कानपट हालयल्यार दूख वाडटा. थोड्या दिसांनी घाणयारें द्रव्य कानांतल्यान व्हांवंक लागता आनी केन्नाकेन्नाय कानांत खाजूय सुटता.हाका उपाय म्हळ्यार, कानांत आशिल्ली घाण तशेंच ओलसाण (moisture) काडप आनी जंतू मारपाचें वखद घालप. कानुलो जाल्यार सिरींजान (syringe) उदक मारुन वा हायड्रोजन पेरोक्साइट घालून कान निवळ करुंक जाय.
भायल्या कानांत इसब (eczema) जाल्यार कानाच्या बुराकाकडेन तांबसाण येता आनी साली वतात. तशेंच खाजूय सुटता आनी थोडेंथोडें उदकासारकें द्रव व्हांवता. ॲलर्जील लागून चवन जाता आनी जे वस्तूपसून ॲलर्जी जाता, तिचो वापर सोड्ल्यार तें जावंक पावना. भायल्या कानाचे अर्बुद चड करुन हाडांचे आनी कातिचे आसतात. तंची शश्त्रक्रिया (operation) करुन कानांतली आडखळ काडून उडोवं येता.
कानाचो पड्डो फूटल्यारुय कमी आयकूंक येता. एकदम स्फोट जावन मोटो आवाज जावप, सरी-काडी हांकां लागून कान फूटप तशेंच मदल्या कानाचें दुखाणें फूट्प, ह्या कारणांक लागून पड्डो फूटल्यार आपशींच बरो जाता पूण केन्नाकेन्नाय सर्जनाकड्ल्यान शश्त्रक्रिया करुन उपाय करचे पडटात.
मदल्या कानांत जंतू गेल्यार, मदल्या कानाचें दुखाणू (otitis media) जाता. हाचें प्रमाण ल्हान भुरग्यांमदीं चड आसता. ताळ्यांतले जंतू, युस्टेशियो नळयेंतल्यान मदल्यान मदल्या कानांत वतात आनी पूं तयार जाता. हाका लागून कानाची फोडाफोड, कमी आयकूंक येवप तशेंच जोर येवप, असल्यो पीडा उप्रासतात. कानाचो पड्डो तटतटून फुगता, एकाद्रया वेळार पड्डो फुटता, दूख उणी जाता आनी कान व्हांवक लागता. वखदाम घेतल्यार गूण येता. मदल्या कानाच्या दुखण्याकडेन चड लक्ष दिवंक जाय, कारण तातुंतलो पूं कर्णमूल गहरांत वचूंक शकता. तसोच थंयच्यान मेंदवाक पावन अकस्मा मरण येवंक शकता. मदल्या कानांतल्या खर (acute) दुखाण्याकडेन सगळ्यांचेंच दुखीखातीर लक्ष वता अनी देखून वखद वेळार घेवप जाता; दीर्घकाळीन (chronic) दुखाण्याकडेन चड करुन लक्ष वचनाशिल्ल्यान कर्णमूल गहर आनी मेंदवाक दुखापत जावपाची खूब शक्यता आसता. तशेंच हें दुखाणें भितल्ल्या कानांतूय पावंक शकता.
भितल्ल्या कानांत दोश जावन ‘मेनिअरचो रोग’ (Meniere's disease) जाता. हातुंत अकस्मात परत-परत घुंवळ येवप, घांटी मारिल्लेभशेन आवाजाचो भास जावप आनी भेड्डेपण येवप ह्यो पीडा जातात. घुंवळ निवळटकच कुडीचो समतोल इबाडता आनी दोनूय वटांनी लकिल्लेभशेन जाता. म्हातारपणांत श्रवणग्राही पेशा दुबळ्यो (degenerate) जातात आनी कमी आयकूंक येता, हाका ‘प्रेसबायकुसीस’ (persbycusis) अशें म्हण्टात. ह्या दुयेंसांत श्रवणयंत्र (hearing aid) लायात जाल्यार आयकूंक येवपांत सुदारणा जाता.
