2. ‘क’ चे सुवातेर ‘ग’ जाता. देखीकः अशोक-असोग, श्रावक-सावग.
3. भूतकालीन तृतीय पुरुशाचें बहुवचन ‘इंसु’ ह्या प्रत्ययान मांडटातः
पुच्छिंसु, गच्छिंसु आदी.
4. ‘त्वा’, ‘ल्यप्’ हांचे सुवातेर ‘इतु’ प्रत्यय येता. देखीकः ‘श्रुत्वा-सुणित्तु’, ‘ज्ञात्वा’- ‘जाणितु’, ‘अपहूत्य’- ‘अवाहट्टु’.
5. तदिधताचे बरेच भेद अर्धमागधींत मेळटात.
ही भास चडशी धर्मप्रसाराखातीर वापरिल्ल्यान तातूंत त्या काळावयलें बरेंच साहित्य निर्माण जालें आनी त्या कारणाक लागून ती सगळ्या लोकांमेरेन पावंक शकली.
-डॉ. पुष्पा पै
संदर्भः 1.कुलकर्णी, कृ.पां., मराठी भाषाः उदगम व विकास, पुणे; 2. वर्मा, धीरेन्द्र, हिन्दी भाषा का इतिहास.
अर्नोल्डसन, क्लास पोंटसः (जल्मः 27 ऑक्टोबर 1844; गोएतबर्ग, स्वीडन;मरणः 20 फेब्रुवारी 1916, स्टॉकहोम).
एक नामनेची राजकारणी. नॉर्वेजियन-स्विडीश युनियनाच्यो समस्या सोडोवपाखातीर ताणें उपाट कश्ट घेतले. सुर्वेक कारकून म्हूण रेल्वे खात्यांत प्रवेश करून स्टेशन मास्टरच्या उंचेल्या पदाचेर पावलो. फुडें, रेल्वे खात्यांतली नोकरी सोडून ताणें आपलें पुराय जिवीत राजकारण आनी शांततायेच्या वावराखातीर ओंपलें.
1881 त, रिक्सदाग हे स्विडीश संसदेंत तो वेंचून आयलो. तो एक निष्ठावान शांततावादी फुडारी आशिल्लो. नॉर्डिक राश्ट्राचे तटस्थतायेखातीर ताणें फाटबळ दिलें. 1883 त, ताणें भासाभास आनी शांतताय हांच्याखातीर स्वीडीश संस्थेची थापणूक केली. 1890त, नॉर्वे आनी स्वीडन हांच्यामदीं चालू आशिल्ल्या खर संघर्शावेळा ताणें दोनूय राश्ट्रांत लोकजागृताय घडोवन हाडून शांततायेन तोडगो काडपाखातीर खूब खटपट केली. शांतताय पातळावपाखातीर ताणें केल्ल्या मोलादीक वावराखातीर 1908 त, शांततायेखातीर आशिल्लो नोबेल पुरस्कार ताका बेजर फ्रेड्रिक हाच्यावांगडा वांटून मेळ्ळो.
- काें.वि.सं.मं.
अर्हेनिअस, स्फान्ता ऑगस्टः (जल्मः 19 फेब्रुवारी 1859, व्हीक, स्वीडन; मरणः 2 ऑक्टोबर 1927, स्टॉकहोम)
एक नामनेचो शास्त्रज्ञ. भौतिकीय रसायनशास्त्र ह्या विशयाची बुनयाद ताणें घाली. ताच्या आयनीय सिध्दांताक (ionic theory) लागून रसायनीक संयुगांची रचणूक आनी तांची विद्रावांतली वर्तणूक समजप एकदम सोंपें जालें.
ताचें शिकप अपसाला विध्यापीठांत जालें. 1881 त ताणें स्टॉकहोम हांगा वचून प्रोफेसर इ. एडलंड हाच्या हातासकयल ‘Solutions electrolytes’ ह्या विशयाचो अभ्यास केलो. 1883 त, ताणें एक म्हत्वाचो सोद लायलो. जीं संयुगां (compounds) विद्रावांत (electrolytes) वीज वहन करतात तांची रचणूक हेर संयुगांपरस वेगळी आसता. ह्या electrolytes विद्रावांत (ions ‘आयन्स’) नांवाचे ल्हान विद्युत् भारीत कण (charged particles) आसतात असो ताणें सोद लायलो. धन (+) आनी ऋण (-), आयन्सांमदल्या आकर्शण शक्तीक लागून ते संयुगांच्या घन रुपांत उरतात. विद्रावांत आसतना हे आयन्स विच्छेदित (dissociate) जावन मुक्तपणान भोंवतात. Electrolysis वेळार धन आयन्स ऋण विद्युत् प्रस्था कडेन वतात आनी ऋण ions धन विद्युत् प्रस्थाकडेन वतात. अशे तरेन Electrolysis च्या ह्या प्रकारांत आयन्सांच्या हालचालीक लागून विद्युत प्रवाह सुरू जाता. 1884 त ताणें आपलो प्रबंध सादर केलो पूण ताचोच गुरू नामनेचो रसायनशास्त्रज्ञ पर क्लीव हाणें ताचो प्रबंध विचारांत घेतलोना. पूण अर्हेनिअस मात्तूय निर्शेलोना. ताणें आपल्या प्रबंधाच्यो प्रती क्लॉसियस, लोथर मेयर, ओस्वाल्ड आनी वँट हॉफ हांकां धाडल्यो. तांणी अर्हेनिअसच्या संशोधन कार्याची तुस्त तोखणाय केली.
