तळी तळीः नाल्ल,तांदूळ आनी विडो घालून भरिल्लें ताट.मूळ थाळी ह्या उतरावयल्यान तळी हें उतर आयलां.जेवणाचे वेगवेगळे प्रकार वाडून सजयल्ल्या ताटाक थाळी म्हण्टात.तळी हें खऱ्या अर्थान दारांत आयिल्ल्या गडयां खातीर मानाचें ताट आसता.पूण ह्या ताटांतलें जेवण शिजयल्लें नासून,जेवणाखातीर लागपी तो शिधो आसता.गोंयांत कांय सुवातींनी तळी ह्या उतराबदला तळय अशेंय उच्चारतात. आदल्या काळांत समाजांतल्या वेगवेगळ्या घटकां कडल्यान मेळपी सेवा-चाकेरेचें मोल आयचे भशेन पयशांच्या माध्यामांतल्यान मेजपाची चाल नाशिल्ली.तर तांदूळ सारकिल्लें धान्य आनी नाल्लासारकेलीं फळां दिवन तांचे सेवेची भरपाय करप जातालें.जात-धर्माचें वर्चस्व मानपाचो तो काळ.त्या काळांत,संस्कृतीच्या त्या राखणदारांक,सगळ्याच लोकांगेर शिजयल्लें मन घेवपाची मान्यताय आसताली अशें ना.देखून तांकां शिजयल्ल्या अन्नाबदला जेवो(शिधो)दिवपाची चाल सुरु जाली.कार्यावळीक सुरुवात करचे आदीं हो शिधो एका ताटांत घालून तांच्या म्हऱ्यांत दवरताले आनी कार्यावळ सोंपल्या उपरांत तो घेवन ते वताले.वतना शिध्यांतले मूठभर तांदूळ घरार वडोवन वा घरकान्नीच्या माथ्यार वडोवन त्या घराची भरभराट जावं असो आशिर्वाद दिताले. गोंय,कोंकण,म्हाराष्ट्र ह्या वाठारांनी तळी दवरपाची चाल आसा.गोंयांत खास करुन शिगम्याच्या उत्सवाक तळी दवरिल्ली दिसता.शिगम्याचे पुनवेदिसा मेळ दर घरा दारांत वचून कांय वेळ चौरंगी गावन नाचता.तालगडी.गोफ,काकाडयां नाच अशे जायते प्रकार सादर केल्या उपरांत खेळे घरचे घरकान्नीक हाडपाखातीर विनवणी करतात.
“ तळी हाड बाये
आसवत्,
आयावपण नांदू तुजें
सासवत तांदळांनी “
खेळयांनी ह्यो वळी गायतकच घरची घरकान्न तळी घेवन येता आनी दारांत एका पाटार ती दवरता.तशे खेळे खोशी जावन गायतात, ‘ तळी हाडली आयांनी
उखल्ली खेळ्यांनी, तिचें घर भरुं रे सुरय तांदळांनी ‘
गीताच्या ह्या कडव्या उपरांत खेळे आरत नाचयतात आनी उपरांत तळीचें सामान काडून घेवन फुडले वाटेक लागतात. तळीचें गीत गांवांकणकणी आनी समाजाकणकणी बदलिल्लें दिसता पूण भितरलो आशय मात तोच आसता.ह्या गीताची आनीक एक देख मेळटा ती अशी-
‘ तळी दिल्ल्या कुळा धनत राख
तळी दिली आयांनी
उखल्ली खेळ्यांनी
तुजे घर शेंसव आमी तीळ तांदळांनी ’
