तरसाद
माजराच्या कुळांतले मोनजातीवरी आसता.ताचें हड्डें रुंद आसून फाटीचो भाग अशीर आनी देंवत गेल्ल्यान ताका कुबड आशिल्ल्या भाशेन दिसता.ताचे फुडले पांय फाटल्या पायां परस घट आनी लांब आसतात.फाटले पांय आंखूड आनी अशक्त धांवता आसतना आसतना ताचीं धोंपरां एकामेकांचेर घांसतात आनी फाटले पांय सरकटत व्हेल्लेभाशेन दिसतात.ताचे शेंपडे पोंदा एक वासाची गांठ आसून तातूंतल्यान तो एके तरेचो फवारो सोडटा.
तळया लागसल्ले वा दोंगराचे खांचींत वा व्हड फातराआड तो रावता.केन्ना केन्ना सायाळी ह्या जनावरान केल्ल्या बिळांतय तो रावता.तो निशाचर आसून एकलो वा जोडयेन भोंवता.मेल्ले आनी कुशिल्ले प्राणी ही ताची मुखेल खावड .तो चड करुन अशक्त प्राणी मारुन खाता.कुशिल्लें मांस मेळना जाल्यार तो बोकड्यो मेंढरां आनी सुणी मारुन खाता.ताका कुशिल्लें मास खावपाची संवय आशिल्ल्यान ताका रानाचो आरोग्यरक्षक म्हळां.कांय तरस फिसकारतात जाल्यार कांय तरसांचो आवाज मनशाच्या हांसपा भाशेन आसता.
मादी तरसाक चड करुन 2-4 पिलां जातात.पिलांच्या आंगार स्पश्ट काळे पटे आसतात.पूण व्हड जातकच हे पटे अस्पश्ट अशे जातात.
पुडी कोराच्या तरसाचें शास्त्रीय नांव हायना.ब्रुनिया आनी थिपके आशिल्ल्या तरसाचें शास्त्रीय नांव क्रोक्युटा क्रोक्युटा.आफ्रिकेंतलें तरस सदांच कळपान शिकर करतात आनी बैलासारक्या व्हड प्राण्याचेर लेगीत हल्लो करतात.शींव आनी वाघ ह्या सारकिल्या जनावरांक,तांच्या उतारवयांत,पिडापीड करपाक लेगीत तरस फाटीं रावना.
तरसाद
एक पुर्विल्लें परंपरीक शस्त्र.धनुर्वेदांत शस्त्रांचें जें विभाजन केलां,तातूंत तरसाद ही अमुक्त म्हळ्यार हातांत धरुन झुजपाच्या,शस्त्रांत पडटा.आदल्या काळांत सैनीक व्दंव्दं झुजाखातीर तरसादीचो वापर करताले.दुस्मनाचे तरसादिचे वार स्वताचे तरसादीचेर घेवन वा ते वार चुकोवन स्वताची राखण करपाची चाल आशिल्ली,पातें आनी आकार कणेरीच्या पानांभाशेन आशिल्ल्यान पात्याक पान अशेंय म्हण्टले.सादारणपणान पात्यावयल्यानूच तरसादीचें वर्गीकरण करतात.मुठीचेय जायते प्रकार दिसतात.पात्याच्या आकारावयल्यान झुजांत तरसाद कशेतरेन वापरांत येताली हें कळटा.
अश्ययुगांतल्या धारेच्या फातरी आयुधां पसून तरसादीचो उगम जालो.महाभारताच्या शांतिपर्वांत बह्यान याग केलो,तेन्ना अशना ह्या कमळासारके उल्केंतल्यान तरसादीचो जल्म जालो.अशें भीष्म सांगता.गदा,कुराड,गोफिण,धोणू,भालो असो शस्त्रांचो विकास जायत गेलो आनी तातूंतल्यान तरसाद प्रचारांत आयली अशें म्हण्टात.