भुरग्यांक सारकें आयकूंक येता काय ना, तें लक्ष दिवन पळोवपाक जाय. तांकां कमी प्रमाणांत दोश आसल्यार श्रवणयंत्राचो (hearing aid) वापर करपाक जाय, तशेंच चड प्रमाणांत दोश आसल्यार हातांच्या कुरवांनी समजावपाचे खाशेले शाळेंत घालूंक जाय. श्रवणयंत्रापरस बरें अशें Automatic Signal Processor यंत्रुय सद्दा मेळटा.
मदल्या कानांत हाड वाडून आयकुपाचें दुयेंस, जें खास करुन तरणांट्यांक जाता. ताका ‘ओटोस्क्लेरोझीस’ (otosclerosis) म्हण्टात. अस्तंतेकाडल्या देशांत हें दुयेंस जावपाचें दादल्या बायलांचे प्रमाण १:२ अशें आसता, पूण भारतांत हाचें प्रमाण २:१ अशें आसा. पयलीं हाचेर उपाय नाशिल्लो. पूण कार्ल मदल्या कानांत हाड वाडून आयकुपाचें दुयेंस, जें खास करुन तरणांट्यांक जाता. ताका ‘ओटोस्क्लेरोझीस’ (otosclerosis) म्हण्टात. अस्तंतेकाडल्या देशांत हें दुयेंस जावपाचें दादल्या बायलांचे प्रमाण १:२ अशें आसता, पूण भारतांत हाचें प्रमाण २:१ अशें आसा. पयलीं हाचेर उपाय नाशिल्लो. पूण कार्ल ऑलोफ नायलतेन आनी लीनव्हेनहॉक हांणी श्स्त्रक्रिया करपाचो सूक्ष्मदर्शक (microscope) तयार केलो. १९२१ त, नायलेन ह्या सर्जनान ब्रिनेल सूक्ष्मदर्शक (Brinell microscope) वापरुन सोश्यांच्या कानांतल्यान कर्णगहनांत ल्हानशें जनेल केलें. १९२३ वर्सा हॉल्मग्रीन ह्या ‘झाइस स्टेरिओस्कोप माय्क्रोस्कोप’ (Zeiss Stereoscopic Microscope) वापरुन माय्क्रोसर्जरी (microsurgery) करपाक सुरवात केली. पयलीं कर्णगहनांत जनेलां केलीं, तर आतां कानाच्या सगळ्या भागांनी ‘माय्क्रोसर्जरी तंत्र’ (spedectomy technique) सुरु केलें. सध्या खुबशा देशांत हें तत्र वापरतात आनी हाका लागून ‘ऑटोस्क्लेरोझीस’ जाल्ल्या मनशाक आयकूंक येता.
१९६० वर्सा व्होन बेकेसी हाका ‘आयकुपाचें भौतिकशास्त्र’ (Physics of hearing) सोदून काडिल्यान नोबेल इनाम फाव जालें. ताच्या ह्या सोदाक लागून आतां एक ल्हान इलेक्र्टोनिक यंत्र तयार केलां, ताका ‘कोक्लेयर इंप्लांट’ (Cochlear Implant) अशें म्हण्टात. हें यंत्र म्हळ्यार मनशान तयार केल्लो कृत्रिम कानूच जावन आसा. शस्त्रक्रिया करुन हे यंत्र घाल्यार, भितल्ल्या कानांचो दोश आशिल्ल्यांक त्या यंत्राक लागून आयकूंक येता. - डॉ. पूर्णानंद अवदी
आयुर्वेदीय चिकित्सा:
आयुर्वेदशास्त्रा प्रमाण कर्णरोग २८ प्रकारचे आसात, ते अशे: कर्णशूल, प्रणाद, बाधिर्य, कर्णक्ष्वेड, कर्णस्त्राव, कर्णकंडू, कर्णवर्चस, क्रिमीकर्णक, कर्णप्रतिनाह, दोपजन्यकर्णविद्रधि, आगंतुककर्णविद्रधि, कर्णपाक, पूतिकर्ण, वातजन्य अर्श, पित्तार्बुद, कफार्बुद, रक्तार्बुद, मांसार्बुद, मंदोडर्बुद, त्रिदोशजन्य अर्बुद, वातजन्य शोथ, पित्तजन्य शोथ, कफजन्य थोथ, संनिपातजन्य थोथ.