बनवड आनी गडयां खातीरुय दवरतात.दिश्ट काडपाखातीर आयिल्ल्य म्हार वा गांवकाराकूय तळी दितात,नवो म्हूर्तमणी घेतना आनी कान तोंपतना शेटीक,चुडो भरतना काकणकाराक,न्हवऱ्याची मिशी मारतना म्हाल्याक,सवो बांदतना मडवळाक,गणपतीची मूर्त घेतना मुर्तिकाराक तळी दवरपाची चाल आसा. महाराष्ट्रांत खंडोबा देवाक तळी दितात.ह्या प्रकाराक थंय तळी भरप मारतना म्हाल्याक,सवो बांदतना मडवळाक,गणपतीची मूर्त घेतना मुर्तिकाराक तळी दवरपाची चाल आसा. हो विधी करपा वेळार एक तळी तयार करुन पयलीं तयार केल्ल्या एका कळसा म्हऱ्यांत दवरतात.उपरांत त्या कळसाची पुजा करतात आनी ती तळी घेवन कळसा भोंवतणी तीन वेळां ओंवाळटात.खंडोबाचें तेज आशिल्ल्या त्या कळसावयलो नाल्ल उपरांत पांच जाण उबारुन काडटात आनी तळयेंत दवरतात.उपरांत सगळे जाण ती तळी भावार्थान कपलाक तेंकयतात.ह्या वेळार येळकोट घे येळकोट घे असो व्हडा-व्हडान उच्चार करतात.अशें तीन फावट करतकच तो नाल्ल फोडून ताची कातली थंय जमिल्ल्या लोकांक प्रसाद म्हणून वांट्टात. सादारणपणान तळी दोन नाल्लांची आसता,पूण कांय कडेन तळयेंत पांच नाल्लूय दवरतात.आंगवण करुन पांच नाल्लूय दवरपाची चाल आसा.तांदूळ आपल्याक जाय तितके एक पड,शेर अशे दवरतात.विडयाचेर आपल्याक तांकता ते पयशे आनी गोड वा साकार दवरुन हळद-कुकूम दवरतात.
-जयंती नायक तळेः
सादारणपणान सैमीक वा कृत्रीम रितीन जमनीच्या खोल भागांत एकठायिल्ल्या उदकाक तळेळ म्हण्टात.भोवतेक तळ्यांचे कांठ विशेश करुन कृत्रीम रितीन केल्ल्या तळयांचे कांठ आकर्शक पद्दतीन बांदून घेतात.सरोवर आनी बांय हांचे मदल्या आकाराच्या ह्या उदका सांठ्याक प्रदेशा प्रमाण,आकाराप्रमाण,उपेगा प्रमाण वेगवेगळीं नांवां दिल्ली आसात.देखीक-तळीं,ताल,तालाब,नडाग,पुष्करणी,वापी,वापिका.उदका पुरवण(पियेवपाक आनी रोवपाक),धर्मीक कार्या,सोबीतकाय,न्हाण-धूण,अशा जायत्या कारणां खातीर आदींसावन तळयाचो उपेग जाल्लो आसा. आदल्या काळार सावन देवळां,ताज म्हाल,व्हडली शारां,निर्माण करतना जायत्या कारणां खातीर वांगडा तळींय बांदिल्लीं पळोवंक मेळटात.जहांगीर तशेंच शहाजहान आनी हेर मुसलमान राजकतर्यांनी बांदील्लीं तळीं हांची नामना आसा.मदुराईच्या मिनाक्षी मंदिरांतल्या भांगरा कमळांच्या तळ्यांची नामना आसा.करमळेचें सैमीक तळ्यांची कृत्रीम तरेन सोबाय करुन तें एक पर्यटन केंद्र म्हणून ताका म्हत्व आयलां.गोंयच्या भोवतेक व्हड देवळां मुखार तळी बांदोल्ली पळोवंक मेळटा.हे तळयेचो उपेग सांगोड ह्या उत्सवा खातीर मुखेलपणान जाता आसलो,तरी थळावे लोक तिचो न्हावपा धुवपा खातीरय वापर करतात.
तक्षक-1 एक नाग.हो कश्यप आनी कद्रू हांचो पूत,सुतलांतल्या क्रोधवश नांवाच्या नागांच्या पंगडाचो मुखेली.हाका अश्र्वसेन आनी श्रुतसेन
