Jump to content

Page:Konkani Viswakosh Vol1.pdf/855

From Wikisource
This page has not been proofread.

काडपाकूयभीं फुलां उपेगी पडटात.ह्या झाडाक केन्ना केन्नाय 'मेलिओला जॅस्मिनीकोला' हो रोग जाता.ताचेर उपाय म्हूण बोर्दों मिश्रण मारतात.

जेजुईत सभा:एक धर्मसभा.हे सभेची निर्मणी इनिगो लोपीश द लॉयेला म्हळ्यार संत इनास द लॉयेला हाणें केली.ताचो जल्म १४९१ वर्सा जालो.ताच्या जल्मदेशाविशीं दुभाव आसा (स्पेन,ईजिप्त).३१ जूलय १५५६ दिसा रोम प्रांतांत ताका मरण आयलें.ताच्या बापायचें नांव बरत्रन इब्ने द ओनझ तर आवयचें मारिया सांचेझ द लिकोना आसलें.संत इनासाचो घराबो झुंजारी म्हूण नांवाजिल्लो.एक फावट पापीलोना शारां,तो स्पेनाचे वतीन झुजतना ताच्या पांयार गुळी बसली आनी तो सासणाचो थोटो आनी घायाळ जालो.वखदपाणी करपाक तो गांवघरा आयलो आनी आपलो वेळ सारूंक पुस्तकां वाचूंक लागलो.ताच्या हातांत एक दीस सॅक्सेनियाच्या लुडालफाचें क्रिस्ताचें जिवीत आनी भाग्यवंताची जस्मीन हीं दोन धर्मीक पुस्तकां पडलीं.हीं पुस्तकां वाचून तो जेजू क्रिस्ताच्या मोगान पडलो.जें कितें ताणें ताच्या काळजांत अणभवलें आनी पारखिलें तें ताणें नामनेच्या 'लॉस एक्सरसीसियोस एस्पिरितुआलेस'(Los Exercicous Espiritualesa)पुस्तकांत बरोवन दवरलां.हें पुस्तक ताच्या जिविताचें आनी फुडले 'जेजुईताचे सभेचे'मार्गदर्शक थारलें. इनास आपलें घर-दार सोडून जायत्या सुवातींनी भोंवलो.देखीक-मॉन्सरेट,मानरेझा,बार्सेलोना,जेरूसलेम,पारीस आदी.भोंवडी करतना ताच्या वांगडा ताचे जायते इश्ट-सांगाती आसताले.हातूंत फ्रांसिश्कु शाव्हियॅर,पी.पियॅर फाव्ह्र,जाइम लायनेझ,निकोलस बोबादिल्ला,दियोग द ओसेझ,जां कॉघुर,आल्फोन्सो सालमिरोन,सिमांव रोद्रीगीश हांचो आस्पाव आशिल्लो.निमाणे हे सगळे रोम शारांत पावले.आपल्या ह्या इश्टाच्या पालवान इनासान जेजूची सभा घडयली.पापसायब पावलू तिसऱ्यान आपल्या आज्ञापत्रांत २७ सप्टेंबर १५५० त जेजूचे सभेक मान्यताय दिली.इनासाचे येवजणेप्रमाण नवे संस्थेचो हेत भावार्थाचो प्रसार आनी राखण हो आसलो.पापसायब हेखातीर खोशी आसलो.इनास आनी ताचे सांगाती भुरग्यांक,जाण्ट्यांक दोतोन शिकोवप,गांवांत जावपी मिसांनी जेजूची वळख करून दिवप,शाळा आनी महाविद्यालयां चलोवप,टेंट शाराच्या विश्वसभांनी वांटो घेवप आनी हेर वावर करताले.जेजूईतांचो आंकडो चड नासलो तरीकय ते युरोप,झेकोस्लोव्हाकिया,अमेरिका,आफ्रिका ह्या वाठारांत पावले.संत फ्रांसिश्कु शाव्हियॅर हो व्हडलो जेजूईत ६ मे १५४२ दिसा गोंयांत पावलो.२१ जुलय १७७३ दिसा क्लेमेंत-१४ न जेजूची सभा रद्द केली.१८११ वर्सा पीयु-७ न ही सभा पुनरजिवीत केली. जेजुईतांनी पोर्तुगेज-कोंकणी आनी कोंकणी-पोर्तुगेज कोश,व्याकरणां रचलीं.मराठीचीय सेवा तांणी केली.हातूंत तॉमस स्टीव्हनच्या क्रिस्त पुराणाचो आस्पाव जाता.आयज संवसारांत २४,००० जेजुईत आसात.ते आपले तांकीप्रमाण वावर करतात. गोंयच्या साश्ट म्हालाचें क्रिस्तीकरण जेजुईतांनी केलें.११ मे १५६० दिसा तें सगळ्यांत पयलीं हांगा पावलें.गोंय रायतूर,चोडणे गांवांत कोंकणी शाळा तांणी स्थापन केल्यो.तॉँमस स्टीव्हन्स,दियोगो रिबेरो,मिंगेल द आल्मेदा,इग्नाझियो आर्कामोने हे जेजुईत हो वावर करपांत मुखेल आसात. -आंतोनियो पेरैरा

