म्हत्वाचो आसा. संवसारीक किर्त मेळयले कितलेशेच साहित्यीक अमेरिकन साहित्याच्या इतिहासांत जावन गेल्यात.
सदळपणान अमेरिकन साहित्याचे पांच काळखंड करूं येतातः
1. वसाहतकाळांतलें साहित्यः (1607 ते 1765) ह्या काळांतली परिस्थिती साहित्य निर्मणे खातीर फाव तशी नाशिल्ली. हांगा येवन राविल्ल्या विंगड विंगड राश्ट्रीयत्वांचे लोक कांय काळान इंग्लीश साहित्याच्या अनुकरणांतल्यान साहित्य निर्मणी करूंक लागले. सुर्वेची गद्य बरपावळ वेव्हारीक नदरेंतल्यान आनी नवे वसाहतीचें वर्णन करपी खबरांप्रमाण आशिल्ली. जॉन स्मिथ (1580-1631), विल्यम ब्रॅडफर्ड (1722-1791), जॉन विनथ्रॉप (1588-1649), टॉमस मॉटर्न आनी विल्यम बर्ड हे कांय इतिहासीक वृत्तांत बरोवपी आशिल्ले. अमेरिकन काव्याची सुरवात अॅन बॅडस्ट्रीट, मायकेल विग्ल्स्वर्थ आनी एडवर्ड टेलर हांणी केली. अमेरिकेंतली खबरांपत्रां वयली बगपावळ आनी निबंध हांकां प्रेरणा दिवपी बेंजामिन फ्रँकलीन (1706-1790) हो ह्या कालांतलो सगळ्यांत म्हत्वाचो लेखक आसा. ताची ‘पुअर रिचर्ड्स ऑल्मनॅक’ आनी ‘ऑटोबायॉग्राफी’ हीं पुस्तकां चड नामनेंचीं आसात.
2. स्वतंत्रताय झुजाच्या काळखंडांतलें साहित्यः (1765 ते 1810) अमेरिकेचें स्वतंत्रताय झूज आनी उपरांत अमेरिकन संघराज्याचें संविधान हांचो बरोच परिणाम साहित्य निर्मणेचेर जालो. प्रभावी वक्ते आनी विचारवंत हांच्या भाशणांतल्यान आनी बरपावळींतल्यान अमेरिकन बौध्दिक जीणेची आनी संविधानाची बुन्याद घातिल्ली. पॅट्रिक हेन्री (1736-1791), टॉमस पेन (1737-1809), जॉर्ज वॉशिंग्टन (1732-1799), जॉन अॅडम्स (1735-1836), थॉमस जेफर्सन (1743-1826), जेम्स मॅडिसन (1751-1836) आनी अलेक्झांडर हॅमिल्टन (1755-1804) हे ह्या काळांतले उल्लेख करपा सारके विचारवंत आशिल्ले. नवे भुंयेची तुस्त आनी राजकी स्वतंत्रताय हे काव्याचे मुखेल विशय आशिल्ले. ह्या काळांत ‘येल कवी’ ह्या नांवान गाजिल्ल्या कवींमदीं जॉन ट्रंबल, टिमथी ड्वायट आनी जोएल बार्लो हांचो आस्पाव जाता. चार्ल्स ब्रॉकडेन ब्रावन हो कादंबरीकार आनी रॉयल टायलर आनी व्हिल्यम डनलॅप हे नामनेचे नाटककार ह्याच काळांत जावन गेले.
3. राश्ट्रीय प्रबोधनाचो काळखंड (1810 ते 1865): अमेरिकन वसाहतींच्या विस्तारकाळांत उद्देगधंदे, शिक्षण संस्था, खबरांपत्रां हांची नेटान वाड जाली. ह्या काळखंडांतल्या साहित्याची प्रेरणा स्वछंदतावादी आशिल्ली. राश्ट्रीयता, प्रादेशिकता, लोकसाहित्याचो मोग, व्यक्तीवाद ह्या सारक्या भावनांतल्यान ह्या काळखंडांतलें साहित्य निर्माण जालें. राल्फ वॉल्डो इमर्सन (1803-1882), अब्राहम लिंकन (1809-1865) आनी हेनरी डेव्हिड थोरो हांचे बरपावळींतल्यान आनी भाशणांतल्यान व्यक्ति स्वतंत्रताय, आदर्शवाद, सैम आनी मनीस हांचे मदले संबंद हांचेर विचार मांडल्यात. तांणी आपल्या काळांतल्या लेखकांचेर बरोच परिणाम केलो. वॉशिंग्टन अर्व्हिंग (1783-1859) हो कथाकार, जेम्स फेनिमोर कपूर (1789-1851) हांणी बरीच नामना मेळयली. हर्मन मेलव्हिल(1819-1891) हाची ‘मॉबी डिक’ ही कादंबरी, एडगर अॅलन पो (1809-1849) हाच्यो भंयकथा आनी साहित्य हॅरिएट बीचर स्टो (1811-1893) हिची ‘अंकल टॉम्स कॅबिन’ ही निग्रो जीणेवयली कादंबरी, नथॅन्यल हॉथॉर्न हाची ‘द स्कारलेट लेटर’ हें साहित्य संवसारभर किर्त मेळोवंक पावलें. वॉल्ट व्हिटमन (1819 - 1892) आनी निग्रो गुलामगिरी आड विचार उक्तावपी जॉन व्हिटीअर हे कवी, लाँगफेलो (1807-1882), ऑलिव्हर वँड्स होम्स (1809-1894) हेय लेखक नांव घेवपा सारके आसात.