कर्णशूल, कर्णनान (Tinnitus) हांचेर सामान्य उपाय म्हळ्यार कर्णपूरणविधी. तेल मंदोश्ण करुन कानांत घालतात आनी १००, ५००, १००० मात्रा इतलो काळ दवरतात. कर्णपूरणविधीखातीर रसदिके वखद घालतात. कपित्थादिरस, लघुनादिस्वरसम अर्कांकुरादिस्वरस अर्कपत्रस्वरस अशे ‘रस’ आनी तैलांत शृंगबेरादि तैल, नागरादि तैल, हिंग्वादितैल, कटुतैलयोग, चत्वारिगिरतैलानि अशे वेगवेगळ्या तैलाचे पाठ आयुर्वेदांत वर्णन केल्यात.
कानांतल्यान विंगड विंगड प्रकारचे आवाज आयकूंक येतात, ताका कर्णनाद म्हण्टात. हे आवाज नौबत, मृदंग, शंख, पक्षी-प्राण्यांचे आवाज, भ्रमरांचो गुंजारव, वेणुनाद अशे तरांतरांचे आसतात.
उपाय: अपामार्गतैल, हिंग्वादितैल, स्वर्जिकादितैल हीं तेलां कर्णनादाचेर उपेगी थारतात.
शब्दवाही स्त्रोतसा वायू बा कफयुक्त वायु हांच्या कारणाब बंद जातात तेन्ना बाधिर्य उत्पन्न जाता.
उपाय:
बिल्वतैल, दिपिकातैल, निर्गुंड्यादितैल.
कानांतल्यान एकेच तरेचो आवाज एकसारको आयकूंक येता, ताका ‘कर्णक्ष्वेड’ म्हणटात.
उपाय:
शंबूक तैल, शिरसाचें तैल.
मस्तकाक मार लागल्यार वा उदकांत नेटान उडकी मारिल्ल्यान कर्णस्त्राव जांव येता.
उपाय:
समुद्रफेन चूर्ण, सर्जत्वक् चूर्ण,. कर्णप्रक्षालन-हरीतकी (हिरडा), आंवळकाठी, मंजिष्ठ, लोध्र कुचला वा पुनर्नवा हातूंतल्या एक वा अदीक वखदांच्या रोसान व्हांवपी कान धुतात. रसांजनयोग- बायलेच्या आंगावेल्या दुदान रसांजन उगळून तातूंत सोरो घालून तें कानांत घालतात.
कानपूर:
उत्तर प्रदेश राज्यांतलें म्हत्वाचें उद्देगीक शार. हें शार गंगेचे दक्षिण देगेर आसा. अलाहाबाद शारासावन उत्तर अस्तंतेक १८४ किमी. आनी दिल्लीचे उदेंत दक्षिणेक ३९२ किमी. अंतराचेर हें शार वसलां. शाराचो आवांठ सुमार २८० चौ. किमी. आसा. लोकसंख्या: १७,८२,६६५ (१९८९).
कानपूर शाराचें खरें नांव कान्हापूर वा कन्हैयापूर अशें मानतात. ह्या शाराचें उत्पत्तीची वा पूर्विल्ल्या इतिहासाची खबर मेळना. पयलीं ह्या शाराचेर कनौज आनी कालपी ह्या शारांच्या शासकांचो शेक चलतालो. उपरांत हें शार मुसलमानांचे सत्तेखाला गेलें. १७७३ ते १८०१ मेरेन नबाब अलमास अली हाणें आपली सत्ता कानपूर शाराचेर चलयली. १८०१ वर्सा सावन हें शार ब्रिटिशांच्या शेकातळा गेलें. १८५७ वर्सा
