म्युझीयम (न्यूयॉर्क), ‘आर्ट इन्स्टिट्यूट ऑफ शिकागो’, ‘म्युझीयम ऑफ फायन आर्ट्स’ (बॉस्टन) हीं खासा उल्लेख करपा सारकीं आसात. ‘नॅशनल फाउंडेशन ऑन द आर्ट्स अँड द ह्यूमॅनिटीज’ (वॉशिंग्टन डी.सी), ‘नॅशनल एन्डॉवमेंट फॉर द आर्ट्स’, ‘नॅशनल काउंसिल ऑन द आर्ट्स’ ‘फेडरल काउंसिल आनी द आर्ट्स अँड द ह्यूमॅनिटीज’ ह्यो संस्था नांवाजत्यो आसात. देशांत विंगड विंगड कलांची बरी जतनाय करून दवरल्या.
अमेरिकेंतली मूळची मूर्तिकला फ्रेंच आनी इटालियन परंपरेंतल्यान जल्माक आयली. हो प्रभाव विसाव्या शतमाना मेरेन उरलो. होरेशिओ ग्रीनो (1805-1852), हायरम पॉवर्स (1805-73), टॉमस क्रॉफड (1913-57) आनी विल्यम टोरी (1819-95) हांणी शिल्पकलेच्या मळार नामना मेळयली. विसाव्या शतमानांत ‘आर्मरी शो’ चो अमेरिकेंतल्या सगळ्याच तलांचेर परिणाम जाल्लो, आनी इतिहासीक शिल्पांच्या सुवातेर स्वतंत्र अशे नवे प्रवाह येवंक लागिल्ले. ह्या काळांतले म्हत्वाचे शिल्पकार म्हळ्यार जॉन फ्लॅनागन (1863-1952), जेकब एप्स्टायन (1880-1959), गास्ताँ लाशेअझ (1882-1935), ईली नाडलमन (1885-1946) आनी विल्यम झोरोख (1887-1966).
दुसऱ्या म्हाझुजा उपरांत अमेरिकन मूर्तिकलेंत धातुशिल्पाचें ल्हार आयलें. अलॅक्झांडर कॉल्डर, नायूम गाब हांचीं धातूशिल्पां बरींच गाजलीं. हे भायर सिमोर लिप्टन, हर्बर्ट फर्बर, डेव्हिड स्मिथ आनी थीओडोर रोझॅक हे धातूशिल्पाच्या मळावयले हेर म्हत्वाचे शिल्पकार जावन आसात. 1950 उपरांत अमेरिकन इंडियनांच्या कलेचो प्रभाव शिल्पकलेंत दिसूंक लागलो. ह्या प्रभावाखाला आशिल्ले नामनेचे शिल्पकार म्हळ्यार हॅरी बेर्टोया, नोगूची, होसे रिवेरा आनी कॉन्स्टंटायन निव्होला हे आसात.
वसाहतकाळाचे सुर्वेक सतराव्या आनी अठराव्या शतमानांत अमेरिकन संगीत व्हडलेशें फुडारलें ना. धर्मीक स्तोत्रां, भक्तिगीतां, प्रार्थना हांच्या पुरतेंत तें मर्यादीत आशिल्लें. योहान कोनराट बाइसेल (1690-1768) हो नांव घेवपा सारको तेन्नाचो संगीतकार. अमेरिकेंत जल्म घेवपी पयलो म्हान संगीतकार फ्रांसिस हॉपकिन्सन (1737-91) हो आसा. ताचे संगीत रचणूकेचेर इंग्लीश संगीताचो प्रभाव आशिल्लो. एकुणिसाव्या शतमानाच्या आरंभाक लोएल मेसन (1792-1872) ह्या संगीतकाराच्या यत्नाक लागून संगीताक शाळेंतल्या अभ्यासक्रमांत सुवात मेळ्ळी. ताणें संगीताच्या शिक्षण संस्थांचीय थापणूक केली. यूरोपांतल्या संगीतकारांचो हांगाच्या संगीताचेर प्रभाव आशिल्लो. 1848 उपरांत राजकी कारणांक लागून बरेच जर्मन अमेरिकेंत येवन रावले, आनी संगीताच्या मळार तांचो प्रभाव पडलो. हो प्रभाव उणो करून अमेरिकन संगीताची उदरगत करपाचो वावर अँथनी हेनरीक (1781-1861), विल्यम फ्राय (1813-64) आनी जॉर्ज ब्रिस्टो (1825-98) हांणी केलो.
