कोंकणी विश्वकोश : १ दैवज्ञ ब्राह्मण वेपारी कुटुंबांत जालो. ताचो बापूय वेपाराखातीर मुंबय आयलो, म्हैसूरच्या १७९९ च्या टिपू-ब्रिटीश झुजांत ताच्या बापायन पडली. नानान तिच्या उगडासाखातीर फुडें गोवालिया तळयेलागसार
भौशिक जिणेची, राजको चळवळीची आनी वेिंगड र्वेिगड अशा लोककल्याणकारी सुदारणांची बुन्याद घाली. ताचेर सर जमशेटजी जिजिभाईचो प्रभाव पडली. भारतीय लोकांभितर शिक्षणाचो प्रसार जावंक जाय, ह्या हेतान एल्फन्स्टन हाणे १८२२ त हैंदशाळा आनी शाळापुस्तक मंडळी काडली, ताची आदार नानाच आशिल्लो. हे पयले शिक्षणीक संस्थेची थापणूक करपाक स. का. छत्रे हाचो मोलार्दीक हातभार लागली. फुडे १८२४ त हे संस्थेचे 'बाँबे नेटिव्ह एज्युकेशन सोसायटी'त रुपांतर जालें. एल्फेन्स्टनाउपरांत उच्च शिक्षणाची तजवीज करपाखातीर ४,४३,९०१ रुपयांचो एल्फन्स्टन फंड जमयलो, तेन्ना ह्या फंडाचो नाना विश्वस्त आशिल्लो. हे संस्थेचे ‘एल्फन्स्टन कॉलेज' जातकच (१८३७) तिका 'एल्फन्स्टन इन्स्टिट्यूट' अशे म्हणपाक लागले. १८५६ त महाविद्यालय आनी वेिद्यालय एकामेकांपासून वेगळीं जाली. 'बोर्ड ऑफ एज्युकेशन'ची थापणूक १८४१ त जाल्ली. बोडाँतल्या तीन भारतीय सभासदांत फाटोफाट सोळा वस नाना शंकरशेट वेचून आयलो. 'स्टुडंट्स लिटररी आनी सायन्टिफिक सोसायटी' (१८४८) आनी 'जगन्नाथ शंकरशेट चलयांची शाळा' (१८४९) ताणे आपल्या वाडघांत सुरू केली; तशेच 'द जगन्नाथ शंकरशेट फस्र्ट ग्रेड अँग्लो हर्नाक्युलर स्कूल' १८५७ त सुरू केले. १८५५ त ताणे वेिधी महाविद्यालयाची बुन्याद घाली. सर ग्रँट हाच्या मरणा उपरांत १८४५ त ग्रंट मेडिकल कॉलेजची धापणूक ७८३ जगन्नाथाचो रथ आनी हें शिक्षण फुडे मराठीतल्यान लेगीत दिवपाची तजवीज केली. नाना शंकरशेट 'अँग्रेि-हॉर्टिकल्चरल सोसायटी ऑफ वेस्टन इंडिया' आनी ह्या शिक्षणीक वावरावांगडाच १८५२ त ताणे स्थापन केल्ली 'द बॉबे असोसिएशन' ही संस्था मागीरच्या काळांत राजकी चळवळींचे केंद्र स्थापन जाल्ले हे संस्थेतल्यान 'बाँबे प्रेसिडेन्सी असोसिएशन' चो जल्म जालें. मुंबय कायदे मंडळाच्या सुरवातीच्या सभासदांत तो मुखेल आशिल्लो. घालपी कायद्याक फाटबळ दिले. सगळ्यांक शिक्षण मेळपाक जाय ह्या कलाशिक्षण मेळचे, म्हूण सर जे. जे. स्कूल ऑफ आर्टचे थापणूकेंत सक्रिय ‘जसेिटस ऑफ द पीस' अधिकार भारतीयांक मेळचो, हेखातीर ताणे तळीं ह्यो येवजणी अंमलांत हाडल्यो; भलायकेचे वेवस्थेत लक्ष घाले. चिंचपोकळी हांगा गेंस कंपनी सुरू केली; धर्मार्थ दवाखानो काडून तशेच जे. जे. हॉस्पिटलची बुन्याद घालून ताणे पेिडेस्तांची सेवा सुरू केली. जेिजामाता (राणीच्या) बागेची कल्पना ताचीच. मुंबयचे इतिहासीक वस्तुसंग्रहालय ताणेच निर्माण केले. रॉयल एशियाटिक सोसायटी (मुंबय शाखा), व्हिक्टोरिया अँड अॅल्बर्ट वस्तुसंग्रहालय, जगन्नाथ शंकरशेट स्कूल आनी एल्फन्स्टन शिक्षण निधी अशा केितलेशाच नामनेच्या संस्थांक देशाची सगळया आंगांनी सुदारणा करपाच्या चडशा चळवळींत फुडाकार घेवपी ह्या म्हान मनशाचो पुतळो उबारपाखातीर लोकांनी आपखोशयेन २५,००० रु. जमयले. १८७० त खासा लंडनसावन करून भाशेच्या अभ्यासाक प्रोत्साहन दिवचे ह्या हेतान शिष्यवृत्ती दवरत्या. उच्च शिक्षणाखातीर म्हूण ही शिष्यवृत्ती दोन वसा मेळटा. आयजलेगीत 'जगन्नाथ शंकरशेट स्कॉलर ही पदवी चड व्हडविकेची मानतात. - कीं. वि. सं. मं. जगन्नाथाचो रथः ओरिसांतले पुगे वा जगन्नाथपुरी हैं पूर्विल्ले तीर्थक्षेत्र आसून भारतांतल्या चार नामनेच्या धर्मातलें तें उदेतेकडलें धाम जावन आसा. आद्य शंकराचार्यान हांगाच एका धर्मपीठाची थापणूक करून जगन्नाथपुरीचे धर्मीक आनी संस्कृतीक मळावयले म्हत्व सासणाचे (श्रीकृष्ण), सुभद्रा आर्नी बलराम हांच्यो हातपांय नाशिल्ल्यो तीन लांकडी मुर्ती आसात. पुरी हांगा वर्सभर उत्सव-समारंभ चालू आसतात; तातूंत रथयात्रा, रथोत्सव वा गुंडीचायात्रा हो खूब म्हत्वाचो उत्सव अशे म्हण्टात. रथोत्सवाची सुरवात आषाढ शुध्द द्वितीयेक जाता आनी हो उत्सव आठ दोस चलता. ह्या तीन देवांखातीर तीन नवे भव्य रथ तयार करतात
