रामदेवरावाचेर जैत मेळयलें आनी ताच्याकडल्यान बरीच खंडणी मेळयली. उपरांत ताणें आपल्या सैन्याची वाड केली आनी जलालुद्दीनाक कारस्थान करून मारून उडोवन तो दिल्लीचो राजा जालो.
सत्ता हातांत येतकच ताणें पयलीं जलालुद्दीनाचो विश्वासघात करप्याक खर ख्यास्त भोगयली आनी हेर लोकांक सदळ हातान इनामां दिवन वश करून घेतले. ताचे कारकिर्दींत बरींच बंडां जालीं, पूण ताणें ती बेगोबेग काबार केलीं. जलालुद्दीनाच्या पुताचोय ताणें बरेभशेन बंदोबस्त केलो.
अलाउद्दीनाच्या काळांत मोगलांनी भारताचेर चार फावट घुरयो घाल्यो. पूण दर खेप अलाउद्दीनाच्या सरदारांनी तांचो पराभव करून बऱ्याच जाणांक मारून उडयले. इ. स. १२९८ त अलाउद्दीनान उलुघखान आनी नुस्त्रतखान हांका गुजराताक धाडले. थंय अवहिलवाडाचो राजा स्वताच्या राज्याचेर घुरी येता तें पळोवन पळून गेलो. ताची राणी कमलादेवी दुस्मानांच्या हातांत सांपडली आनी फुडें ती अलाउद्दीनाची पट्टराणी जाली. हे घुरयेंत मुसलमानांनी सोमनाथ मंदिर लुटलें आनी थंयचे मुर्तीचे कुडके दिल्लीक व्हरून मशिदीची बुन्याद घालूंक वापरले. ताचेउपरांत इ. स. १३१० वर्सा अल्लाउद्दीनान स्वता राजस्थानांतल्या रणथंभोर किल्ल्याचेर घुरी घालून ताचेर जैत मेळयलें. थंयच्या हंबीरदेवाचो प्रधान फितूर जाल्ल्यान ताका जैत मेळोवप सोपें जालें. जैताउपरांत रोकडोच ताणें राजासयत थंयच्या बऱ्याच लोकांक मारून उडयले.
अलाउद्दीनाचे कारकिर्दींतली सगळ्यांत म्हत्वाची घडणूक म्हळ्यार ताची चितोडगडावयली घुरी (इ. स. १३०३). चितोडची राणी पद्मिनी हिचे सोबितकायेची किर्त आयकल्याउपरांत तिका मेळोवची ह्या उद्देशाक ताणें ही घुरी घाली, अशें म्हण्टात. पूण हे गजालीक चडसो इतिहासीक आदार मेळना. राजपुतांनी ताका हांगा खर विरोध केल्ल्यान सुमार सात म्हयन्यांमेरेन अलाउद्दीनाक जैत मेळ्ळें ना. पूण फुडें राजपुतांचो नेट उणो पडलो आनी हजांनी राजपूत वीरांक मारून उडोवन अलाउद्दीनान चितोडगडाचेर जैत मेळयलें.
देवगिरीचो रामदेवराव खंडणी धाडिनाशिल्ल्यान इ. स. १३०७ त अलाउद्दीनान आपलो सरदार मलिक काफूर हाका दक्षिणेंत धाडलो. काफूरान आपले घुरयेंत पुराय महाराष्ट्रभर लुटालुट केली आनी रामदेवरावाचो बंदी करून दिल्लीक व्हेलो. अलाउद्दीनान मात रामदेवरावाचो भोवमान केलो आनी ताका छत्र, राजाधिराज ही पदवी आनी एक लाख रुपया इनाम दिवन प्रतिश्ठेन पर्थून धाडलो. इ. स. १३०८ त अलाउद्दीनान सगळ्या राजस्थानाचेर आपलो शेक पातळायलो.
इ. स. १३१० वर्सा मलिक काफूरान आंध्र देशाची राजधानी वरंगळ जिखून घेतली आनी १३११ त व्दारसमुद्रम हांगाच्या बल्लाळांच्या राज्याकूय काबार केलें. ताचे उपरांत तो सामको दक्षिणेवटेन मदुरेमरेन पावलो. पांड्य राजांनी ताका बरोच विरोध केलो, पूण ताच्या बळामुखार ताची शक्त उणी पडली. हे घुरयेंत मलिक काफूरान चिदंबरम्, श्रीरंगम्, बीरधूल, मंदुरा ह्या सारक्या बऱ्याच थळांवयलीं देवळां नश्ट केलीं आनी बरीच संपत्ती लुटून दिल्लीक व्हेली. इ. स. १३१३ त काफूरान पर्थून देवगिरीचेर घुरी घाली आनी रमादेवरावाच्या पुताक मारून उडयलो. अशे तरेन अलाउद्दीनाचे कारकिर्दींत पुराय महाराष्ट्र मुसलमानांच्या हातांत गेलें.
अलाउद्दीन खिलजी हाणें वीस वर्सां दिल्लीचेर राज्य केलें. निमाणी चार वर्सां तो पुरायपणान मलिक काफूराच्या हातांतलें बावलें जाल्ल्यान राज्यांत अंदाधुंदी जाली. इ. स. १३१६ त अलाउद्दीन खिलाजीका मरण आयलें. तो कपटी, निर्दय आनी छंदिश्ट आसलो तरी ताचो राज्यकारभार तुस्त करपासारको आशिल्लो. तो शूर आनी हुशार झुजारीय आशिल्लो. अशिक्षित आसलो तरी ताची बुध्द मात बरी चलताली. ह्या गजालींक लागून ताका बरेंच यश मेळ्ळें. फुडें यशाचे नशेन तो मदांध जाल्लो. ताणें स्वताक दुसरो सिकंदर हें नांव घेतले. स्वता पैगंबर जावंचो अशेंय ताच्या मनांत आशिल्लें.
