पडटा.
अमेरिकेच्या संविधानाप्रमाण कायदे करपाचे अधिकार काँग्रेसीक (विधीमंडळ) आसा, काँग्रेस दोन घरांची आसता आनी ‘सीनेट’ आनी ‘हाउस ऑफ रिप्रॅझँटेटिव्ह्ज’ (प्रतिनिधी घर) अशीं तीं दोन घरां आसात. दरेक राज्याक सीनेटा खातीर दोन प्रतिनिधी धाडचे पडटात. तांची वेंचणूक स वर्सा खातीर आसता. दर सीनेटर उण्यांत उणो 30 वर्सा पिरायेचो आसचो पडटा, आनी अमेरिकेंचो उण्यांत उणो णव वर्सां खातीर नागरीक आसचो पडटा. सद्याक अमेरिकेचीं 50 राज्यां आसात आनी डिस्ट्रिक्ट ऑफ कोलंबिया हाका 51 वें राज्य अशें म्हणटात.
प्रतिधीनी घराचो सभासद उण्यांत उणो 25 वर्सा पिरायेचो आनी अमेरिकेचो उण्यांत उणो सात वर्सां खातीर नागरीक आसचो पडटा. ज्या राज्यांतल्यान तो वेंचणूकेक उबो रावता थंयचो तो रहिवासी आसचो पडटा. प्रतिनिधी घरांची वेंचणूक दर दोन वर्सांनी जाता.
डेमोक्रॅटिक आनी रिपब्लिकन हे हांगाचे दोन मुखेल पक्ष आसात, पूण तांच्यामदीं खास अशें तत्वीक मतभेद दिसनात.
दर घटक राज्यांत थळावें सरकार, गव्हर्नर, विधीमंडळ आनी न्यायमंडळ घटक राज्याचें प्रशासन सांबाळटात. दर राज्याचें संविधान वेगळें आसलें तरी तांचेर आनी तांच्या कारभाराचे पद्दतीचेर राश्ट्रीय संविधानाचो प्रभाव स्पश्टपणान दिसून येता.
आर्थीक स्थितीः अमेरिका हो आज संवसारांतलो सगळ्यांत गिरेस्त देश अशें म्हणटात. अमेरिकेंतल्या वसाहतींक जेन्ना स्वतंत्रताय मेळ्ळी, तेन्ना हांगाचे सुमार 80% लोक शेतवडीच्या मळार काम करताले. सद्याक हांगाची 47 % जमीन शेतवडीखाला आसा. शेतांचो आवाठ आनी विस्तार बरोच व्हड आसा. फाटल्या काय वर्सां सावन पुरायपणांत शेतवडीचेर आदारून रावपी लोकसंख्या उणी जाल्या. पूण हांगा पिकां भरपूर प्रमाणांत येतात. हांगाच्या सगळ्या लोकांची गरज भागोवन उरिल्ल्या पिकांची निर्यात जाता. मको, गंव, कापूस, तंबाखू आनी फळफळावळ ही हांगाची मुखेल पिकावळ.1985 वर्सा हागांची मूखेल पिकावळ अशी आशिल्ली-मको 2,25,18,15,20,000 मेट्रिक टन; गंवः 66,00,05,40,000 मे.टन; सोयाबीन्स 57,11,26,50,000 मे.टन; उस. 2,55,94,400 मे.टन; बटाट 1,84,66,000 मे.टन; कापूस 29,24,500 मे.टन, तंबाखू 6,85,470 मे.टन.
शेतवडीच्या मळाचेर जाल्ली उदरगत, यंत्रांचो वापर, नव्या बियाणांचो उपेग हाका लागून पिकावळींत बरीच वाड जाल्या. रसायनां आनी साऱ्याचो वापर ह्या गजालींतल्यानय अमेरिकेन शेतवडीच्या मळार बरोच उंचेलो पांवडो हातासला.
1983 त सुमार 2,15,000 वेवसायिक नुस्तेंमारपी लोकांची ह्या देशांत नोंद जाल्या. नुस्त्याचो खावपाखातीर, उद्देगधंद्यां खातीर आनी निर्यातीखातीर उपेग जाता. यांत्रिकीकरणाक लागून नुस्त्याचें प्रमाण बरेंच चड आसा. 1984 त 2,89,71,00,000 मे. टन नुस्तें ह्या देशांत मेळ्ळें.
अमेरिका चडशा खनिजसंपत्तीच्या मळार गिरेस्त आसा. लोखण हें हांगाचें मुखेल खनीज आसा. ह्या देशांची उद्येगीक गरज भागवच्या खातीर ताचो पुरायपणान उपेग जाता. कोळशाचें उत्पादन बऱ्यांत प्रमाणांत जाता. हांगाच्या कोळशाची सांठवण फुडलीं शंबरांनी वर्सां पावपा सारकी आसा.
सैमीक तेलाचें उत्पादन ह्या देशांत म्हत्वाचें थारलां. तेल काडप, ताचें शुध्दीकरण करप आनी उद्येगीक मळार ताचो उपेग करून घेवप हो ह्या देशांतलो मुखेल उद्देग आसा. सैमीक वायू हांगाच्या लोकांची गरज भागोवपा इतलो आसा. ह्या उद्देगाचीय उदरगत बरें तरेन जाल्या. भरपूर प्रमाणांत मेळपी हेर खनिजसंपत्ती म्हळ्यार जस्त, तांबे, रुपें आनी फॉस्फेट. बाकीचीं सगळीं खनीजां थोड्याभोव प्रमाणांत ह्या देशांत मेळटात. खनिज संपत्तीचें 1985 वर्साचें उत्पादन- जस्तः 2,17,500 मे.टन; तांबेः 11,10,700 मे. टन; रुपेः 1,294 मे. टन; फॉस्फेटः 5,08,00,000 मे. टन.