1897 त जे.जे. थॉमसन ह्या शास्त्रज्ञान इलेक्ट्रॉनाचो सोद लायलो आनी त्याच सुमाराक हेनरी बेकेरल हाणें लायिल्ल्या Radioactivity च्या सोदाक लागून अर्हेनिअसच्या विद्युतभारीत अणुविशींच्या (charged atom) कल्पनेचें आनीकूय स्पश्टीकरण मेळ्ळें. Ionic Theory च्या सोदाक लागून 1887 सावन अर्हेनिअसाचे नांव सगळ्याक पातळ्ळें. 1902 त ताका रॉयल सोसायटीचें डेव्ही पदक मेळ्ळें. ‘Electrolytic theory of dissociation’ ह्या ताच्या असामान्य सोदाक लागून रसायनशास्त्रांतली फुडली उदरगत सोपी जाली. देखून 1903 त, रसायनशास्त्र विशया खातीर आशिल्लो नोबेल पुरस्कार ताका फाव जालो. 1905 त, Nobel Institute for Physical Chemistry हे संस्थेच्या संचालक पदाचेर ताची नेमणूक जाली.
अलंकारः अमरकोशांत ‘अलम्’ ह्या उतराचे चार अर्थ दिल्यातः भूषण, पर्याप्ति, शक्त आनी वारण. अलंकार उतराचो अर्थ भूषण असो जावन आसा. अलंकाराक आभरण अशेंय म्हणटात. हें उतर ऊर् ह्या धातूवेल्यान आयलां. ताचो अर्थः आंगार घालप, दवरप वा बाळगप. अथर्ववेदांत ह्या उतराचो अर्थ मंत्रसामर्थ्य वा मंत्रशक्तीन भारिल्ली वस्त असो जाता. ऋग्वेदांत ताचो अर्थ इत्सा केल्ली वस्त हाडप असो जाता.
आपली कूड सोबीत आनी ओडलायणी दिसची हो मनशाचो उपजत स्वभावधर्म. तेखातीर तो आपल्या आंगार अलंकार घालीत आयला. पूण ह्या अलंकाराचो हेत फकत सोबितकाये खातीर कूड सजोवप इतलोच न्हय तर जिवितीची राखम, देव-देवतांची कृपा, आनी पिशाच्चांचे निराकरण अशे जायते उद्देश दिसून येतात.
दिश्टबादा आनी ग्रहबादा जावंची न्हय असोय ताचो उद्देश आसा. ताकाच लागून अलंकारांनी नाग, कमळ असलीं प्रतिकां आयलीं. ल्हान भुरग्यांच्या गळ्यांत वागाचीं नाखटां घालपाची पद्दत राखणेच्या उद्देशान आयल्या. धातूच्या अलंकारांक लागून भुतां-खेतां पसून निवारण जाता आनी देवाची कृपा जाता असो एक समज आसा. ताका लागून तांब्याच्यो वस्ती आनी ल्हान भुरग्यांच्या पांयांत तांब्याचे वाळे घालतात. गळ्यांत घालपाचे दोरे आनी पोंवळें, मणी, तवजां हाचेवेल्यान अलंकारांचो संबंद जादूविद्ये कडेन आसा अशें दिसून येता. लग्न जाल्ले बायलेच्या मंगळसुत्रांत भुषणा परस राखणेचें भावनेक चड म्हत्व आसा. लग्नांत मुदीय संरक्षक म्हूण व्हंकले न्हवऱ्याच्या बोटांत घालतात.
अविचलता, ओडलायणो रंग आनी जाय तसो आकार घेवपाचें सोंपेपण हाका लागून भांगराचो अलंकारांत चड वापर जावंक लागलो. भांगरा वांगडा रुपें, कथील, जस्त, तांबें असल्याय धातूंचो