जेजुरी:पुणें जिल्ह्यांतले एक नामनेचें देवस्थान.हें ठिकाण पुणे-नीरा रस्त्याचेर,पुण्याक सावन सुमार ५२ किमी.आनी सासवड्यासावन सुमार १६ किमी.अंतराचेर आसून पुणे-मिरज रूंदमापी लोहमार्गावयलें एक स्थानक आसा.हांगाचें मल्हारी मार्तंड म्हळ्यारूच खंडोबा दैवत महाराष्ट्रांत आनी खास करून कर्नाटकांत नांवाजिल्लें आसा.जेजुरी दोंगुल्लेचेर कऱ्हे पाठार आनी गडकोट अशा दोन सुवातींनी खंडोबाचीं देवळां आसात.हातूंतलें कऱ्हे पठार हें चड पोरनें आसा अशें म्हण्टात.हें ठिकाण जेजुरी गांवाचे नैऋत्येक सुमार ३.५ किमी.अंतराचेर आनी १२२ मी.उंचायेचेर दोंगुल्लेच्या माथ्यार आसा.ह्या देवळाच्या लागसारूच आशिल्ल्या राममंदिरांत इ.स.१७९० ह्या काळांतलो एक शिलालेख आसा. कऱ्हे पठार सुवातीचे ईशान्येक आनी गांवापसून सुमार ७२ मी.उंचायेच्या दोंगुल्लेवयलें देवूळ हेंच सद्याचें खंडोबाचें मुखेल देवस्थान आसा.हाचेंभोंवतणी तटबंदी आशिल्ल्यान लोक ते सुवातीक 'गडकोट' अशें म्हण्टात.वयर वचपाखातीर सपणांनी बांदिल्लो एक सोबीत रस्तो आसा.ह्या रस्त्याच्या दोनूय वटेन सोबीत दीपमाळो आसात.देंवळाभोंवतणी फरसबंदी आवार आनी तट आसा.सोपो,मंडप आनी गर्भकूड अशें ह्या मंदिराचे तीन विभाग आसात.देवळामुखार वीस फूट व्यासाचें पितुळच्या पत्र्याचें एक कासव आसा.कासवाशेजराच 'बगाड' घेवपाचो एक खांबो आसा.ह्या खांब्याक तेंकुनूच मणी दैत्याचो ९ फूट उंचायेचो एक फातराचो पुतळो आसा.ह्या देवळाच्या सोप्यांत एक खड्ग आसा.ह्या खड्गाक 'कालखडग'अशें म्हण्टात.हाची लांबाय ४ फूट,रुंदाय ४ इंच आनी वजन सुमार ३५ किग्रॅ.आसा.ह्याच खड्गान मल्हारी,मार्तंडान मणी दैत्याचेर जैत मेळयल्लें,अशी एक आख्यायिका सांगतात.ह्या देवळाचे गर्भकुडींत खंडोबा आनी म्हाळसा हांचीं दोन स्वयंभु लिंगां आसात.तांचेर रुपेरी रुपडीं आसात.ह्या स्वयंभू लिंगांच्या फाटल्यान खंडोबा आनी म्हाळसा हांच्या उब्या मुर्तींच्यो तीन जोडयो आसात.प्रदक्षिणेचे वाटेर तुळजाभवानी आनी गणपती हांचीं देवळां आसात.तांचेमुखार एक व्हडली शिळा आसा.