उदेंतेवटेनचे दर्यादेगेक ‘गोल्ड कोस्ट’ जाल्यार व्होल्टा न्हंयचे उत्तरेवटेन थंय चलपी गुलामांच्या वेपाराक लागून ‘स्लेव्हकोस्ट’ हे नांव मेळ्ळें. १७९४त गुलामांच्या वेपाराचेर बंदी येतकच गीनीच्या न्हंयांतल्यान गुलामांचो चोरून वेपार जावंक लागलो. तोमेरेन ह्या वाठाराविशीं कोणाकूच खासा अशें लक्ष दिवचेशें दिसलेंना. १८१४त जाल्ले कबलातींतल्यान फ्रांसाच्या वेपारी हक्कांची राखण जाली. बोके शार आनी ताचे भोंवतणचो वाठार १८४९ त फ्रांसान आपले राखणेखाला घेतलो. फूटा जालन हांगा रावपी पंगडांमदीं १७२५ वर्सा धर्मझुजा जावन फुलानी ह्या इस्लामी पंगडान मालिके लोकांचो पराभव करून साम्राज्याची थापणूक केल्ली. तांणी १८६१त फेंचांचे राखणेखाला आशिल्ल्या वाठाराक मान्यताय दिली. १८६४त सावन फुलांनी लोकांत एकामेकांमदी झगडीं पेटलीं. १८८१त नायजर न्हंयचे अस्तंतेवटेनचो वाठार फ्रेंचाचे राखणेखाला दिवंक फुलानी राजान मान्यताय दिल्ली, पूण फुडें ताणें न्हयकार दिल्ल्यान फ्रेंचांनी ताका १८९१-९३त थंयसावन धावडावन घालो. नायजरच्या उदेंत वाठारांत कांकन शारांत, १८७९ सावन मालिके पंगडाचें राज्य चलतालें. १८९८ मेरेन फ्रेंचांनी तांकांय काबार केले. १८९०त सद्याच्या गिनी वाठाराचें स्वरूप सादारणपणान निर्माण जालें. १८९१त ताका सेनेगल सावन वेगळो काडून ताचें ‘रिव्हिएरा द्यू स्यूद’ हें नांव बदलून फ्रेंच गिनी हे नांव दिलें. १९५८ मेरेन गिनी हो फ्रांसाचे फ्रेंच वेस्ट आफ्रिका वसणुकेचोच एक वांटो आशिल्लो. १९५८त फ्रांसांत जनरल द गॉल राष्ट्राध्यक्ष जाल्या उपरांत ताणें हे वसणुकेमुखार स्वतंत्रतायेविशींच्यो येवजणी दवरल्यो. तेप्रमाण २८ सप्टेंबर १९५८ त गिनीन आपूण पुराय स्वतंत्र आनी सार्वभौम राश्ट्र म्हूण घोषणा केली. स्वतंत्रतायेउपरांत फ्रांसाकडले ताचे संबंध तुटले आनी ताका हेर परकी राश्ट्रांकडल्यान पालव घेवचो पडलो. १२ नोव्हेंबर १९५८ दिसा गिनी निधर्मी लोकशाय प्रजासत्ताकाची घोशणा जाली. ह्याच वर्सा तांणी घाना ह्या देशाकडेन आनी १९६०त माली देशावांगडा अर्थीक पालवाविशीं कबलाती केल्यो. मे १९६३त, गिनीन पर्थून फ्रांसावांगडा अर्थीक आनी संस्कृतीक संबंध जोडले. १९६६त घानांतल्यान धांवडावन घाल्लो थंयचो अध्यक्ष एन. क्रुमाह हाका गिनीन आलाशिरो दिलो. १९७० त गिनीचेर पोर्तुगालान घुरी घाली, पूण संयुक्त राश्ट्रांच्या पालवान ताणें ही घुरी परतायली. १९५८ सावन हांगाचो राश्ट्राध्यक्ष सेकू तुरे हो आशिल्लो. १९६८ त ताची राश्ट्राध्यक्षपदाचेर पर्थून नेमणूक जाली. १९८४ त ताका मरण आयलें. ताच्या मरणाउपरांत हांगा रगतहीन क्रांती जावन ब्रिगेडीयर जनरल लान्साना कॉंते मुखेली जालो. १९८५ त ताचेआड बंड जालें पूण तें फसलें. १९८६ त जाल्ल्या वेचणुकांउपरांत आयजमेरेन तोच ेह्या देशाचो राश्ट्राध्यक्ष आसा.
