काजळ-काजू प्रार्थना घेताले ते भशेन ताणें मडगांव शारांतल्या कोंब ह्या वाठारांत प्रार्थना घेवंक सुरवात केली. 1947 वर्सा ताणें गोपीनाथ लोटलीकार, नरेंद्र हेगडो देसाय आनी प्रमिलाबाय कांता जांबावलीकार ह्या सुटके झुजार्यांच्या आदारान मडगांव आनी केपें वाठारांत पोर्तुगेजांआड बाँबस्फोट घडोवन हाडले. 1954 ते 1956 ह्या काळांत ताणें पीटर आल्वारीस हाच्या फुडारपणाखाल सत्तरी तालुक्यांत नेशनल काँग्रेस गोंय संघटनेखातीर वावर केला. 1954 वर्सा तो हे संघटनेच्या सत्याग्रही काउन्सिलाचो वांगडी आसलो. 1954 वर्सा ताच़े गैरहजेरींत ताची न्यायालयीन चवकशी जाली. ताका स वर्सा बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली आनी दंड भरूंक लायलो. 1957 ते 1961 ह्या काळांत माजाळी-आंगडी ह्या गोंयचे शीमेवेल्या वाठारांत ताणें समाजीक आनी विधेयक वावर केला. 1967 वर्सा महाराष्ट्र सरकारान ताच्या सुचके झुजांतल्या वावराचो भोवमान केलो. 1972 वर्सा भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो. -कों. वि. सं. मं.
काजळः (अंजन) दोळ्यांचे एक सौदर्यप्रसाधन. काजळ दोळ्यांत घालपाची पध्दत पूर्विल्ल्या काळासावन चलत आयल्या. पूर्विल्ल्या वेदिकास्तंभांचेर कितल्याश्योच बायलांच्यो मूर्ती शलाका घेवन दाळ्यांत अंजन घासता आसतना दिसतात. सिंधुसंस्कृतायेच्या अवशेशांत सुरमेदाणी आनी सुरमा दोळ्यांत घालपाच्यो शलाका सांपडल्यात. काजळाक लागून दोळे मोटे, तेजीश्ट आनी ओडलायणे दिसतात. काजळासारकेंच सुरमा नांवांचें एक अंजन चड करून मुसलमान दादले-बायलो वापरतात. हाचेविशी एक काणी आसा, ती अशी- सिनाइ दोंगरार सुयेच्या नेड्यांतल्यान अल्लान मुसाक दर्शन दिलें. मुसा सोमतोच घुंवळ येवन पडलो. तो दोंगर लेगीत लासुंक लागलो. तेन्ना अल्लान म्हळें, आयज सावन तुमी ह्या दोंगराची माती बारीक दळात आनी तुमच्या दोळ्यांत घालात. चड करून बायल काजळ वापरतात. दोळ्यांचे रोग जांवचे न्हय म्हूण ल्हान भुरग्याच्या दोळ्यांनी काजळ घालतात. बायलांच्या साऴा शृंगारांत काजळाचो आस्पाव आसा. सवायशिणी बायल सणापरबेक काजळ घालतात. अस्तुरेच्या दोळ्यांतल्या काजळाविशीं एक सुभाषित आसा, तें अशेः अधरे नववीटिकानुरागो नयने कज्जलमुज्ज्वलं दुकूलम् इदमाभरणं नितम्बिनीना- मितरदभूषणमङगदूषणाय
अर्थः ओंठांचेर विड्याची रक्तसाण, दोळ्यांत काजळ आनी तलम वस्त्र हेंच खरें अस्तुरेचें अलंकारमंडन. हेर भूशणां हीं तिच्या आंगावेलीं दुशणांच. काजळाक भुतां भियेतात असो एक समज आसा. देखून मुजीक मुंज्याक आनी लग्नापरबेक न्हवर्या-व्हंकलेक काजळाचो तिबो लायतात. काजळाक लागून वायटाचें निवारण जाता, असो एक समज आसा. ल्हान भुरग्याक दिश्ट लागची न्हय म्हुण काजळाचो तिबो लायतात. विधवेन वा जिचो घोव दुसर्या गांवाक गेला अशे बायलेन काजळ घालचें न्हय, असो संकेत आसा. काजळ तयार करपाची पध्दत सुश्रतसंहितेंत आसा. खास करून एंडेलाचे वा तुपाचे वातीचेर तांब्याचें पसरट आयदन पालथ धरून काजळी धरतात. ती लोणयांत वा खोबरेल तेलांत वा एंडेलांत कालयतात आनी काजळ तयार करतात. सध्या बाजारांत वेगवेगळ्या नांवाच्यो तयार केल्ल्या काजळाच्यो डबयो मेळटात. -कों. वि. सं. मं. काजीः इस्लाम धर्मांतल्या न्यायदानाचें काम करपी न्यायाधीश. इस्लामी धर्मांशास्त्रप्रमाण न्याय दिवप जावचें, हाका लागून धर्मग्येप्रमाण राजा वा खलिफा काजीची नेमणूक करताले. वयांत आयिल्लो, स्वतंत्र, शाणो, निश्कलंक