भोवतणी वंयो बांदून रावताले. लीक्वाला आनी सँग्गा न्हंयांच्या चिखलाच्या वाठारांनी पिग्मी लोक रावताले. ह्या सगळ्या जमातींची ल्हान व्हड रज्यां आशिल्लीं. पूण पंदराव्या शतमानामेरेन संवसारांतल्या हेर लोकांक हांची कांयच म्हायती नाशिल्ली. पोर्तुगेज भोंवडेकार काउं दियोगु हाणें १४८२ त काँगो न्हंयच्या वाठाराचो सोद लायलो. ताचे उपरांत अठराव्या शतमानांत दर्यादेगेलागच्या राज्यांत किरिस्तांव धर्माचो प्रसार जालो. दर्यादेगांवयल्या काबिंदा, लोआंगो आनी मायूबा ह्या बंदरांतल्यान गुलामांचो वेपार चलतालो. हांगाचीं राज्यां गुलामांचे बदलेक तुबकां आनी लुंग्यो घेताली. १९ व्या शतमानांत गुलामांच्या वेपाराचेर बंदी आयली आनी दर्यादेगांवयल्या राज्यांचो शेक उणो जावन तीं काबार जालीं.
१८७७ त स्टॅन्ली हो भोवंडेकार काँगो न्हंयतल्यान स्टॅन्लीपूलामेरेन आयलो आनी देशाच्या भितरल्या वाठारांनी पावलो. १८७८ त पॅअर साव्हिर्न्यां द ब्राझा हो ओगोवे न्हंयच्या मार्गांतल्यान भितरल्या वाठारांनी पावलो पूण थळाव्या लोकांनी ताका धांवडावन घालो. पूण १८८० तो पर्थून स्टॅन्लीपूल मेरेन आयलो आनी थंयच्या राजवांगडा कबलात करून ताणें तो वाठार फ्रासाखातीर घेतलो. थंय ताणें ब्राझव्हिल शाराची थापणूक केली. फुडें ताणें आनीक भोवंडी करून लोआंगो आनी प्वँतन्वार ह्या शाराची थापणूक केली. १८९१ त फ्रेंच काँगोचे वसाहतीची थापणूक जाली. १९०३ त ते वसाहतीक काँगो हें नांव मेळ्ळें.
आफ्रिका खंडांच्या हेर वाठारांनीय फ्रेंचांच्यो वसाहती आशिल्ल्यो. ब्राझव्हिल हें शार तांची राजधानी जाली. ह्या देशाचेर पुरायपणान फ्रेंचांचो शेक चलूंक लागलो. दुसर्या म्हाझुजांत हांगाच्या फेलीक्स एबू ह्या फ्रेंच गव्हर्नर जनरलान काँगोतल्या लोकांचे फ्री फ्रेंच हे चळवळीक फाटबळ मेळयलें. इतलें मजगतीं आफ्रिकेंत राष्ट्रवादी विचारांक पोसवण मेळूंक लागिल्ली. द गॉल हाणें गव्हर्नर जनरलावांगडा भासाभास करून १९४४ त ब्राझव्हि हांगा फ्रांसाचे वसाहतीविशीं नवी धोरणा मुखार दवरलीं. १९४६ त काँगोहो फ्रांसाचो दर्या पलतडचो वाठार अशें जाहीर जालें. तांच्या प्रतिनिधींक फ्रेंच पार्लामेंटांत सुवात मेळ्ळी आनी तांकां थळावी विधानसभा घडोवपाचे अधिकार मेळ्ळे. १९५८ त काँगोन फ्रेंच कम्युनिटींत स्वतंत्र स्वायत्त प्रजासत्ताक म्हूण रावपाची घोशणा केली. फुडें १५ ऑगस्ट १९६० त ह्या देशाक पुरायपणान स्वतंत्रताय मेळ्ळी.
स्वतंत्रतायेउपरांत रोखडोच काँगो संयुक्त राष्ट्राचो वांगडी जालो. ह्याच सुमाराक हांगा अंतर्गत झगडीं जावंक लागिल्लीं. ब्राझव्हिल हांगाचे बसकेंत राष्ट्रीय क्रांती चळ्वळींतल्या (National Revolutionary Movement) वांगड्यांमदीं मतभेद जाले. जानेवारी १९६४ त राष्ट्रीय क्रांती चळवळींत आपलें संविधान जाहीर केल्लें, तातूंत सरकारापरस पक्ष व्हड अशें तत्व मानून घेतिल्लें. पंतप्रधान पास्काल लिसौब हाणें राजीनामो दिलो. पक्षांतल्या वादा उपरांत हांगा राजकी थीरपण येवंक बरेंच कठीण जालें. आफोंस मसांबा हो तात्पुरतो राष्ट्राध्यक्ष जालो. १९६४ तच काँगोचे रशिया आनी चीनाकडले संबंद वाडले. एका पक्षाचे साम्यावादी धर्तेचेर विज्ञानीक समाजवादी राज्य हांगा हाडपाचो आपलो हेत मसांबान जाहीर केलो.
४ सप्टेंबर १९६८ त मारॅन एन्गुआबी ह्या सैन्यांतल्या अधिकार्य़ाेन बंड करून मसांबाक सत्तेवयल्यान काडून उडयलो आनी स्वता राष्ट्राध्यक्ष जालो. १९७७ त एन्गुआबी हाचो खून जालो आनी कर्नल ह्योंबी ओपांगो राष्ट्राध्यक्ष जालो. १९७९ त ओपांगो हाणें राजीनामो दिलो आनी कर्नल डेनिस सासाउ एन्गेसाउ राष्ट्राध्यक्ष जालो. १९८४ त जाल्या वेंचणुकांनी पर्थून ताकाच लोकांची राष्ट्राध्यक्ष म्हूणा वेंचून काडलो.
राज्यवेवस्था: १९७९ च्या संविधानाप्रमाण राष्ट्राध्यक्ष हो देशाचो मुखेली आसा. ‘पीपल्स नॅशनल ॲसेंब्ली’ हें हांगाचे विधीमंडळ. ह्या