राज्यवेवस्था :२१ वर्सां पुराय जाल्ल्या दरेक नागरीकाक हांगा मत दिवपाचो अधिकार आसा. १९५८ सावन हांगा ‘डॅमोक्रेटिक द गिनी’ ह्या एकाच पक्षाची सत्ता चलताली. ह्या पक्षाची थापणूक सेकू तुरे हांणें केल्ली. ताच्या राज्यकारभारावेळार हांगा दर सात वर्सांनी वेंचणुको घेवपाची वेवस्था आशिल्ली. १९८४ त ताका मरण येतकच एप्रिल १९८६ मेरेन गिनीचो राज्यकारभार पुरायपणान लश्कराच्या नियंत्रणाखाल गेलो. १९८६ त लान्साना कॉंते हाणे वेंचणुको घेतल्या उपरांत कांय प्रमाणांत पर्थून राजकी थीरपण आयलां. ताचेपयलीं लश्करी राजवटीखाला ‘मिलिटरी कमिटी फॉर नॅशनल रिकव्हरी’ ही समिती राज्यकारभाराची जापसालदारकी सांबाळटाली.
अर्थीक स्थिती : ह्या देशांतल्या ९०% परस चड लोकांची जीण शेतवडीचेर आदारल्या. फूटा जालन पठाराचे देंवतेचेर काफयेचे भरपूर पीक येता. केळीं, ताडफळां, अनस, भात, हांचे पीक मोट्या प्रमाणांत जाता. हे भारय मसमी भिकणां, वाटाणे, तीळ, मको, ज्वारी, मॅनिऑक, कणगां हीय पिकां देशांत जातात. रानांतल्या लांकडाचो उद्येगधंद्याखातीर उपेग जाता. मेंढरां, बोकड्यो, गोरवां, दुकरां, गाढवां आनी कोंबयो पोसपाचोय उद्येग ह्या देशांत नेटान चलता. हिरे, अशुद्ध लोखण, बॉक्साइट, भांगर हीं हांगाचीं मुखेल खनिजां. हीं खनिजां शुद्ध करून तांचेपसून धातू मेळोवपाचे कारखाने हांगा हेर परकी राश्ट्रांच्या पालवान उबारल्यात. दर्यादेगेचेर आनी न्हंयांनी नुस्तेमारीचो उद्देग चलता. हांगाचे उद्देगधंडे ल्हान स्वरूपाचे आनी थळावे पिकावळीचेर आदारीत आसात. फळां डब्यांनी भरप, तंबाखू आनी साकर शुद्धीकरण, फर्निचर हांचे कारखाने ह्या देशांत आसात. कारखान्यांची फाव तशी वाड जावंक ना.
