सोरो पिवप, ही कांय प्रमाणांत आनी कांय समाजांभितर प्रतिश्ठेची गजाल जाल्या. जुगार खेळप ही मान गजाल वायट अशें मानतात.
अस्पृश्यतायेचो प्रस्न गोंयांत उण्याच प्रमाणांत आसा.
गोंयच्या किरिस्तांव समाजाचें वेगळेपण स्पश्टपणान दिसून येता. किरिस्तांवांच्या जिवितांत पयलो संस्कार म्हळ्यार ‘बाप्तिस्मा’. जल्माउपरांत सादारण आठ दिसांभीतर येवपी आयतारा भुरग्याक गाम्वचे इगर्जीत व्हरून ताका धर्माची दीक्षा दितात. हे दिक्षेउपरांत भुरगो पुरायपणान किरिस्तांव जाता. पिरायेच्या सातव्या वर्सा उपरांत दुसरो संस्कार जाता तो ‘कन्फर्मेशन’ जाता. ह्या वेळार भुरग्याक पाद्रिकडल्यान सोर्यांत पाव भिजोवन खावम्क दितात. पापनिवेदन (कुमसार), लग्न (काजार), अधिकारप्रदान (ऑर्डिनेशन), आनी मरणसंस्कार (Anointing) हे किरिस्तांव धर्मांतले हेर संस्कार जावन आसात. पापनिवेदन हें इगर्जीत वचून थंयच्या पाद्रीलागीं करतात आनी केल्ल्या पापांक प्रायश्चित म्हूण पाद्री कांय नैतिक गजाली करुंक पापनिवेदन करतल्याक फर्मायता. किरिस्तांव धर्मांत लग्नांपयलीं ‘प्रीपेरेशन’ हो विधी जाता. लग्न जावपी जोडप्याक पाद्री धर्मीक नदरेन लग्न म्हळ्यार कितें आनी घोव-बायलेचें कर्तव्य हाचेंविशीं विवर्सून सांगता. ताचेउपरांत एकाद्रया थारायल्ल्या दिसा न्हवरो आनी व्हंकल इगर्जीत वतात. लग्ना दिसा खास ‘मीस’ आसता. लग्न जावचेंपयलीं पाद्री दोगांयकडल्यान हयकार घेता आनी मागीर इगर्जींतल्या पुस्तकाचेर लग्नाची नोंद करता. हाचेर साक्षीदारांच्यो सयो घेता. घोव आनी बायल एकमेकांक मुदयो घालतात. उपरांत पाद्री दोगांकूय आशीर्वाद दिता. हिंदू लग्नपध्द्तीवरीं लग्नाच्या आदल्या दिसा न्हवरो-व्हंकलेक तेल मावपाची पध्दत आसा. ह्या विधिक रोस लावप अशें म्हणटात. चुडो भरपाचीय पध्दत गोंयच्या किरिस्तांवांमदी दिसून येता. लग्नविधी गांवचे इगर्जेत वा कपेलांत जाता. व्हंकल लग्नादिसा धवे कपडे न्हेसता. ह्या विधीउपरांत बॅंडाच्या तालार डान्स जाता. जमिल्ल्या सोयर्या-धायर्यांक सोरो आनी खाण-जेवण वांट्टात. जेवणा उपरांत बेसांव (आशीर्वाद) दिवपाचो विधी जाता. न्हवरो-व्हंकल घरच्या जाण्ट्या मनशांक आनी सोयर्यांक नमस्कार करुन तांचेकडसून आशीर्वाद घेतात. किरिस्तांव समाजांत चलयेच्या लग्नाची पिराय सादारणपणान २५ ते २८ जाल्यार चल्याची पिराय ३० ते ३५ आसता. हिंदूप्रमाण किरिस्तांवांमदींय हुंड्याची प्रथा आसा. लग्न जाल्याउपरांत घोवागेर वतना व्हंकलेक कपडोलत्तो, हेर घरगुती सामान, भांगर ह्यो गजाली दितात. लग्नां आदीं ‘मुदी’ वा ‘साकरपुडो’ करपाची प्रथा ह्या धर्मांच्या लोकांमदी आसा.