हे शिळेक 'महामारी' वा 'घृतमारी' अशें म्हण्टात.हे शिळेफाटल्यान एक दंतकथा आसा ती अशी: मणी-मल्ल दैत्यांचो संहार करपाखातीर अवतार घेतासतना शंकरान तिडकीन जटा आपटिल्यो,तेन्ना ही महामारी उत्पन्न जाली.तिका तूप पिवयलें,तेन्ना ती घृतमारी जाली.तिणें मार्तंड भैरवाक झुजांत खूब मदत केली.मागीर ती शांत जावन हांगा येवन शिळा जावन पडलीं.ह्या देवळांत जायते फातरापटे आसात.तातूंतलो सगळ्यांत पूर्विल्लो फातरापटो इ.स.१२४६ ह्या काळांतलो आसा.इ.स.१५१० च्या सुमाराक चैतन्य महाप्रभू यात्रेच्या निमतान हांगा आशिल्लो अशें म्हण्टात.ताणें हांगाच्या खंडाबाच्या भक्तांक नैतिक आचरणाचो उपदेश केलो आनी ताका लागून खूब जाण बऱ्या मार्गाक लागले,अशें सांगतात.ह्या देवळाक १६६२ त शहाजीन भेट दिल्ली.अहिल्याबाई होळकर हिणें इ.स.१७४२ ते १७७७ ह्या काळांत खंडोबाच्या देवळाची बरीच डागडुजी केली.नाना फडणवीस हाणेंय देवळाखातीर फंड दिलो.दुसरो बाजीराव आनी अहिल्याबाई होळकर हांणी बांदिल्ल्यो तळ्यो ओडलायण्यो आसात.मल्हारराव होळकराच्या उगडासाखातीर बांदिल्ले महादेवाचें मंदिरूय सोबीत आसा. जेजुरी गांवांतलो आनी भोंवतणचो सगळो वाठार सुपीक आसा.हांगा १८६८ सावन नगरपालिका आसून धर्मशाळा,मुळावें भलायकी केंद्र,मुळावी आनी माध्यमिक शाळा हांची तजवीज आसा.जेजुरीक चंपाषष्ठी,सेमावती अमास,चैत्री,श्रावणी,पौषी आनी माघी ह्यो चार पुनवो अश्या तिथींक खास उत्सव जातात.चंपाषष्ठी हो हांगाचो सगळ्यांत व्हडलो उत्सव आसा.

जेजू क्रिस्त:(जल्म:इ.स.प.४-८;मरण:इ.स.४३). किरिस्तांव धर्माचो संस्थापक आनी क्रिस्तीधर्माचे शिकवणेप्रमाण देवाचो पूत आनी संवसाराचो सोडवणदार ताका येशू क्रिस्त वा जीजस ख्राइस्ट अशेंय म्हण्टात.जेजू क्रिस्ताविशीं आमी जें जाणात तें चडशें ताचे चारा शिश्य मॅथ्यू,मार्क,ल्यूक आनी जॉन हांणी केल्ल्या वृत्तांतांतल्यान.आनी हो वृत्तांत भावार्थाचे नदरेन बरयल्यात तातूंत इतिहासीक सत्य कितलें आसा तें सोदून काडप कठीण.तेचप्रमाण तातूंतल्यान जेजू क्रिस्ताच्या जिविताच्या मूखेल प्रसंगाच्यो तारखो निश्चीत करपूय कठीण