हांगाचे वट्ट भूंयेपैकीं 1/5 भूंय रानाखाला आसा. रानांतल्या लाकडाचो कागद आनी हेर उद्देगांवांगडा वखदां आनी रसायनां करच्याखातीर उपेग जाता. 1984 वर्सा ह्या देशाक 75,35,000 पर्यटकांनी भेट दिली. हातूंतल्यान सुमार 11,38,60,00,000 अमेरिकन डॉलर्सची उलाढाल जाली.
उद्येगधंद्याच्या मळार हो देश संवसारांत सगळ्यां परस फुडें आसा हें समजता. दिसपट्ट्या गरजेच्यो वस्तू ते सामक्याच उदरगतीक पाविल्ले संगणक आनी यंत्रसामुग्री अशे विंगड विंगड प्रकारचे कारखाने हांगा आसात.
म्हाझूजा उपरांत अमेरिकेन अर्थीक मळाचेर जी झोंपय मारल्या ती तोखणाय करपा सरकी आसा. आयज संवसारांतल्या कितल्याश्याच देशांक अमेरिकेन रीण दिवन तांकां आपल्या अर्थीक शेकातळा दवरल्यात.शस्त्रा आनी झुजाचे सामान तयार करपांत हांगा जी उदरगत जाल्या तिका लागून अमेरिका विंगड विंगड देशांची शस्त्रांची गरज सहज भागोवंक शकता. बरेच कडल्यान ह्या देशांत आयात जाता. हातूंत मशीनां आनी वाहनां, संचारणाचीं साधनां, खनीज पदार्थ आनी रसायनां, पेट्रोलियम हांचो आस्पाव चड आशिल्लो. ह्या देशाचे आयात वेव्हार जपान, कॅनडा, अस्तंत जर्मनी, मॅक्सिको आनी हेर बऱ्याच देशां लागीं जातात. निर्यात करपांत अमेरिका बरेच उदरगतीक पावल्या. हांगा सावन मशीनां, संगणक, शस्त्रास्त्रां, तरांतरांची यंत्रसामुग्री, रसायनां, विमानां आनी हेर वाहनां आनी तांचे सुटे भाग, कड्डणां आनी हेर पिकावळ हांची निर्यात चडशी जाता. मुखेलकरून ह्या देशाची निर्यात कॅनडा, जपान, मेक्सिको, ब्रिटन, अस्तंत जर्मनी, नेदरलँड्स, फ्रांस, चीन आनी कम्युनिस्ट राजवट नाशिल्ल्या संवसारांतल्या चडशा देशांलागीं जाता.
अमेरिकन कारखाने तिसऱ्या जगांतल्या कितल्याशाच देशांनी आसा. ह्या देशांच्या अथर्ववेवस्थेची बुन्याद बरीच घट आशिल्ल्यान संवसारांतल्या बऱ्याचशा देशांनी हांगाचे उद्येगधंदे पातळ्ळ्यात. डॉलर हें हांगाचें अधिकृत चलन.
येरादारी आनी संचारणः 1985 मेरेन अमेरिकेंत 2,76,000 किमी. लांबायेचे रेल्वेमार्ग आशिल्ले. त्याच वर्सा रस्त्यांची लांबाय 62,69,043 किमी. आशिल्ली. हातूंतले 88% पक्के आशिल्ले. देशाभितर एके सुवाते सावन दुसरे कडेन वचच्या खातीर विमान येरादारीची बरी वेवस्था आसा. देशा भितरली विमान येरादारी हांगा आशिल्ल्या 15,831 नागरी विमान तळावरवीं चलता. अमेरिकन एअरलायन्स, पॅन अमेरिकन एअरवेज (पॅन अॅम), ट्रान्सवर्ल्ड एअरवेज (ट्वा), ब्रॅनिफ इंटरनॅशनल, इस्टर्न एअरलायन्स ह्यो अमेरिकेंतल्यो नांवाजिल्ल्यो विमान कंपन्यो आसात.
मिसिसिपी आनी तिच्या उपन्हंयांतल्यान उदकां मार्गा वयली येरादारी चलता. हे भायर हांगा आशिल्लीं सरोवरांय येरादारी खातीर बरींच उपेगाचीं आसात. अमेरिकेंत संवसारभर नामना मेळिल्लीं आनी हेर कितल्याशाच देशां कडेन वेपार संबंदी दवरपी बंदरां आसात.
येरादारीच्या मळार हो देश सामकोच फुडारला. मोटार गाडयो, विमानां, हांचे विशीं हांगा सगळ्यांत चड सोयी आसात.
1984 वर्सा मेरेन हांगासावन 1,688 दिसाळीं उजवाडाक येतालीं. हांचो वट्ट खप 6,30,81,740 इतलो आशिल्लो. हांगाच्या 98% लोकांच्या घरांनी दूरचित्रवाणी संच आसात. सुमार सगळे लोक रेडिओचो लाव घेवंक शकतात. 6,603 रेडिओ आनी 725 दूरचित्रवाणी केंद्रां ह्या देशांत आसात. इंग्लीशी भायर हेर 54 भाशांतल्यान हांगा प्रसार माध्यमांवरवीं कार्यावळी जातात.
यंत्रांच्या आनी विज्ञानाच्या उदरगतीक लागून ह्या देशांत येरादारी आनी संचारणाच्या मळार उंचल्या पांवड्याच्यो सोयी आसात.
लोक आनी समाजजीवनः अमेरिकेंतलो आयचो समाज