किरिस्तांव धर्मांत मरणाउपरांत मनशाक पुरतात. पुरच्या आदीं ताका न्हाणयतात आनी बरे कपडे न्हेसयतात. हात जोडिल्ले अवस्थेंत ताच्या हड्ड्यार दवरतात आनी ‘काशांव’ हे पेटयेंत घालून ताका निमण्या दर्शनाखातीर घरांत दवरतात. चोवीस वरां प्रेत घरांत दवरल्याउपरांत तें भायर काडटात. ह्या वेळार इगर्जेत वा कपेलांत ‘साक्रिस्तांव’ (इगर्जेंतलो घांटी वाजोवपी मनीस) घांटी वाजयता. हाचेवयल्यान गांवांत कोण तरी मेला हें लोकांक समजता. उपरांत ‘पॅदो’ हो इगर्जेतलो म्हार गांवांत घांट वाजयत भोंवता आनी कोण मेला हाचेविशीं लोकांक सांगता. लोक, पाद्री आयल्या उपरांत बॅंडाच्या सुराचेर प्रेत भायर काडून इगर्जेत हाडटात. पाद्री ताच्या आत्म्याक शांतताय मेळपाखातीर निमाणी प्रार्थना म्हण्टा आनी निमाणें प्रेताक शिमीतरींत व्हरून पुरतात. पाद्री पर्थून थंय निमणी प्रार्थना करता. जमिल्लो सगळो लोक एकेक मूठ माती काशांवाचेर घालतात. तिसर्या दिसा, सातव्या दिसा आनी तिसाव्या दिसा आनी एक वर्साउपरांत मेल्ल्या मनशाच्या नांवान इगर्जेत खास ‘मीस’ करतात.
किरिस्तांव धर्माचे लोक दिसाक तीन फावट प्रार्थना करतात. दर दिसा सकाळचें आनी सांजेचें इगर्जींत मीस आसता. पाद्री ‘सेर्मांव’ (प्रवचन) दिता. आयतारा खास मीस आसता. हे भायर लग्न, जल्म, मरण आनी खास उत्सव आनी सणांच्या दिसा मीस आसता.
किरिस्तांवांमदीं नाताळ (ख्रिसमस) (*) हो एक व्हडलो सण. डिसेंबर २४ आनी २५ हांचेमदले मद्यानरातीक जेजू जल्मलो. हाका लागून हो सण तीन दिस मनयतात. १ जानेवारीक वर्साचो पयलो दिस आनी ६ जानेवारीक जेजु क्रिस्तान स्वताक राजा म्हूण घोशित केल्लो दिस ते मनयतात. तांचो दुसरो व्हडलो सण म्हळ्यार इस्टर (*). हाका ‘पास्कां’ अशेंय म्हणटात. जेजू क्रिस्ताक मारुन उडयल्या उपरांत तो पर्थून जीतो जालो, हें सुचित करपी हो सण. कार्निव्हाल (*) हो एक मुखेल सण. ह्या सणाचें खाशेलेपण म्हळ्यार तीन दिस खावन पिवन मजा करप. गांवांगांवांनी कार्निवालाच्या दिसांनी लोक ही परब मनयतात.