चारित्र्याचो, नदर आनी कान बरे आशिल्लो, तशेंच कुराण, हदीस, विंगडविंड न्यायशास्त्रां, अरबी व्याकरण आनी कुराणांतलीं भाश्या हांचे बरें गिन्यान आशिल्लो मुसलमान, शाफी कायध्याप्रमाण काजी जावपाक पात्र अशें समजतात. हेर वेवसाय करीनासतना ताका मशिदीखेरीज खंयच्याय भौशीक सुवातींनी उक्त्यार न्यायदानाचें काम करचें पडटलें. पिडेस्तांची तशेंच तीर्थयात्रा करून परत आयिल्ल्या प्रवाशांची भेट घेवप, दफनावेळार धर्मीक विधी करप, लग्न, घटस्फोट हांची नोंद करून फाव ते धर्मीक विधी करप, न्यायनिर्णय करप, प्रार्थनामंदिरां आनी शाळा (मदरसा) हांच्या निधींची वेवस्था पळोवप, रस्ते आनी भौशीक वास्तू हांची देखभाल, मृत्युपत्रांची अंमलबजावणी तेचप्रमाण धर्मांतर, चोरी, अत्याचार, हत्या आदी गुन्यावांखातीर शरीरकश्ट, मृत्युदंड वा धनदंडाची ख्यास्त दिवप हीं ताची नेमून दिल्लीं कर्तव्यां आशिल्ली. युरोपीय शासनपध्दती आपणायिल्ल्या देशांनी मात सध्या काजीकडेन फकत धर्मीक अधिकार आनी कर्तव्यांच उरल्यांत. -कों. वि. सं. मं.
काजुलोः एकसारको वा मदींमदीं उजवाड दिवपी एक कीटक. ताच्यो सुमार 2,000 जाती आसून तांचो प्रसार उश्ण आनी समउश्ण कटिबंधात आसा. कोलिऑप्टेरा गणाच्या लेपिरिडी आनी फेरगोडिडी कुळांतले काजुले संख्येन खूब, म्हत्वाचे तशेंच सगळ्यांक परिचित आसात. तेभायर करबिडी, सेरबिडी, पौसिडी आनी स्टफिलिनिडी कुळंतले काजुलेय सांपडटात. चडशे काजुले फकत अळी आनी प्रौढावस्थेंत स्वयंप्रकाशी आसतात. काजुले सादारपणान दोन सेंमी. लांब, मोव शरीराचे आसून मंद काळसार, हळडुवे, तांबसार रंगाचे आसतात. तांचे एक म्हत्वाचें खाशेलपण म्हळ्यार तांच्यो मादयो अळीसारक्यो आसतात आनी त्यो हालचाल कमी करतात. नरांभितर उजवाड दिवपी अवयव पोटाच्या सव्या आनी सातव्या खंडांत आनी मादींभितर ताच्या फाटल्या खंडांत आसतात. नर बरेतरेन उडूंक शकतात आनी ते भरपूर उजवाड दितात. तांकां पांखां आसतात आनी दोळेय बरे विकसित आसतात. दिसाचे ते लिपून बसतात आनी रात जातकच भायर पडटात. प्रौढावस्थेंत काजुल्यांक खूब थोडें अन्न लागता. तांच्यो अळयो मांसाहारी आसतात. काजुल्यांचो उजवाड चडसो धवो, हळडुवो, पाचवो, निळो वा तांबसार आसता. काजुल्याच्या उजवाडाचो उपेग प्रौढावस्थेंत चड करून नर आनी मादीक एकठांय हाडपाखातीर जाता आसूंय. -कों. वि. सं. मं.
काजूः (मराठी– काजू, हिंदी, गुजराती- काजू, कन्नड- गेरुबी, गोडांबे, काजू, संस्कत- काजुतक, इंलीश- केश्यूनट ट्री, लेटीन- अनाकार्डियम ऑक्सिडेंटेल, कूळ- अनाकार्डिएसी). वर्सूयभर पाचवेंचार उरपी हें झाड 12 मी. मेरेन ऊंच वाडटा. पानां 10-20 सेंमी. लांब तर 5-10 सेंमी. रुंद आसतात. काजूचीं फुलां हळडुव्या रंगांची आसून फुलांक भितरल्यान गुलाबी पट्टे आसतात. हांकां चंवरां अशें म्हण्टात. फुला दोन तरेचीं आसतातः नर फुलां आनी नर-मादी फुलां (hermaphrodite). दरेका झाडाक नर फुलांचें प्रमाण नर-मादी फुलांपरस सगांच चड आसता. काजूच्या फळाक मुट्टो अशें म्हण्टात. हीं फळां चड करून हळडुव्या, गुलाबी, तांबड्या-धव्या रंगाचीं आसतात. फळांचो रंग, आकार आनी वजन हें वेगवेगळ्या जातींनी वेगवेगळें आसता. दर फळाक भायर एक बी आसता. तरन्या, कंवळ्या फळाक तुरमण (तोट्टो) म्हण्टात आनी ताच्याभायले तरने बियेक बीबो अशें म्हण्टात. फळ पिकतकच काजूचीं बी गोबरा कोराची जाता. ते बियेक फोक अशें म्हण्टात. बियेचें वजन काजूचे जातीचेर आदारुन