निग्रो लोक संगीताचे धर्तेचेर स्टीव्हेन फॉस्टर (1826-64) हाणें संगीत रचणूक केली. जॉन पेन (1839-1906) हाची ‘सिंफनी’ प्रकारांतली संगीत रचणूक लोकांमदीं बरीच तोखणायेची जाली. ताच्या फुडारपणा खाला ‘वॉस्टन ग्रुप’ वा ‘न्यू इंग्लंड ग्रुप’ हो संगीताचो पंगड नामनेक पावलो. ह्या पंगडांत जॉर्ज चॅडविक आनी होरेशिओ पार्कर हे म्हत्वाचे संगीतकार आशिल्ले.
कॉन्व्हर्स (1871-1940), एडवर्ड हिल (1872-1960), डी.सी मेसन (1873-1953), कारपेंटर (1876-1951), डेव्हिड स्मिथ (1877-1949), डग्लस मूर (1893-1969) आऩी रँडल टॉमसन हांच्या संगीतांत पारंपारीक प्रभाव दिसता. नव्या प्रकारची संगीत रचणूक करप्यांमदीं वॉल्टर डॅमरोश (1862-1950) हॅनरी हॅडली (1871-1937), रुबिन गोल्डमार्क (1872-1936), चार्ल्स कॅडमन (1881-1946) आनी डीम्झ टेलर (1885-1966) हांचो आस्पाव जाता. चार्ल्स लेफ्लर हाणें ‘पॅगन पोएम’ हो नवो संगीत प्रकार हाडून पारंपारीक संगीताच्या मळार नवो इतिहास घडयलो. नवे पिळगेंतले म्हत्वाचे संगीतकार सॅम्युएल बार्बर, लेनर्ड बर्नश्टान, पॉल बोल्झ, पॉल नार्डोफ, गार्डनर रीड आनी विल्यम शूमन हे आसात.
अमेरिकेंतल्या संगीतांत निग्रो संगीताचो प्रवाह एकुणिसाव्या शतमाना सावन उदरगतीक पाविल्लो. चार्ल्स स्किल्टन (1868-1941), जाेन पॉवेल, आनी लामार स्ट्रिंगफिल्ड हांणी निग्रो संगीताच्या मळार वावर केलो. निग्रोच्या ‘जाझ’ ह्या संगीत प्रकारान हांगाच्या संगीताच्या मळार एर वेगळेंपण हाडलें. सद्या हांगाच्या संगीतांत विंगडपणा रोच आयला. आनीक कितलेशेच नामनेचे संगीतकार अमेरिकेंत आसात.
नृत्य, नाटक आनी सिनेमा ह्याय मळांचेर कला बरेच उदरगतीक पावल्या. ‘न्यूयॉर्क सिटी बॅले’, ‘सॅन फ्रॉन्सिस्को बॅले’, ‘नॅशनल बॅले’ तशेंच ‘अमेरिकन बॅले थिएटर’ ह्यो नृत्याच्यो संस्था नामनेच्यो आसात. सगळ्या वाठारांनी नाट्यसंस्था दिसून येतात. तांतल्यो म्हत्वाच्यो म्हळ्यार ‘द अॅक्टर्स स्टुडिओ थिएटर’(न्यूयॉर्क), ‘द अॅक्टर्स वर्कशॉप’ (सॅन फ्रॉन्सिस्को), ‘द अमेरिकन शेक्सपिअर फेस्टिव्हल थिएटर’ (लॉस अँजल्स), ‘अॅरेना स्टेज’ (वॉशिंग्टन डी.सी) ह्यो म्हत्वाच्यो आसात. देशांत नाटका घरांचेंय प्रमाण बरेंच व्हड आसा. ‘हॉलिवूड’ हें अमेरिकन सिनेमाचे केंद्र जावन आसा. हांगाच्या नाटक आनी सिनेमांतल्या कलाकरांनी संवसारभर नामना मेळयल्या.
