आयल्यात. १९६६ त मॉस्को हांगा भरिल्ले बसकेक ५,००० प्रतिनिधी हाजीर आशिल्ले.
१९५२ त International Mathematical Union हे संस्थेची झुरिक हांगा थापणूक जाली आनी ती इंटरनॅशनल काउन्सिल ऑफ सायंटिफिक युनियन्स हे युनेस्को प्रणीत संस्थेंत आस्पावपांत आयली. चाळीसेक राश्ट्रां ह्या युनियनचे वांगडी आसून शुध्द, अनुप्रयुक्त आनी शिक्षणीक ह्या तीनूय गणितीय मळांचेर तिचो वावर चालू आसा. गणिताच्या अध्यापनाविशींचे आंतरराश्ट्रीय समितीन जर्मनी, इटली, ऑस्ट्रिया, फ्रांस, अमेरिकेचीं संयुक्त संस्थानां, जपान ह्या राश्ट्रांतल्या गणितीय अध्यापन पध्दतींविशींचे विस्तृत अहवाल उजवाडायल्यात. हे समितीचें L’ Enseignement Mathematique हें नेमाळें १८९९ सावन उजवाडाक येत आसून तातूंत गणिताचें अध्यापन, इतिहास आनी तत्त्वगिन्यान ह्या विशयांचो आस्पाव जाता. द बायोमेट्रिक सोसायटी, द इकॉनॉमेट्रिक सोसायटी आनी द टेन्सॉर सोसायटी ह्यो संस्थाय आपापल्या मर्यादीत मळांचेर वावर करीत आसात. गणिताच्या हेर शाखांतल्या विशयांखातीर थापणूक जाल्ल्यो कांय संस्था आसात. देखीक- अमेरिकन स्टॅटिस्टिकल ॲसोसिएशन, इंडियन स्टॅटिस्टिकल इन्स्टिट्यूट, द ॲसोसिएशन फॉर सिंबॉलिक लॉजिक, द ॲसोसिएशन फॉर काँप्यूटिंग मशिनरी, द इंडस्ट्रियल मॅथेमॅटिक्स सोसायटी आदी.
चडशीं नेमाळीं इटालियन, फ्रेंच, जर्मन आनी इंग्लीश ह्या भासांनी उजवाडाक येतात. हालींच्याच काळांत रशियन भाशेंतूय कांय नेमाळीं उजवाडाक येतात. संवसारांत सुमार १,२०० गणितीय नेमाळीं उजवाडाक येतात. तातूंतल्या म्हत्वाचे म्हायतीचो आपरोस आनी परीक्षम दिवपी कांय नेमाळीं आसात. फ्रांसांत ‘Bulletin Analitique’ हें अशेंच तरेचें नेमाळें १९४० सावन उजवाडाक येता. १९४० त अमेरिकन मॅथॅमॅटिकल सोसायटीन ‘Mathematical Reviews’ हें नेमाळें सुरू केलें. हें नेमाळें अमेरिकन मॅथॅमॅटिकल सोसायटी, मॅथॅमॅटिकल ॲसोसिएशन ऑफ अमेरिका, इंडियन मॅथॅमॅटिकल सोसायटी, लंडन मॅथॅमॅटिकल सोसाटी ह्या तेरा राश्ट्रीय पांवड्याच्या गणितीय संस्थांनी पुरस्कृत केलां. गणिताच्या अध्यापनाविशींय वेगवेगळ्या देशांनी कांय म्हत्वाचीं नेमाळीं उजवाडाक येतात.
-कों. वि. सं. मं.
गणेश दैमज्ञ: (जल्म: १४९८, नांदगांव; मरण: १५७८).
एक नामनेचो भारतीय ज्योतीशशास्त्रज्ञ. हाचो बापूय केशव दैवज्ञ नामनेचो ज्योतीशी आसलो.