सुमेर,भारत,पॅलॅस्टान ह्या वाठारांत क्रिस्त तीन हजार वर्सां आदीं वा ताचे पयलीं 40 सेंमी.लांबायेच्यो मोटव्यो तरसादी वापरताले.तांबें,कांशें हांच्यो पाती आनी हाडाच्यो वा धातूच्यो मुठी बसोवन तरसादी करताले.हर्डोइ,बिठूर,हैदराबादाच्या उत्खननांत हडप्पा संस्कृतायेंतल्यो तरसादी मेळळ्यात.फोर्ट मनरोंत इ.स.आदी 1,200,काळांतली तरसाद मेळ्ळ्या. वैदीक आनी हेर वाड्.मयांनी तरसादीक करवाल,असि,निस्त्रिंश,चंद्रहास,खडग्,मंडलाग्र.असियष्टि अशीं नांवां मेळटात.आर्विल्ल्या काळांत वाठार वा खाशेल्या मनशावयल्यान तरसादी वळखतात.भरतहुताच्या शिल्पकामांत शुंग काळांतल्यो तरसादी पळोवंक मेळटात.कुशाणकाळांत अशीर,सरळ,आनी त्रिकोण तोंकाच्यो तशेंच कणेरीच्या पानांवरी पात्याच्यो तरसादी आशिल्ल्यो गुप्तकाळांत खंडा तरसादी चलणुकेंत आयल्यो.मदल्या युगांतल्यो अशीर समांतर पूण सरळ आनी दुधारी पात्याच्यो साद्यो मुठी आशिल्ल्यो तरसादी आदिचनल्लूर,अमरावती,नागार्जुन कोंडा, अजिंठा,वेरुळ,भुवनेश्वर,बादामी ह्या सुवातींवयल्या शिल्पांनी आनि चित्रांनी दिश्टी पडटात.
वाकाटक काळांतल्यो रुंद पात्याच्यो तशेंच खुरपी पात्याच्यो तरसादी अजिंठा-वेरुळच्या शिल्पांनी दिश्टी पडटात.मुठये कडेन अशीर आनी तोंका कडेन रुंद पातें आशिल्ले कोपीस तरसादीचो नमुनो जावा-सुमात्राच्यां देवळाच्या शिल्पांनी आसा.
तेराव्या आनी चवदाव्या शेंकडयां सावन भारतांत इराणी आनी तुर्की तरसादी येवंक लागल्यो.आईन-ई-अकबरी हातूंत ह्या तरसादींचीं वर्णनां दिल्यात,स्पेन,इटली.जर्मनींत तयार जाल्ली पातीं घेवन मराठ्यांनी तांकां हिंदू पद्दतींच्यो लवंगी,डेरेदार आनी खोपडा ह्यो मुठी बसयल्यो.पट्टा ,सकेला वा धूप आनी किरच ह्यो मराठ्यांनी तयार केल्ल्यो तरसादी.
सुरवातेक ते दमास्कानी आनी इराणी आनी उपरांत हिंदुस्थानी पद्दतीन पातें करुंक लागले,हेर तरसादीं परस ह्या प्रकाराक चड खाशेलपण आसा.शिवाजीच्या संदर्भांत आयिल्ली भवानी तरसाद ही पट्टा हेच पद्दतीन आसूंक जाय अशें अस्तंतेंतल्या जाणकारंचें मत आसा.
कर्नाटकांत आद्य-कट्टी नांवाची कोयतेसारकेंपातें आशिल्ली तरसाद दिश्टी पडटा.टिपू सुलतानाचे सैनीक आद्य-कट्टी ही तरसाद वापरताले.नेपाळांत खंडा.कोश आनी कुकरी ह्यो तरसादी चलणुकेंत आसात.नागा आनी आसामी लोक तरसादीक डाव म्हण्टात.भारतांत तरसादीचें पातें आनी मूठ हांचेर कलाकुसर आनी नक्षीकाम करताले.तेचपरी पात्याचेर कुराणांतलीं वचनां,दोळे,कमळां आदी चित्रां कोरांतताले.