बेसबॉल हो अमेरिकेचो राश्ट्रीय खेळ. हो खेळ अमेरिकेंतल्या लोकांमदीं बरोच प्रिय आसा. बास्केटबॉल, अमेरिकन फुटबॉल, व्हॉलीबॉल, बर्फावयलो हॉकी, टेनिस, बॉक्सिंग, गोल्फ हेय खेळ हांगाचे लोक आवडीन खेळटात. हेर बरेच खेळ हांगा आसात खेळांच्या संघटनांची आनी संस्थांचीय संख्या बरीच व्हड आसा. आंतरराश्ट्रीय खेळां सर्तींनी अमेरिकेक बरेंच म्हत्व आसा. ऑलिंपिक सर्तींनी हांगाच्या खेळगड्यांनी खासा नामना जोडल्या.
शिक्षणः युरोपांतल्यान हांगा आयिल्ल्या लोकांनी खाजगी शिक्षण संस्थां वरवीं हांगा शिक्षणाची सुरवात केल्ली. ल्हव ल्हव हांगाचे शिक्षण रचणूकेक आनी तत्तवगिन्यानाक फावो तें प्रमाण युरोपांतली शिक्षण पद्दत बदलून अमेरिकनांनी हांगा लागू केली. हांगा सगळ्यांक शिक्षणाची एक सारकी संद मेळटा. गरीब आनी गिरेस्त हांका एकाच प्रकारचे शिक्षण मेळटा. शिक्षण धर्मनिरपेक्ष आसा. साक्षरतेचें प्रमाण 90% परस चड आसा.
पिरायेच्या तिसऱ्या वा चवथ्या वर्सासावन हांगा भुरग्यांक शिकूंक धाडटात. बालवाडी शिक्षण सोंपतकच मुळावें आनी माध्यमिक शिक्षण स वर्सां पुराय जाल्या उपरांत सुरू जाता. पूण ह्या शिक्षण दिवपी संस्था कितल्योशोच आसात. केंद्र सरकाराची असल्या संस्थांक मान्यताय आसची पडटा. हांगा खासा चलयांच्यो आनी खासा चल्यांच्यो अश्योय बऱ्योच शिक्षण संस्था आसात. उंचल्या पांवड्या वेले शिक्षण दिवपांत अमेरिकेन बरीच नामना जोडल्या. हांकां वेवसायीक शिक्षणाची बेस बरी सोय आसा. तंत्रगिन्यान ते कलाकुसर अशा सगळ्या मळांवयले शिक्षण अमेरिकेत घेवंक मेळटा. संवसारांतल्या हेर देशांतले कितलेशेंच विद्यार्थी शिक्षणा खातीर खासा अमेरिकेक येतात. हांगाचें सरकार शिक्षणाच्या मळार बरोच दुडू खर्च करता.
भाशा आनी साहित्यः अमेरिकेंतले चडशे लोक इंग्लीश भाशा उलयतात. तीच भाशा हांगाची अधिकृत भाशा आसा. इंग्लंडांत उलयतल्या इंग्लीशी परस हांगाची भाशा मातशी वेगळी आसा. ह्या वेगळेपणाक ‘अमेरिकनिझम’ अशें म्हणटात. हे भायर हांगा विंगड विंगड वाठारांनी उलयतल्या इंग्लीशींतय थोडोभोव फरक आसा.
अमेरिकन इंग्लीश भाशेक सुमार साडेतीनशीं वर्सांची साहित्यीक परंपरा आसा. ‘अमेरिकन साहित्य’ हो प्रकार साहित्याच्या मळार बरोच
