पालवी समुच्चय. समानाधिकरण समुच्चयांत परत तीन प्रकार आसात.
१. संयोजक समानाधिकरण समुच्चय: आनी. देखीक: तो आनी ती आयली.
२. विकल्प समानाधिकरण समुच्चय: वा, या, की.
३. विरोधात्मक समानाधिकरण समुच्चय: पण, पूण.
पालवी समुच्चयांत दोन प्रकार आसात.
१. एका उतराचो पालवी समुच्चय: बगर, जर, देखून, तर.
२. सहसंबंदी पालवी समुच्चय: जर, तर, इतलो. . .तितलो. देखीक: तो जर येत तर हांव वचन.
उद्गार: आवयगे, हाय, अहा, शी, शू आदी उद्गार कोंकणींत घोळटात.
वाक्य विन्यास: कोंकणींत वाक्य एका उतराचें आसूं येता. देखीक: बस. वाक्यांत सकर्मक क्रिया आसल्यार कर्तो+कर्म+क्रिया हो क्रम आसता. देखीक: बस. वाक्यांत सकर्मक क्रिया आसल्यार कर्तो+कर्म+क्रिया हो क्रम आसता. देखीक: कामील आंबो खाता. कर्म ना जाल्यार कर्तो+क्रिया क्रम आसता. देखीक: सुरेश धांवता.
अन्वय: कोंकणींत अन्वय, नामां आनी विशेशणां मदीं आसता. देखीक: बरो भुरगो. बरे भुरगे. बरें चेडूं. बरीं चेडवां.
नामाचो विकार विशेशणाक लागतना अन्वय आसता. देखीक: आमच्या बऱ्या भुरग्यांक मारूं नाका. नामाच्या वचना, पुरुशा आनी लिंगाप्रमाण क्रियेचो अन्वय नामा लागीं जाता. देखीक: तो गेलो. ते गेले. ती आयली. भूतकाळांत नियमीत सकर्मक क्रियेचो अन्वय कर्मा कडेन जाता. देखीक: रामान आंबो खालो. रामान आंबे खाले. लुविसान भाकरी दिली.
भूतकाळांत अनियमीत सकर्मक क्रियेचो अन्वय कर्त्याकडेन जाता. देखीक: हांव जेवण जेवलों. हांव उदक न्हालीं. आमी दूद पियेले.
अर्थ विन्यास: एकूच उच्चार आनी समान बरोवप, पूण अर्थ वेगळे आसपी उतरांक ‘समनाम’ म्हण्टात. कोंकणींत समनामां जायतीं आसात. देखीक: हांस (laugh), हांस (swan); साय (cream), साय (skirt); दर (each), दर (price).
कोंकणी बोलयांप्रमाण एकाच उतराक दुसरो वा मात्सो वेगळो अर्थ आसता. देखीक:
बोली-१ अर्थ बोली-२ अर्थ हांस duck हांस swan निस्तें fish निस्तें तोंडाक लावंक
केल्लो जिनस
आंगड market आंगड पसरो भायर पडलो मेलो भायर पडलो शेणलो भडुवो देवदूत भडुवो पुजारी बेंजार कर पवित्र कर बेंजार कर भस्टाय मंत्र म्हण्टा बडबडटा मंत्र म्हण्टा देवस्पण करता इतिहास: कोंकणीचें पयलें व्याकरण १५६३ वर्सा पोरन्या गोंयच्या सांत पावलू कॉलेजींत एका गोंयकार धर्मगुरुन बरयलें. ताचें नांव फादर आंद्रे वाज आनी ताचो गांव करमळे अशें कांय इतिहासकार सांगतात. सोळाव्या ते अठराव्या शेंकड्यामेरेन किरिस्तांव धर्मगुरूंनी कोंकणीची अमोलीक सेवा केली. फादर तॉमास स्टीवन्स हाणें (१५४०-१६१९) ‘कोंकणी व्याकरण’, ‘किरिस्तांव धर्माची शिकवण’ हीं पुस्तकां बरयलीं. ताचें व्याकरण ताच्या मरणाउपरांत १६४० वर्सा छापून आयलें. भारतांत छापिल्ल्या भारतीय भासांच्या व्याकरणांखातीर कोंकणी व्याकरण पयलें. मराठी-कोंकणी भरसल्ले भाशेंत फादर स्टीवन्सान बरयल्लें ‘क्रिस्त पुराण’ नांवाचें महाकाव्य खूब गाजलां. ताचे उपरांत फादर गास्पार द सां मिगेल, फादर दियोग रिबैर (१५६०-१६३३), फादर आंतोनियो साल्दान्य (१५९८-१९६३), फादर जुवांव द पेद्रोजा (१६१५-१६७२), फादर मिंगेल आल्मैदा (१६०७-१६८७), फादर इनास आर्कामोने (१६१५-१६८३), फादर लियोनार्दु सिनामो, फादर करेल प्रिक्रील (१९१८-१७८५), फादर सिमांव गोमिश, फादर आमादोर द सांताना, फादर तियोतोनियो जुजे, फादर दियोगु द आमाराल हांणी कोंकणी व्याकरण, कोश, गद्य आदी बरपावळ बरयली.
एकुणिसाव्या शेंकड्यांत कोंकणी मांडो, दुल्पद, देखणी, तियात्र हांचो जल्म जालो. कोंकणीचें पयलें नेमाळें ‘उदेंतेचें साळक’ रोमन लिपयेंत एदुआर्द ब्रुनो द सोजा हाणें २ फेब्रुवारी १८८९ वर्सा पुण्यांत सुरू केलें. ह्याच वेळार मुंबयत वस्ती करपी कोंकणी मनशांनी कोश, व्याकरण, कोंकणी स्वंयशिक्षक असलीं पुस्तकां उजवाडाक हाडलीं. गोंयांत आनी मंगळुरांत कोशांचें आनी व्याकरणांचें काम नेटान जावंक लागलें. ह्या काळाचें साहित्य चडशें धर्मीक स्वरूपाचें आसा.
