होल्ड’ हे कुस्तीचे मुखेल डावपेच आसात. हे पध्दतीचो आस्पाव संवसारीक ऑलिंपिक खेळांसर्तींत जाला. ही कुस्ती सादारणपणान समान वजनाच्या कुस्तीगीरांमदीं जाता. हातूंत वजनाचे ९ गट आसात.
लाय्ट फ्लायवेट (१०५.५ पाउंड मेरेन),
फ्लायवेट (११४.५ पाउंड मेरेन),
बँटमवेट (१२५.५ पाउंड मेरेन),
फेदरवेट (१३६.५ पाउंड मेरेन),
लाइटवेट (१४९.५ पाउंड मेरेन),
वेल्टवेट (१६३.५ पाउंड मेरेन),
मिडलवेट (१८०.५ पाउंड मेरेन),
लाइट हेवी वेट (१९८ पाउंड मेरेन),
आनी हेवीवेट (२२० पाउंड मेरेन).
३. कंबरलंड आनी वेस्टमूरलंड पध्दत: हे पध्दतींत दोनूय कुस्तीगीर एकामेकांच्या हड्ड्याक हड्डें लावन आपापल्यो खाडक्यो एकामेकांच्या भुजांक तेंकोवन दोनूय हातांनी फाटींचेर एकामेकांचे हात घट आंवळून धरून कुस्तेक सुरवात करतात. प्रतिस्पर्ध्याचेर खोंटो मारपाक मनाय आसा. सुरवात केल्या त्या फाटीवयली हाताची पागडी सुटली म्हण्टकच तो गडी बाद जालो, अशें समजतात. हे कुस्तींत व्हडलोसो धोको आसना. म्हूण भुरगीं लेगीत हातूंत वांटो घेतात. ही कुस्ती खेळत आसतना एकाद्रो गडो सकयल पडलो, जाल्यार परत उब्यांनी सुरवात करतात. पूण दोनूय खेळगडे जमनीर पडले जाल्यार पयलीं जमनीर पडपी गडो बाद जालो, अशें समजतात. हे पध्दतींत बॅक-हील, बटक, हँक, क्रॉस-बटक, औट-साइट स्ट्रोक, हाइप हे वेगवेगळे डावपेच आसात.
४. कॉर्नवाल आनी डेव्हन पध्दत: हे पध्दतींत खेळगडे कॅन्व्हासची बंडी घालतात आनी कमरेवयर वा बंडेक धरून डावपेच करतात. ज्या खेळगड्याचीं दोनूय भूजां आनी एक कुलो वा दोनूय कुले आनी एक भूज एकाच वेळा जमनीक तेंकता तो गडी हरलो, अशें मानतात. ही कुस्ती चड करून उब्यांनीच चलता. ‘इससाइड लॉक’ आनी ‘फोर-हिप’ हे हातूंतले मुखेल डावपेच जावन आसात.
५. आयरिश आनी स्कॉटिश पध्दत: हे पध्दतींत प्रतिस्पर्ध्याचीं दोनूय भुजां एकाच वेळा जमनीक तेकयलीं म्हण्टकच तो हरलो, अशें मानतात. ही पध्दत आयर्लंड आनी स्कॉटलंडांत रुढ आसा. ही कुस्ती चडशी उब्यांनीच चलता. उत्तर आयर्लंडांत प्रतिस्पर्ध्याक जमनीर शेंवटीलो म्हण्टकच तो हरलो, अशें मानतात. हे पध्दतींतूय ‘हँक’, ‘हाइप’, ‘बटक’ हे वेगवेगळे डावपेच जावन आसात.