4. यादवी झुजाउपरांतचो काळ (1865-1890): यादवी झुजांतल्यान (1861-1865) अमेरिकन जिवीत बरें बदललें, यंत्रयुगांची सुरवात जाली. उद्येगीकरणाचो नेट वाडलो. पैसो आनी सत्ता हीं ध्येयां मुखेल जावन सरंजामशाहीचे आनी स्वछंदतावादाचे आदर्श फाटीं पडले. समाजीक आनी अर्थीक परिस्थितीची आनी प्रादेशिकतेची जाणीव वाडून बरपावळींत एक वेगळेपण येवंक लागलें.
मार्क ट्वेन (1835-1910), हेनरी जेम्स (1843-1913) हे ह्या काळांतले नामनेचे लेखक. एमिली डिकिन्सन (1830-1886) ही कवियत्री ह्या काळांत बरीच गाजली.
5. आर्विल्लो काळखंड (1890 फुडें) : अमेरिकन साहित्यांत ह्या काळांत नेटान उदगरत जावंक सुरवात जाली. मनीस आनी लोकशाय, मनीस आनी परंपरा, मनीस आनी ताच्या भोंवतणचो समाज हांच्या मदल्या संबंदाविशींचे प्रस्न साहित्यांतल्यान मुखार येवंक लागले. प्रादेशीकतेचे विचार फाटीं पडूंक लागले. कथा, कादंबरी, नाटक ह्या मळांचेर एक नवें वारें येवंक लागलें.
कादंबरीः ओडोर ड्रायझर (1871-1945), अप्टन सिंक्लेअर (1878-1968). हांच्यो कादंबऱ्यो अमेरिकन लोकांमदीं तोखणायेच्यो थारल्यो. मध्यवर्गीय समाजाचें चित्रण करपी ल्यूईस सिंक्लेअरच्यो (1885-1951) ‘मेन स्ट्रीट’, ‘बॅबिट’, ‘अॅरोस्मिथ’ ह्यो कांदबऱ्यो उल्लेख करपा सारक्यो आसात. 1954 त नोबेल इनाम मेळोवपी अर्नेस्ट हेमिंग्वे (1898-1961) हाणे मनशाचें मानशास्त्रीय चित्रण आपल्या साहित्यांतल्यान बरेतरेन केलां. दुसरो नोबेल इनाम मेळोवपी लेखक विल्यम फॉकनर (1897-1962) हांचेय साहित्य बरेंच गाजलें. पर्ल बक (1892-1973), जॉन स्टायनबॅक (1902-1968) आयझेक वाशेविक सिंगर हांकाय नोबेल इनाम फाव जालां. फ्रान्सिस स्कॉट फिट्जेरल्ड (1893 - 1940) , टॉमस वुल्फ (1900-1938) हेय अमरिकेंतले म्हान कादंबरीकार लिलियन स्मिथ, रिचर्ड रायट, जेम्स बाल्डविन, राल्फ एलिसन हांच्या साहित्यांतल्यान निग्रो लोकांच्या प्रस्नांचें आनी परिस्थितीचे दर्शन घडटा. सद्याच्या काळांत नॉर्मन मेलर, सॉल बेलो, जे.डी. सॅलिंजर, जेम्स जोन्स, फिलीप रॉथ हे लेखक उल्लेख करपा सारके आसात.
कथाः कथेच्या मळार ओ. हेनरी (1832 - 1910), जेम्स थर्बर (1894-1961) हांणी बरीच नामना मेळयल्या. कादंबरी बरोवप्यांनीय बऱ्याच प्रमाण कथा बरपावळ केल्या.
काव्यः कार्ल सँडबर्ग (1894-1962), विल्यम कार्लॉस विल्यम्स (1883-1963), वॉलेस स्टीव्हन्स (1879-1955) हे विसाव्या शतमानांतले म्हत्वाचे अमेरिकन कवी आसात. रॉबर्ट फ्रॉस्ट (1874-1963) हाच्यो गांवगिऱ्या जीणेचें वास्तव, सादें आनी सोबीत वर्णन आनी खोल तत्वदर्शन सांगपी कविता संवसारभर गाजल्यात. सिल्व्हीया प्लॅथ, अॅलन गिन्सबर्ग , रॉबर्ट लोएल, कार्ल शापीरो, डेल्मॉर श्वार्टझ हे आर्विल्ल्या काळांतले हेर अमेरिकन म्हत्वाचे कवी आसात.
नाटकः अमेरिकन नाटक आनी रंगमाची हांची उदरगत विसाव्या शतमानांत जाली. यूजिन ओनील (1888-1953) हाणें अमेरिकन नाट्य साहित्याची बुन्याद मारपाच्या कामांत म्हत्वाचो वावर केलो. ताका नोबेल इनामय फाव जाल्लें. अॅल्मर रायस (1892-1949), टेनेसी विल्यम्स आनी आर्थर मिलर हे नाटककार संवसारभर नामनेचे आसात.
म्हत्वाचीं थळाः सैमीक सोबीतकाय, इतिहासीक थळां, आर्विल्ली बांदावळ, संग्रहालयां ह्या गजालींक लागून अमेरिकेंत कितलेशेच पर्यटक येतात.
न्यूयॉर्क बंदरांतलो नामनेचो स्वतंत्रताय देवीचो पुतळो, एम्पायर स्टेट बिल्डींग , संयुक्त राश्ट्रांचें कार्यालय, क्रिस्टलर बिल्डींग ह्यो नामनेच्यो आसात. कॅनडा आनी अमेरिका हांचे शीमेचेर नामनेचो नायगारा धबधबो आसा. येलोस्टोन, योसेमिटी, सीक्वाया, ऑलिंपीक, रॉकी माउंटन ही