ताचे ‘ग्रहलाघव’, ‘लघतिथीचिंतामणि’, ‘बृहत्तिथीचिंतामणि’, ‘सिध्दान्तशिरोमणि-टिका’, ‘लीलावती-टीका’, ‘विवाहवृंदावन-टीका’, ‘मुहूर्ततंत्र-टीका’, ‘श्राध्दनिर्णय’, ‘धंदोर्णव-टीका’ हे ग्रंथ उजवाडाक आयिल्ले आसून ‘ग्रहलाघव’ ह्या ग्रंथाक लागून तो नामनेक पावलो.
ताचो चलो बल्लाळ, नातू केशव, भाव अनंत, पुतणयो नृसिंह हांणीय ज्योतीशशास्त्राचेर ग्रंथ बरयल्यात.
-कों. वि. सं. मं.
गदर चळवळ: अमेरिकेंत आनी कॅनडांत रावपी क्रांतिकारक विचारांच्या भारतीयांनी इ. स. १९१३ त अमेरिकेंत ‘हिंदी असोसिएशन’ ही संस्था स्थापन केल्ली. आपल्या प्रचार कार्याखातीर हे संघटनेन एक सातोळें सुरू केलें. ताचें नांव ‘गदर’. इंग्लीश, हिंदी, बंगाली, मराठी, उर्दू आनी पंजाबी (गुरुमुखी) भासांनी तें उजवाडाक येतालें. तातूंतल्या लेखांचो प्रभाव विदेशांतल्या भारतीय लोकांचेर जालो आनी तांच्यात थोडी जागृताय जाली. हाची प्रेरणा घेवन कांय काळाउपरांत भारताभायर रावपी भारतीयांनी एक संघटित चळवळ उबी केली आनी हे चळवळीक ‘गदर’ हें नांव दिलें.
विसाव्या शेंकड्याचें सुर्वेक नोकरीधंद्याच्या निमतान कांय भारतीय लोक अमेरिका आनी कॅनडांत गेल्ले. विदेशांत तांकां कमी पांवड्याची सुवात मेळ्ळी. परकी राजवटीसकयल राविल्ल्यान आपल्या तशेंच परकी देशांनी बरी वागणूक मेळना, अशें तांका दिसलें. ब्रिटिशांचे गुलामगिरींतल्यान मुक्त जावन स्वतंत्र राश्ट्र स्थापन करतकच ह्या जाचांतल्यान सुटका जावन मानान जियेवंक मेळटलें, अशें तांकां दिसलें. देखून, ब्रिटिशांक भारतांतल्यान धांवडावप हो ‘हिंदी असोसिएशन’ चो आनी ‘गदर’ सातोळ्याचो हेत जालो.
गदर (गधर) ह्या पंजाबी शब्दाचो अर्थ बंड. हें बंड भारतांतले ब्रिटीश सत्तेआड आशिल्लें. ह्या उठावाखातीर १ नोव्हेंबर दिसा ‘गदर’ नांवाचो राजकी पक्ष अमेरिकेंत स्थापन केलो. हे संघटनेंत चडशे शीख आशिल्ले. सोहनसिंग भक्न, लाल हरदयाल, काशिराम हे संघटनेचे मुखेल फुडारी आशिल्ले. हरचरण दास, पृथ्वी सिंग, आझाद, लाहिरी ज्योतिंद्रनाथ, पांडुरंग सदाशिव कानजोगे, अमरसिंग, कर्तारसिंग, सचिंद्रनाथ सन्याल हांणी भारतांतले हे चळवळींत मुखेल भूमिका केली.
खानखोजे आनी पं. काशीराम हांणी हरदयाळाच्या पांच वर्सां पयलीं अमेरिकेंत गदरचें कार्य सुरू केल्लें. खानखोजे टिळकाक मेळून विदेशांत गेल्लो. जपानांत स्फोटक द्रव्यांचे कृतीचें शिक्षण घेवन तो सॅन फ्रॅन्सिस्कोच्या मिलिटरी अकॅडमीत गेलो आनी ताणें पदविका घेतली. थंय ताका सुरेंद्र मोहन, खगेंद्रचंद्र, तारकानाथ दास आनी हेर क्रांतीवीर मेळ्ळे.