अलाउद्दीनाच्या मरणाउपरांत मलिक काफूरान ताचे बायलेक धांवडावन घाली आनी ताच्या भावाक आनी पुताक कुड्डे केले. फुडें कापूरान शहाबुद्दीन ह्या अलाउद्दीनाच्या दुसऱ्या भावाक राजा केलो. रोकडोच काफूराचो खून जालो आनी अल्लाउद्दीनाचो दुसरो पूत बारकशहा हाणें इ. स. १३१७ त शहाबुद्दीनाक सत्तेवयल्यान सकयल देंवयलो आनी राज्य आपल्या हातांत घेतलें. ताणें ताच्या हसन नांवाच्या आवडट्या गुलामाक मलिक खुश्रु ही पदवी आनी वजीरी दिली. मुबारकशहान गुजरात आनी देवनागरी हांगा जाल्लीं बंडां स्वता काबार केलीं. अलाउद्दीनान गरजेभायर बंदखणींत उडयल्ल्या लोकांक ताणें सोडून दिले. लोकांच्यो जप्त केल्ल्यो जमनीय ताणें मेकळ्यो केल्यो. निमणो तो व्यसनांनी सांपडलो आनी सगळो कारबार खुश्रु सांबाळूंक लागलो.
खुश्रु आपलो शेक बरोच वाडयलो. ताणें मलबारचेर घुरी घालून भरपूर लूट हाडली. फुडें राज्यांत बेबंदशाय सुरू जाली. सगळ्याक म्हारगाय वाडली आनी वचत थंय बंडां जावंक लागलीं. खुश्रुन बंडां मोडपाखातीर बरीच दडपशाय केली आनी निमणो इ. स. १३२० त ताणें मुबारकशहाचो खून केलो.
खुश्रु मुळचो हिंदू आशिल्लो. ताणें नासिरुद्दीन ह्या नांवांन एक वर्सभर दिल्लीचें राज्य चलयलें. ताच्या आलाशिऱ्यान ताचे जातीचे हजारांनी हिंदू गुजरातसावन दिल्ली आयले. ताच्या मुसलमानांआडच्या धोरणाक लागून मुसलमान खुबळ्ळे आनी तांणी बंड केलें. निमणो पंजाबचो सुभेदार गाजीबेग तुघलक हाणें दिल्लीचेर घुरी घालून खुश्रु मारुन उडयलो आनी तो स्वता गयासुद्दीन तुघलक ह्या नांवान राजगादयेर बसलो. अशे तरेन खिलजी वंश काबार जालो.
-कों. वि. सं. मं.
खीर: तांदूळ, शेवयो वा हेर जिन्नस शिजोवन, तातूंत दूद वा नाल्लाचो रोस आनी गोड वा साकर घालून केल्लें गोडशें. हातूंत जे जिन्नस घालतात त्या जिनसांवेल्यान ते खिरीक नांव दितात. देखीक- गांवचो कणो घालून केल्ले खिरीक ‘सोजी’ म्हण्टात. चण्यांची दाळ घालून केल्ल्या गोडशाक ‘मणगणें’ म्हण्टात. ह्या दोनूय खिरींनी चडकरून नाल्लाचो रोस आनी गोड घधालतात. तांदूळ घालून केल्ले दुदाचे खिरीक गोंयांत ‘पायस’ म्हण्टात. हाचेभायर शेवयो, कणंगां, कोंकणदुदी, गाजर, शाबुदाणे हे जिनस घालून खीर करतात.
तांदळाची खीर (पायस): तांदूळ बरे धुंवन वाळगूंक दवरतात. उपरांत, ते तुपांत तळसून तातूंत तांदळाचे दोन पटीन उदक घालून शिजयतात. तातूंत आटयल्लें दूद, साकर, काजू म्होवलो, बदाम, पिस्ता, खिसमिस घालून खतखतो काडटात. पायसाक दाटसाण येवपाखातीर शाबुदाणेय धुववन घालतात. शेवयांची आनी शाबुदाण्यांची खीर तांदळाच्या पायसाभशेन करतात. ती करचेवेळार शेवयो जावं शाबुदाणे तुपांत परतिल्यार खीर चड सुरबुस आनी सुरसुरीत जाता. हेर खिरी: (गाजर, कोंकणदुदी, कणगां). गाजर वा कोंकणदुदयाची खीर करपाची आसल्यार ते पयली किसतात. कणंगांची खीर करपाची आसल्यार ताच्यो फोडी करतात. किशिल्लो गाजर वा कोंकणदुदी तुपांत तळसून, थोड्याशा उदकांत शिजोवन तातूंत आटयल्लें दूद वा नाल्लाचो रोस घालतात. दुदांत शिजयल्यार चडकरून साकर आनी नाल्लाच्या रोसांत शिजयल्यार गोड घालतात. उपरांत तातूंत हळदीचें पान वा वेलची आनी मीठ घालून शिजयतात. हालींच्या काळांत दूद आटोवपाचे बदला बाजारांत मेळटा तें ‘कंडेन्स्ड मिल्क’ घालुनूय पायस वा खीर करतात.
गोंयांत पयलींच्या काळांत चडकरुन खिरींत नाल्लाचोच रोस घालतालीं. आतां चडशें दुदूय घालून खीर करतात. कांय कडेन गंवाचो रवो घालून गोडशें करतात, हाका गोंयकार ‘लरांव’ म्हण्टात.
खीर हें गोडशें (पक्वान्न) खोशयेच्या वेळार, परबो मनोवपाच्या