येरादारी आनी संचारण : १९८४ मेरेन ह्या देशांत २८,४०० किमी. लांबायेचे रस्ते आशिल्ले. हातूंतले फकत ४% पक्के आसात. रेल्वेमार्गांची लांबाय ९४० किमी. आशिल्ली. चडशा न्हंयांतल्यान उदकामार्गावयली येरादारी उण्या अंतरापुरती जाता. हांगाच्या न्हंयाचेर बरेचकडेन धबधबे आशिल्ल्यान येरादारीक मात्शी आडखळ जाता. कोनाक्री हें गिनींतले मुखेल बंदर जावन आसा. काम्सार, कासार, बेंटी आनी कांकाडे ह्याय बंदरांचो उपेग जाता. ‘एअर गिनी’ ही हवाई मार्गांवयली येरादारी सांबाळपी संस्था आसा. कोनाक्री हांगा मुखेल आंतरराश्ट्रीय विमानतळ आसा. हवाई मार्गांवयल्यान ह्या देशाचो संबंध संवसारांतल्या हेर राश्ट्रांकडेन येता. राश्ट्रीय पांवड्यावयलें एक दिसाळें हांगा उजवाडाक येता. हें दिसाळें फ्रेंच भाशेंतल्यान आसा. हेर नेमाळ्यांनी संख्याय व्हडलीशी ना. रेडिओ आनी दूरचित्रवाणीची हांगा वेवस्था आसा. प्रसारमाध्यमांचेर पुरायपणान सरकारचे नियंत्रण आसता. लोक आनी समाजजीण : गिनीच्या उत्तर वाठारांत हॅमिटीक आनी सेमिटीक वंशाच्या इस्लाम धर्माच्या फुलांनी वा पेरूल पंगडांनी राबीतो केलो, जाल्यार दक्षिणेवटेन निग्रो लोकांनी वसाहती केल्यो. वंशीक नदरेन हांगाचो ४०.९% लोक फुलांनी, २५.०९ % मालिंके, ११.४% सुसु, ८.४% किसी, क्पेले ४.८% आनी उरिल्ले हेर वंशांचे आसात. धर्मीक नदरेन ६९% मुसलमान, २९.५% आदिवासी धर्माचे, १% रोमन कॅथलिक आनी उरिल्ले हेर धर्मांचे आसात. दक्षिणेवटेनच्या निग्रोंमदीं किरिस्तांव धर्माचो प्रभाव दिसून येता. गांवगिर्या वाठारांनी चडशे लोक ल्हान खोपीनी रावतात. हे लोक चडशे गोरवां पोसपी आसात. निग्रो आनी हेर वंशांची लग्नसंबंदाक लागून बर्याच प्रमाणांत भरसण जाल्या. शीत, ज्वारी, नुस्तें आनी मांस हें हांगाच्या लोकांचें मुखेल खाण. तंत्रगिन्यानाचे आनी विज्ञानाचे उदरगतीक लागून शारांचें प्रमाण वाडत आसा. पारंपरिक नृत्यप्रकार आनी संगीताची हांगाच्या लोकांनी जतनाय करून दवरल्या. चामड्याच्यो वस्ती, रूपडीं आनी हेर कलाकुसरीच्यो वस्तू तयार करपांत हांगाचे लोक बरेच फिशाल आसात. शिक्षण : गिनींत राश्ट्रीय साक्षरतेचें प्रमाण ५% आसा. ७ ते १५ वर्सां पिरायेमेरेन जरी हांगा शिक्षण फुकट, सक्तीचे आनी एकसारकें आसलें तरी शिक्षण घेवपाखातीर बरेच उणे विद्यार्थी मुखार सरतात. शाळेंतलें शिक्षण वट्ट तेरा वर्सांखातीर आसता. सप्टेंबर ते जुलय मेरेन शिक्षणीक वर्स जाता. ह्या देशांत विश्वविद्यालय ना, पूण उंचेल्या पांवड्यावयलें शिक्षण दिवपी तीन संस्था आसात. हातूंतली दोन तंत्रनिकेतनां (polytechnics) आनी एक प्रशासनाचें शिक्षण दिवपी संस्था आसा. ह्या देशांतले बरेच विद्यार्थी शिक्षण घेवपाखातीर फ्रांस, आयव्हरी कोस्ट आनी अमेरिका ह्या देशांनी वचून रावल्यात.
भाशा आनी साहित्य : हांगाची अधिकृत भाशा फ्रेंच. बर्याच वाठारांनी फुलानी, बंबारा मोसी, हौसी, फोन, अरबी आनी हेर कितल्योश्योच आफ्रिकन पोटभाशा हांगाचे लोक उलयतात. हांतुतल्यो आठ भाशा, राश्ट्रीय भाशा म्हूण सरकारान जाहीर केलां. गिनी देशाचें अशें खासा साहित्य सापडना. पूण पारंपरिक धर्तेचेर
