे जातींत चड प्रमाणांत साकर आनी कमी प्रमाणांत धागे (fibres) आसतात. ताचीं पानां अशीर , लांबशीं आनी जोंधळयाच्या पानांवरी आसतात. पाळां धवसार, बारीक आनी सुताभशेन (fibruos) आसतात. ऊंसाच्या तेंघशेर लांब, धवो वा रूपेरी मोराच्या पाखांवरी तुरो तयार जाता. ऊंसाच्या शेताक उंशेल म्हण्टात.
उगमाचो इतिहास: ऊंस हे वनस्पतीचो उगम न्यू गिनी हांगा जालो अशें म्हण्टात. उपरांत ती पॅसिफीक राज्यांनी वचून थंयच्यान बोर्नीओ, सुमात्रा, ब्रह्मदेश ह्या राज्यांतल्यान भारतांत आयली.
पिकावळीचो वाठार: जगांत चीन, ताइवान, जावा, फिलिपीनस जुंवे, हवाई जुंवे, मेक्सिको, मध्य अमेरीका, ब्राझील, दक्षिण आफ्रीका. मॉरिशस, गियाना, ईजिप्त, क्विन्सलॅंड, ऑस्ट्रेलिया, पाकिस्तान, कॅनडा आदी जायत्या देशांत ऊंसाची लागवड जाता. भारतांत उत्तर प्रदेश, तमिळनाडू, महाराष्ट्रा, गुजरात, आंध्र प्रदेश, बिहार, ओरिसा, मध्य प्रदेश, आसाम, पॉंडीचेरी, केरळ आदी राज्यांनी ऊंसाची लागवड व्हड प्रमाणांत जाता.
भारतांत वट्ट २८.६२ लाख हॅक्टर सुवातीर ऊंसाची लागवड जाता(१९८६). ताचे पसून सुमार १७.१६८ कोटी टन ऊंस तयार जाता. गोंयांत सुमार १७०० हॅक्टर जमनींत ऊंसाची लागवड जाता. गोंयांत सांगें, केपें, सत्तरी, फोंडें, काणकोण, पेडणें, दिवचल आनी हेर वाठारांनी ऊंसाचें पीक काडटात. गोंयांत १९८८ वर्सा वट्ट ८६,०० टन ऊंसाची लागवड जाली.
प्रकार आनी जाती: भारतांत वेगवेगळ्या राज्यांनी ५० ऊंस संशोधन आनी चांचणी केंद्रां आसात. तमिळनाडू राज्यांत जें ऊंस पैदास केंद्र आसा, थंयच्यान दर वर्सा तरेतरेच्यो चड उत्पन्न दिवपी जाती प्रजनन(breeding) करून तयार करतात. कोइंबतूरच्या केंद्रांत जाल्ले हे जातीक ‘को’ असो नंबर दितात आनी हवामान, माती हांचो विचार करून वेगवेगळ्या राज्यांनी धाडटात. गोंयांत चडशे शेतकार को ‘७४०’ ही ऊंसाची जात रोयतात. हाचेभायर ते हेर जातीय लायतात. व्हडल्या गोंयां आशिल्ल्या ‘भारतीय शेती संशोधन केंद्र’ हे संस्थेन ऊंसाची ‘को ७५२७’ ही जात चड उत्पन्न दिवपी (१३० टन /हॅक्टर) म्हूण थारायल्या.
रोवप आनी वाडोवप: ऊंसाच्या पिकाक उश्ण आनी ओलसाणीचें हवामान लागता. बरे कसाचे, उदकाची जिरवण जावपी आनी भुसभुशीत जमनींत ऊंसाची लागवड बरी जाता. ऊंसाची लागवड करचे पयलीं, जमीन नांगरून परांत १०-१५ दीस तापोवन, भुसभुशीत करून दवरतात. उपरांत जमनीक थंडसाण दिवपाक चर मारून शेणखत दितात. बरे प्रतीचो ऊंस घेवन ताचे तीन कोंब आशिल्ले कांडाचे कुडके (बेणे) घेवन ऊंसाची लागवड करतात. बेणे लावचे पयलीं ६०% पारायुक्त ‘आगेलॉल’ ह्या वखदाचया उदकांत २ वरां बुडोवन मागीर ते रोयतात. ऊंसाच्या मुळाकडलो वा वयलो भाग घेना आसतना मदल्या भागाचेच (तीन कोंब आशिल्ले) बेणे घेवन, ते दोन