कांय हेर कुस्तीप्रकार:
१. जुजुन्सू वा जुडो पध्दत: हो कुस्तीप्रकार मूळ चीनांतल्यान जपानांत आयलो, अशें म्ह्ण्टात. फाटल्या दोन हजार वर्सांत जपानांत हो कुस्तीप्रकार खूब लोकप्रिय जावन विसाव्या शेंकड्यांत ताचो प्रचार जगभर जालो. फ्रि-स्टाइल सारकोच हो जपानी कुस्तीप्रकार ३-४ मी. व्यासाच्या आखाड्यांत खेळटात. जो गडी आखाड्याच्या वर्तुळा भायर वता. तो हरलो आशें समजतात. तरेकवार पागड्यो (locks) आनी फेकी (throws) हांच्या डावपेचांवरवीं प्रतिस्पर्ध्याचे मनगटासारके अवयव पिळून ताच्यो रक्तवाहिनी दामून, अचकीत आनी कमी बळ वापरून प्रतिस्पर्ध्याक शरण हाडप ह्या तंत्राचेर ही कुस्ती आदारिल्ली आसा. हे कुस्तींत केंस सोडून हेर खंयचेय अवयव धरपाक मेळटा. देखून, हातूंत जखमी जावपाचो खूब संभव आसता. स्वसंरक्षणाच्या हेतान सैनिकांक कुस्तीचें प्रशिक्षण दितात.
२. ‘स्विजेन’ हो स्वित्झर्लंडचो राष्ट्रीय कुस्तीप्रकार. थंयच्या थंड हवामानाक लागून ही कुस्ती कपडे घालून खेळटात. हातूंत प्रतिस्पर्ध्याच्या कपड्याअंक धरून डावपेच खेळटात आनी ताका उबारून आपटिल्यार तो बाद जालो, अशें मानतात.
३. आइसलँडांत ‘ग्लिमा’ नांवाचो एक कुस्तीप्रकार आसा. हातूंत कपड्यांचेर चामड्याचो कमरपट्टो घालतात आनी ताका धरूनूच वेगवेगळ्यो पागडी आनी फेकी करतात. हातूंत पयलीं जमनीचेर पडपी खेळगडे बाद जालो, अशें मानतात.
४. ‘ऑल इन स्टाइल’ ही पध्दत इ.स. १९३० सावन इंग्लंडांत रुढ जाल्या. जी कुस्ती मुष्टियुध्दांच्या आखाड्यांत खेळटात. केंस सोडून कुडीचो खंयचोय भाग कसोय धरून हातूंतले डावपेच चलतात. खेळगडे एकामेकांचेर थापट लेगीत मारूंक शकतात. ही कुस्ती उब्यांनीच जाता. मुष्टियुध्दांतल्या फेरयांप्रमाण हातूंतय फेरयो आसतात. तीन वेळा बाद जावप वा तीन वेळा चीतपट करप हाचेर निर्णय थारायतात.
५. अमेरिकेंत अस्तंत युरोपांतली फ्रि-स्टाइल पध्दतीची कुस्ती खूब लोकप्रिय आसा.
हौशी आनी धंदेवाईक अशे कुस्तीगीरांचे दोन प्रकार आसात. हौशी कुस्तीगीर फकत खेळांतले मजेखातीर खेळटात. ते पयशांचे मानधन घेनात. ऑलिंपिक खेळांसारक्या संवसारीक खेळांसर्तींत फकत हौशी खेळगड्यांक प्रवेश आसता. पयशांचें मानधन घेवन कुस्ती खेळपी खेळगड्यांक धंदेवाईक कुस्तीगीर अशें म्हण्टात. धंदेवाईक कुस्तीचो प्रकार इ.स. १८७० सावन सूरू जालो.
कुस्तीचीं साधनां, भेस आनी आखाडो: भारतीय पध्दतींत ५ x ५ मी. लांबाय आनी रुंदाय आशिल्लो आनी १ मी. खोलायेचो आखाडो आसता. तातूंत ५० सेंमी. दाटायेची तांबडी माती, काव आनी गोबोर घालतात. मागीर ताचेर उदक, लिंबाचो रोस, ताक, तेल हांचो वापर करून तो मोव आनी निर्जंतुक करून घेतात. परत परत उदक मारून जमीन भुसभुशीत दवरची पडटा. विदेशी पध्दतीच्या सगळ्या कुस्तीप्रकारांक ६ x ६ मी. लांबाय आनी रुंदाय आशिल्लो ऊंच आखाडो आसता. ताचेर दाट काथ्याची शेंदरी (मॅट) घालतात, ताका लागून खेळगडे शेंवतले वा आपटले जाल्यार तांकां मार लागना. खेळगडे भायर वचचे न्हय म्हूण आखाड्या भोंवतणी दोरयो बांदतात.