फादर स्टीवन्साच्या कोंकणी व्याकरणा उपरांत सुमार ४५ व्याकरणां बरयल्लीं आसात. छापिल्ल्या कोंकणी व्याकरणांतली मुखेल: फादर आंजेलो एफ. एक्स. माफेचीं ‘अ कोंकणी ग्रामर’ (१८८२) आनी ‘कोंकणी रानांतलो सोबीत सुंदर ताळो’ (१८९२), डि. एफ्. दांतस हाचें ‘एलिमेंटरी कोंकणी ग्रामर’ (१९१०), फादर जुजे द सांता रिता इ सोजाचें ‘एलिमेंतोस ग्रामतिकैस दु लिंग्वा कोंकणी’ (१९२०), वि. जे. रांजेलाचें ‘ग्रामातिका दा लिंग्वा कोंकनीं’ (१९३३), शणै गोंयबाबाचें ‘भुरग्यांलें व्याकरण’ भाग: १ (१९४१), बा. भ. बोरकाराचें ‘मुळावें कोंकणी व्याकरण’: भाग १ आनी २ (१९६९-१९७३), आर्.के रावाचें ‘कोंकणी व्याकरण’ (१९७७), सुरेश र. पै हाचें ‘कोंकणी भाशेचें व्याकरण’: भाग १ आनी २ (१९७९-१९८४), लुर्दीन अ. रोद्रीगिशाचें ‘कोंकणी भाशेचें व्याकरण’ (१९८३), फादर फिलीप नाजारेताचें ‘कोंकणी व्याकरण’ (१९८५), सुरेश बोरकाराचें ‘कोंकणी व्याकरण’ (१९८७).
कोंकणीचो पयलो कोश १५७० वर्सा पयलींच तयार जाल्लो हाचे इतिहासीक पुरावे आसात. १५७० ते १९९० मेरेन कोंकणीचे ६४ कोश बरयल्यात. कोंकणीचो छापिल्लो पयलो कोश १८६८ वर्सा उजवाडाक आयलो. त्या कोशाचें नांव ‘दिक्सिनारियो पोर्तुगेज-कोंकणी कोम्पुस्तु पोर ऊ मिसिनारियो इतालियानो’ हो कोश एका इतालियन धर्मगुरून बरयला आनी जोकीम एच्. दा कुन्य रिवारान तो संपादीत केला. उपरांतचे मुखेल कोश: फादर आंजेलो माफेचो ‘एन इंग्लीश-कोंकणी अँड कोंकणी-इंग्लीश डिक्शनरी’ (१८८३), सेबेस्त्यांव दालगादोचे ‘दिक्सिनारियो कोंकणी-पोर्तुगेज’ (१८९३) आनी ‘दिक्सिनारियो पोर्तुगेज-कोंकणी’ (१९०५, फादर सिल्वेस्टर मिनेजिसाचो ‘कोंकणी-इंग्लीश शब्द संग्रह’ (१९६७), श्रीपाद देसायचो ‘कोंकणी शब्दकोश’ (४ भाग १९८०-१९९०), ल. सुनिताबाय हिची ‘कोंकणी-हिंदी मल्याळम डिक्शिनरी’ (१९८७), चंद्रकांत केणीची ‘इंग्लीश-कोंकणी-हिंदी उतरावळ’ (१९९०).
कोंकणी भासविज्ञानाविशींचीं पुस्तकां खूब उणीं आसात. तांतलीं मुखेल हीं: शणै गोंबाबाचीं ‘कोंकणी नादशास्त्र’ (१९४०) आनी ‘कोंकणीची व्याकरणी बांदावळ’ (१९४९); डॉ. सुमित्र म. कत्रेचें ‘द फॉर्मेशन ऑफ कोंकणी’ (१९४२); डॉ. ए. एम्. घाटगेचीं ‘कोंकणी ऑफ साउथ कॅनरा’ (१९६३), ‘कोंकणी ऑफ कोचीन’ (१९६७), ‘कोंकणी ऑफ काणकोण’ (१९६८), ‘मराठी ऑफ कासरगोड’ (१९७०), ‘गावडी ऑफ गोवा’ (१९७२); फादर दिनेश जे. आल्बुकॅर्क पै हाचें ‘लिंग्विस्टिक्स ऑफ कोंकणी विद् ग्रामर अँड रेटोरीक’ (१९६७), ज. रजतिचें ‘सर्व ऑफ कोंकणी इन केरळा’ (१९७६), र. ब. च्यारी हाचें ‘सर्वे ऑफ कोंकणी इन् कर्नाटक, गोवा अँड महाराष्ट्र’ (१९७७), डॉ. विल्यम माडता हाचें ‘द क्रिश्चन कोंकणी ऑफ साउथ कॅनरा’ (१९८४), डॉ. मॅथ्यू आल्मैद हाचें ‘अ डिस्क्रिप्शन ऑफ कोंकणी’ (१९८९).
कोंकणी भाशेच्या इतिहासाचेर कांय पुस्तकां उजवाडाक आयल्यांत. तांतली मुखेल अशीं: जे. जेर्सन दा कुन्याचें ‘द कोंकणी लँग्वेज अँड लिटरेचर’ (१८८१), डॉ. डि. एन्. शानभागाचें ‘कोंकणी लँग्वेज अँड
