चित्पावन इराणांत आर्य आसतना ही चाल नासली म्हणून चित्पावनांत ती चाल ना. मानपाक येता. चित्पावन ब्राम्हण परशुरामाक आपलें कुलदैवत मानल्यार लेगीत तांची वसती परशुरामान स्थापन केली अशे म्हणपाक जावचेना, कारण कोंकणापरस गुजराताकडेन चड आसा अशें कांय विद्वान मानतात. महाभारतांत शूर्पारक भुंयेक परशुरामाचो वाठार मानला. थंयच्यान आर्य कॉकणी विश्वकोश : १ पुंकपाची आगळी-वेगळी कार्यावळ जाता. चित्पावनांत सगोत्र लग्नां जायनात, आतेभाव-मामेभयण हांचेभितर न्हवन्याच्यो पत्रिका पळेतात. मरणप्रथाः चित्पावनांत मनीस मरणासन्न जातकच जमीन शेणान हाथरुन, त्या मनशाक उत्तरेकडेन तोंड करून न्हिदयतात. ताच्या तोंडांत गंगोदक घालतात. भटा-ब्राह्मणाकडल्यान वेद-मंत्र म्हणतात. वा तुळशीपत्र दवरतात. प्रेताचे दहन करपाखातीर घरांतलो उजो मडक्यांत घालून मेल्त्या मनशाच्या भुरण्याच्या हातांत दितात. हो भुरगो आयदनांत भात घालून व्हरता तर दुसरो सुपांत दाळ वा खोबन्याचे कुडके व्हरता. वाटेर वतासतना मुतां-खेतां खातीर म्हूण दाळ-खोबरे मोलाचो वावर केली. ह्या वेळार चित्पावनाक कोकणस्थ हे नांव दसलें गोखले, खाजगीवाले, घोरपडे आनी रास्ते हे झुजारी मनीस त्या काळार झगडपी न्या, रानडे, लो. टिळक, विष्णुशास्त्री , आगरकर, सरदार, किल्लेदार फडनवीस ह्या विंगडविंगड क्षेत्रांत पूर्विल्ल्या काळांत कोकणस्थ ब्राह्मणांत पोटजाती नात. पूण कांय चित्पावन, शाकल फांटयाचे ऋग्वेदी तर कांय कृष्णयजुर्वेदी आसात. हातूंत १४ गोत्रां आसात. चित्पावनाची मूळ ६० आडनांवां आनी ६० कुळां आसात, अशें म्हण्टात. पूण आयज हो आंकडो ४०० वयर गेला. चित्पावन लोक जी भास उलयतात तिका 'चित्पावनी मास' अशें तेचपरी ती कोंकणी भाशेक खूब लागींची जावन आसा. - चित्पावन सुर्वेक शैव आशिल्ल्यान हरिहरेश्वर, कोळेश्वर, व्याघ्रेश्वर, वेळेश्वर, सोमेश्वर, गुहागरचो वाडेश्वर ह्या शैव देवांक कुळदेव म्हूण भजतात. कांय चित्पावनांची जोगेश्वरी ही कुलस्वामिनी आसा. कांय जाण वाडेश्वर- जोगेश्वरी, सोमेश्वर-महालक्ष्मी, महादेव-जगदंबा, भितर फुडें विष्णु उपासना सुरू जातकच लक्ष्मीनारायण, केशवराज, उडयतात. बायली प्रेताबराबर वचनात. प्रेताचे दहन करतना, प्रेत दक्षिणेकडेन तोंड करून चितेर दवरतात. उपरांत प्रेताचेर चंदनाचे कुडके जाल्यार प्रेताची तकली, दोळे, तोंड, छाती, खांदे हाचेर पिठाचे सात आसल्यार पांयांवटेन चिता पेटयतात. ह्या वेळार दहनाचे जे भट-ब्राह्मण ज्या जाग्यार मरण येता, त्या जाग्यार एक दिवो पेटयतात. ९ व्या ते १२ व्या दिसामेरेन चटश्राध्द करतात आनी १३ व्या दिसा पुण्यवाचन करून ब्राह्मण भोजन घालतात. वायट नक्षत्राचेर मरण आयल्यार ११ व्या देिसा शांती करतात. वेवसायः कोंकणांत येवन राविल्ल्या चित्पावन लोकांचो मुळावो अध्ययन आनी अध्यापन तांणी केले. स्वताची बुध्द आनी कर्तबगारी ह्या दोन गुणांच्या म्हालवजार पूर्विल्ल्या काळांत पेशवाईच्या काळार क्षेत्रांनी यश मेळोवन मानाची सुवात जोडल्या. गॉयची संदर्भः शिलाहाराच्या काळांत कन्हाडे ब्राह्मण गॉय सोडून कन्हाडाक गेले. तांक लागून गॉयच्या सारस्वताच्या देवस्थानाक पुरोयत मेळना जालो. कन्हाडे ब्राह्मण कन्हाडाक गेल्ल्यान जें एक रितेंपण गॉयच्या देवळांनी उजें जाल्ले तें भरून कडपाक "चित्पावन' गॉयांत ताचेवेल्यान १३९१ त गॉयांत चित्पावन ब्राह्मण आशिल्ल्याचे दिसता. तांब्यापट्यांत जीं बारा ब्राह्मणांचीं नांवां दिल्यांत, तातूंतलें धैसास हें लक्ष्मीनृसिंह, लक्ष्मीकेशव ह्या देवांक कांय घराणीं कुलदैवतां मानपाक गोलांबिका, काळभैरव, खारश्वर, व्यंकोबा ह्या देव-देवतांक नवलाई, केळाई, पावणाई ह्या ग्रामदेवतांकय चित्पावन भजतात. घुडी-पाडवो, नाग-पंचम, सुता पुनव (नारळी पौर्णिमा), कृष्णजन्माष्टमी, चवथ (गणेशचतुर्थी), नवरात्र, महालक्ष्मी, दसरो, चित्पावन लोक मनयतात. नवरात्रांतली महालक्ष्मीची पूजा हें कोकणस्थांचे खाशेलपण जावन आसा. ही पूजा नवी व्हंकल पयली पांच वसाँ करता. हे पुजेखातीर महालक्ष्मीचे मुखें उकडिल्ल्या पेिठासावन करतात. हे परबेंत घागर ওই 2 आडनांव चित्पावन ब्राह्मणाचें आसा, गोंयचे चित्पावन गॉयच्या सत्तरी आनी फोंडे म्हालांनी रविल्ले दिशटी पडटात. भारतांतल्या हेर चित्पावन लोकांवरी गॉयांतय ते वेद-अध्ययन भिक्षुकी, शेती हे वेवसाय चलोवन पोट भरतात. सत्तरीतले चित्पावन कुळागरां करतात. तेभायर पुरोयतपण आनी ज्योतिशी हे दोन उप-वेवसाय ते करतात. सुशिक्षीत जाल्ली दिश्टी पडली तरी संस्कृत आनी वेदांविशीं हाचे इतली जाणकार जमात दुसरी ना. गॉयच्या चित्पावन समाज़ामदीं उलयतन कोंकणी भाशेची वापर