शस्त्रास्त्रां आनी दुडू एकठांय करप, बाँब तयात करप, जुलमी ब्रिटीश अधिकाऱ्यांचो खून करप हे मार्ग आपणावचे अशी तांची धारणा आशिल्ली. पूण अशे पध्दतीन क्रांती करपाक हे संस्थेकडेन संघटन, फुडारपण आनी डावपेच हांचो अभाव आशिल्लो. संघटनेची वैचारीक बसका लोकांमेरेन जाय तशी पाव नाशिल्ली.
भारतीय फौजेंत आनी लश्करांत देशभक्ती निर्माण करप, हाचेर गदर चळवळीन भर दिलो. चळवळींचें जाळ अमेरिका, सिंगापूर, ब्रह्मदेश, बलुचिस्तान, चीन, इराण, जपान, जर्मनी, जावा, मानिला, शांघाय, हाँगकाँग मेरेन पातळिल्लें. प्रचाराक आनी प्रहारक अशे ताचे दोन विभाग आशिल्ले. प्रचारक विभाग ‘गदर’ सातोळ्याचें काम पळेतालो जाल्यार प्रहारक विभाग रेल्वे स्टेशन. तारायंत्रां, पोलिस ठाणीं, लश्करी केंद्रां हांचेर गुप्तपणान घुरयो घालपाची येवजण आंखतालो.
१९१४ त पयलें संवसारीक म्हझुज सुरू जालें आनी ‘हिंदी असोसिएशन’ चे कांय लोक बोटींतल्यान भारतांत आयले. हे लोक देशाखातीर कसलेय त्याग करपाक तयार आशिल्ले. ‘तोशा मारू’ आनी ‘मशिमा मारु’ ह्या दोन जहाजांतसून हे लोक भारतांत आयले. ‘कामा गाटा मारु’ ह्या जहाजांतसून भगवान सिंग, महंमद बरकतुल्ला, सोहन सिंग, भक्न, बलवंत सिंग हे फुडारी आनी हेर गदरवादी भारतीय किनाऱ्याचेर देंवलें. तांका थंय रोखडीच अटक जाली. कांय जाणांची पोलिसांवांगडा चकमक जाली. थोड्यांचेर आरोप दवरुन खटले जाले. २८ जाणांक फांशी आनी हेरांक दीर्घ मदुतीची ख्यास्त जाली.
भारतांत आयिल्ले शूर, धाडसी आनी एकचाराचो सोपूत घेतिल्ले ‘बंडखोर’ गदरवादी ल्हान ल्हान गट करून गुप्तपणान काम करपाक लागले. भारतांतद गदरवाद्यांक संघटित करपाचे यत्न रासबिहारी घोष हाणें केले. शस्त्रां तयार करप, गरज पडल्यार सशस्त्र दरोडो घालून पयसो एकठांय करप, सैनिकांचे छावणींत वचून सैन्य फोडप, बाँब तयार करप हीं कामां ‘गदर’ चे सभासद करताले. स्वातंत्र्य चळवळींतल्या भूंयगतांक मदत करपाचें काम लेगीत तांणी केलें. फिरोजपूर खजिन्याचे लुटींत सात जाण गदरवादी फांसार गेले. शेंकड्यांनी लोकांक अटक जाली. लाहोर कटांत २४ जाणांक फांशीची ख्यास्त जाली.
सॅन फ्रॅन्सिस्को हें गदर संघटनेचें मुखेल केंद्र आशिल्लें. सुर्वेक हरदयाल सिंग हो संघटनेचो चिटणीस आसिल्लो. ताचे फाटल्यान सोहनसिंग भक्न हो संघटनेचो चिटणीस जालो. ‘हिंदी असोसिएशन’चो मुखेल फुडारी रामचंद्र अमेरिकेंत स्थापन केल्ल्या युगांतर आश्रमाचो मुखेल म्हूण काम पळेतालो. रासबिहारी घोष समन्वयाच्या कार्याक व्हडलेंशें यश