गोंयांत मुसलमान धर्मांचे लोक उण्या प्रमाणांत आसात. ब्रागांझ पेरैर हाच्या मतान गोंयच्या मुसलमानांमदीं बर्योच जाती आसात. पूण मुसलमान तज्ञांच्या मतान ह्यो जाती न्हय, तर तीं वेगवेगळीं घराणीं जावन आसात. हांच्यांत जातीभेदाचें प्रस्थ ना. हांचेमदीम पांच संस्कार आसतात. ते म्हळ्यार पैदाईश वा जल्म. भुरगेम जल्माक आयल्याउपरांत मशिदींतलो पेश इमाम वा बांगी हाका आपोवणें धाडटात. तो येवन भुरग्याच्या दोनुय कानांनी कुराणांतले मंत्र म्हण्टा. उपरांत भुरग्याचे जिबेक म्होंव लावन ताका नांव दवरतात. ‘खला’ वा ‘सुन्नत’ हो दुसरो संस्कार. हातूंत चल्या भुरग्याच्या जननेंद्रियाची फुडली कात कापून ताका पवित्र करतात. ह्या सुवाळ्या दिसा घरांत गोडशें करतात आनी सोयर्या–धायर्यांक आमंत्रण दिवन तांकां जेवण दितात. पिरायेच्या सुमार चवथ्या वर्सा भुरग्याक ‘बिस्मील्ला’ हो संस्कार करतात. हो संस्कार हिंदू धर्मांतल्या मुंजीवरीं आसता. ह्या संस्कारांतल्यान भुरग्याचें शिक्षण सुरु जाता. ताका सुर्वेक कुरणांतले पाठ शिकयतात. ‘निकाह’ वा लग्न हो तांचो चवथो संस्कार. लग्नाक मुसलमान धर्मात एक समाजीक करार म्हूण म्हत्वाचो आसा. लग्नविधी चलयेच्या घरा जाता. व्हंकलेक आनी न्हवर्याक लग्नाआदीं मेथी लायतात. गोंयच्या मुसलमानांमदीं तेलहळद लावपाचीय प्रथा आसा. काजी मंत्रपठण करता आनी मागीर न्हवरो आनी व्हंकल हांकां हे लग्न पसंत आसा वा ना तें विचारता. दोगांयकडल्यान हयकार मेळटकच लग्न सुवांळो सोंपता. मुसलमानांच्या निमण्या संस्काराक ‘वफात’ अशेम म्हण्टात. मेल्याउपरांत ताचे दोळे आनी तोंड बंद करुन हातपाय सरल करतात आनी ताका मक्केचे दिकेन तकली करुन न्हिदयतात. प्रेत कबरस्तानांत व्हरचेपयलीं ताका न्हांणयतात. न्हावपाच्या उदकांत वासाचीं द्रव्यां घालतात. हे विधीक ‘गुसूल’ अशें म्हण्टात. प्रेत घरांतल्यान भायर काडटना कुराणांतले कांय खास मंत्र म्हण्टात. बायलांक अंत्ययात्रेक येवंक मनाय आसा. मशिदीच्या वाठारांत मेल्ल्या मनशाची कूड दवरून सगळेजाण प्रर्थना करतात. उपरांत फोंड खणून प्रेताची तकली मक्केवटेन करुन जमिल्ले सगळे लोक ताचेर तीन-तीन मुठी माती घालतात. ह्या वेळार मंत्रांचे पठण चालूच आसता. मरणाउपरांत तीन दिस मेरेन मेल्ल्या मनशागेर पठण जाता. ह्या दिसा गरीबांक दान करपाची पध्दत आसा. अंतयात्रेक आयिल्ल्या सगळ्या लोकांक आपोवन तांकां च्या-पाणी दितात. मरणाच्या णवव्या आनी चाळीसाव्या दिसा तशेंच तीन आनी स म्हयन्याउपरांत मेल्ल्या मनशाच्या नांवांन लोकांक जेवण दितात.
मुसलमानांमदी मोहरम हो सगळ्यांत म्हत्वाचो सण. मोहरम हो मुसलमानांच्या वर्साचो पयलो म्हयनो. ह्या म्हयनांतले पयले धा दिस मोहरमचो सण म्हूण मनयतात. हो सण दुख्खाचो. प्रेषित महंमद पैगंबराच्या दोन नातवांच्या मरणाचो उगडास करपाखातीर हो सण मनयतात. बकरीद, रमजान इद वा इदे मिलाद (*) हे मुसलमानांचे हेर सण जावन आसात. मुसलमान वर्सातलो रमजान हो णववो म्हयनो. ह्या म्हयन्यांत मुसलमान लोक सुर्य उदेल्याउपरांत सांजे सुर्याचो अस्त जायसर कांयच खायनात. ह्या म्हयन्यांत सदांच प्रार्थना करपाचो नेम
