१)ताका भायल्या बशिल्लो मार.
२)ताका तरेकवार कारणांक लागून जाल्ल्यो पिडा.
३)बडीक लागून जाल्ल्यो पिडा(Hereditary)
मेंदवाक जी बादा जाता तिची गंभिरताय ती कसल्या कारणाक लागून जाता,ताचे परस ती खंयचे सुवातेक जाल्या ताचेर अवलंबून आसता.ज्यो पिडा मेंदवाच्यो पेशी इबाडून उडयतात त्योचड खर आसतात. एक फावट इबाडिल्ल्यो पेशी परत जाग्यार येवंक बरेंच कठीण आसता.पूण कांय वेळा ज्यो ब-यो पेशी आसतात त्यो इबाडिल्ले पेशिचें काम करतात.
आर्विल्ल्या काळांत तपासणी करपाची आधुनीक साधनां आनी तंत्रां आयिल्ल्या दोतोरांक मेंदवाच्या पिडांची वा ताका जाल्ल्यो हेर बादा हांची परिक्षा जाता तितले बेगीन आनी सोपेपणान करूंक मेळटा. देखीक – इलॅक्ट्रोएन्सेफालोग्राम (electroencephalogram, E.E.G.)हें उपकरण मेंदवाच्यो तातुंतल्यान वीज घोळपाच्यो रिती नोंद करता.हाका लागून मेंदू कसो चलता तें कळटा.
कॉम्प्युटरायझड टॉमॉग्राफी वा सि.टी. स्कॅन हातूंत तरेतरेच्या कोनांतल्यान मेंदवाचे ‘एक्स रे’ काडटात आनी एक संगणक ताची चिकित्सा करून फावो तें मेंदवाचें पडबींब टि. व्ही. च्या पड्ड्याचेर येता.
तेभायर ‘मॅग्नेटीक रिसोनंस इमेजींग (M.R.I.) ह्या आधुनीक तंत्राचो हालीसराक उपेग करतात.हातूंत लोकचुंबकाचें मळ (Megnetic field) आनी रेडियो जातींतलीं ल्हारां (Radio waves) मेंदवाच्या भागाचें पडबींब दाखोवंक हात्भार लायतात.
तकली उसळप:हो मनीस जातीक सर्रासपणान पिडपी एक प्रकार आसा.तकली उसळपाची पिडा ही सौम्य धरून खर मेरेन जावंक शकता.तशेंच ती एका वरापरस उणी ते कांय दीस मेरेन तशीच उरूं येता.
तकलेक बशिल्लो मार, तकलेचे ताणिल्ले स्नायू वा तकलेच्या कातींतल्या उसळपी शिरांक लागून मनशाची तकली उसळूं येता.
दोळ्यांचेर पडिल्लो ताण (strain),जोर येवप, ‘सायनस’ ह्या तकलेच्या भागांक जंतूपासून जाल्ली बादा वा एलरजी ह्या तरेकवार कारणांक लागुनय मनशाची तकली उसळूं शकता.
मेंदवांत वाडपी गाठ ‘ट्युमर’ वा हेर, ताका जाल्ल्या कसल्याय पिडांक लागून मनशाची तकली उसळूंक शकता. पूण ही कारणां सर्रास प्रमाणान जावपासारकीं नासतात.
तकली उसळप हें दोन तरांचें आसूं येता.
१)एक्यूट (Acute) २)क्रॉनीक (Chronic)
एक्यूट:ह्या प्रकारांत तकली मदींच केन्नाय उसळटा, आनी उसळ्ळी जाल्यारय ती थोडो वेळमेरेन उरता आनी आपले आपूण थांबता. हेखातीर पिडेस्ताक दोतोरा म्ह-यांत वचपाचीगरज पडना.फकत कांय वेळ मेरेन विसव घेतल्यार ती थांबूक शकता.
क्रॉनीक:ह्या प्रकारांत तकली परत परत उसळूंक शकता आनी ती एक फावट उसळूंक लागल्यार चड वेळ मेरेन उरता.
दोन पिडांक लागून मनशाची तकली परत परत असळूंक शकता.१)मायग्रेन (Migraine), २)टॅन्शन हेडेक, मानसीक ताणाक लागून उसळपी तकली.