भारतीय पध्दतींत लंगोटी आनी ताचेर घट्ट बसपी चड्डी घालतात. खेळगड्यांक खेळ सुरू जावंचे आदीं आंगांक तेल लावपाक मेळना. विदेशांत थंड हवामानाक लागून बनियान, चड्डी आनी पायांत बूट घालून कुस्ती खेळाटात. जपानी पध्दतींत सैल खोमीस आनी धोंपरामेरेन कालसांव आनी कमरपट्टो हो भेस आसता. स्विस आनी पठाणी पध्दतींतूय खोमीस, घट्ट कालसांव आनी कमरपट्टो घालतात.
कुस्तीचो नेम: दरेक कुस्तीपध्दतीचे स्वतंत्र अशे नेम आसतात आनी ते सगळ्या खेळगड्यांनी पाळप, हें तांचे कर्तव्य जावन आसा. नेमांचें पाळप जाता वा ना हें काम पंच पळेतात. पंच आनी सरपंच, कुस्ती चालू आसतना खेळाचेर बारीकसाणीन पाळत दवरतात आनी निमाणो कुस्तीचो निकाल लागना जाल्यार, बर्याा कुस्तीगीराक ताचे डाव, पेच आनी पागड्यो हांचेर गुण दिवन जैतिवंत थारायतात. कुस्ती सुरू जांवचेपयलीं खेळगड्यांचें वजन काडटात आनी वजनाप्रमाण त्या त्या वजनांच्या गटांत तांकां खेळचें पडटा. ऑलिंपिकसारक्या संवसारीक खेळांत कुस्तीगीरांच्या वजनांचे आठ गट आसात. कांय सर्तींत एका गटांत वांटो घेतिल्ल्या जण एकल्या खेळगड्याक ताच्या गटांतल्या दरेका खेळगड्याकडेन खेळचें पडटा आनी हातूंत चडांत चड गूण मेळोवपी कुस्तीगीर जैतिवंत जाता. कांय सर्तींत जोडयो घालून निमाणेमेरेन जिखत वचपी दोन खेळगडे निमाणे फेरयेंत पावतात आनी निमाणी फेरी जिखपी खेळगडी जैतिवंत जाता. कांय पध्दतींत खेळगड्यान केल्ल्या दोशांखातीर (bad points) ताचे (good points) उणे करतात. ताका लागून खूबदां कमी गूण मेळोवपी खेळगडो लेगीत जैतिवंत जातात. पंचांनी दिल्ले निकाल बंधनकारक मानतात.
कुस्तीचे डावपेच: कुस्ती हें साधनविरयत व्दंव्द आशिल्ल्यान तातूंत प्रतिस्पर्ध्याक हरोवपाखातीर विंगड विंगड डावपेच आंखचे पडटात. भारतीय पध्दतींत कुस्तीक सुरवात करतना दोनूय प्रतिस्पर्धी एकामेकांमुखार उबे रावन सलामी करतात. अस्तंती कुस्तीपध्दतींत प्रतिस्पर्धी आखाड्याच्या कोनशांत उबे रावतात. पंच तांकां मदीं आपोवन दोगायचेय हात एकामेकांच्या हातांत दितात; मागीर पिल्लूक वाजयतकच कुस्ती सुरू जाता. प्रतिस्पर्धी वजनान जड आसल्यार खंयचे डाव करचे, तो फाटीचेर आसतना खंयचे डाव करचे, प्रतिस्पर्धी सकयल आसतना खंयचे डाव करचे, प्रतिस्पर्ध्यान केल्ल्या डावाचेर प्रतिडाव करून आपली सोडवणूक कशी करची आनी ताचेर जैत कशें मेळोवचें,