मायग्रेन: हातूंत मनशाची तकली चड खर प्रमाणांत उसळूं येता.तशेंच ताका ओकूंक आयिल्लेवरी दिसता.कांय खेपे ओंकारेय येतात. ही पिडा चड करून तकलेंतल्यो रगताची पुरवण करपी शिरो ताणिल्ल्यान आनी सुजिल्ल्यान जाता.कांय लोकांक चॉकलेट आनी चीज, ह्यो वस्तू खातकच मायग्रेनाचो झटको येवंक शकता. ‘मायग्रेन’ ही मदीं मदीं उचकुपी अशी एक त्रासदायक पिडा.तिची दूख एक एक फावट खुबूच खर आसता.कांय जाणांक ही पिडा सप्तकांतल्यान दोन फावटी जावं येता,पूण कांय जाणांक ती कांय म्हयने धरून तीं कांय वर्सां मेरेनच्या अंतरान जाता. चडशा जाणांक मायग्रेन ही थरावीक पद्दतीन जाता.तकली उसळूंक लागचे पयलीं पिडेस्ताक आपले नदरे मुखार काजुले चकचकिल्लेवरी वा काळे थिपके दिशिल्लेवरी जाता. कांय जाणांच्या दोळ्यांतल्यान दुकां येतात आनी नदर धुंवसार जाता.एक एक फावट खंयचेय एके वटेनचे हातपाय मुयेल्लेवरी जातात.हें सगळें जाल्या उपरांत तकली एके अमुकूच सुवातेर उसळूंक लागता आनी पिडेस्ताक ओंकूक आयिल्लेवरी दिसता.
दोतोर ही पिडा उणी करूंक जीं तरेकवार वखदां दिता ताका लागून रगताची पुरवण करपी शिरांक आयिल्ली सूज देंवता.
मानसिक ताणाक लागून उसळपी तकली Tention Headache: जायत्या जाणांक मानसीक ताणाक लागून तकली उसळटा. जेन्ना मनशाच्या मनाचेर कसल्याय कारणाक लागून ताण वाडटा वा ताका खूब पुरो जावन ताचे कुडिवयलो ताण वाडिल्लो आसता तेन्ना तकलेचे स्नायू आंवुळटातजाका लागून मनशाची तकली उसळटा.हांगा तकली उसळपाची दूख ही चड करून तकलेचे फाटलेवट्येनच्यान आनी मानेच्या भागांत उपरासता. चडशी मानसीक ताणाक लागून उसळपी तकली ही दूख काडपाच्या गुळ्यांनी उणी जाता.
मनशाचे तकलेच बशिल्लो मार (Head injury): पन्नास वर्सां पिराये सकयल्या लोकांक मेंदवाक बादा जावपाचें मुखेल कारण आसता तांचे तकलेच बशिल्लो मार.
जेन्ना तकलेक कसल्याय कारणाक लागून मार लागता तेन्ना त्या माराचे तिव्रतायेप्रमाण तिका उणी अदीक दुखापत जावंक शकता. जेन्ना मार सौम्य आसता तेन्ना तिका जी दुखापत जाता ती कायमच्या स्वरूपाची नासता. पिडेस्ताची तात्पुरती साबूद वचून तो त्या मारांतल्यान पुरायपणान निवळूंक शकता.पूण जेन्ना लागिल्लो मार चड खर आसता तेन्ना तो चड भितर मेरेन पावन मेंदवाची वाट लागूं य्र्ता. हो प्रकार चड गंभीर आसता.रोकडोच उपाय जालो ना जाल्यार पिडेस्त आपलो जीव वगडावंक शकता.हाचें मुखेल करण आसता मेंदवात वा ताच्या भोंवतणच्या आवरणां मदीं आसपी सुवातींनी जाल्लो रक्तस्त्राव म्हणजेच हेमोरेज (Hemorrage). हें सांकळपी रगत ऑपरेशन करून रोकडेंच भायर काडलें ना जाल्यार ताचो दाब मेंदवाचेर पडून ताचेर आसपी तरेकवार केंद्रां निकामी जावंक शकतात आनी मनशाची भलायकी सामकीच इबाडूंक शकता.
भुरगें जावचे पयलीं,जातना वा रोकडेंच जाल्या उपरांत जर ताचे तकलेक मार बसलो जाल्यार ताचे कुडिचो खंयचोय एक भाग लुळो पडूं येता. ह्या प्रकाराक सॅरॅब्रल पॉल्सी (Cerebral palsy) म्हण्टात.मेंदवाक मार लागून लुळे पडपाचे खूब तरांचे प्रकार आसतात, जातूंत मनशाच्या स्नायुंचो हालचालींवयलो ताबो सुटिल्लो आसता.
