टपाल मंडळांत सादारणपणान जिल्ह्याच्या आवाठांत एक विभाग Postal Division आसता. विभागाच्या दर्जाप्रमाण ताचो मुखेल अधिक्षक वा प्रबर अधिक्षक(Superintendent /Senior Superitendent)आसता. विभागाच्यो सगळ्यो टपाल कचे-यो ताच्या थेट नियंत्रणाखाला आसतात. टपाल कचेरेंत प्रधान टपाल कचेरी(Head Post Office),उपटपाल कचेरी(Subpost Office),शाखा टपाल कचेरी(Branch Post Office)अशो तीन तरा आसतात. उपटपाल कचेरी आनी शाखा टपाल कचेरी कामकाजाच्या आनी पयशांचे हिशोबाचें बाबतींत प्रधान टपाल कचेरेक बांदिल्ली आसता. व्हड व्हड शारांनी,जंय मंडळ कार्यालय (Circle Office)आसता,थंयच्या प्रधान टपाल कचेरेक'जनरल पोस्ट ऑफिस'म्हण्टात जनरल पोस्ट ऑफिसाक,प्रशासनाचे बाबतींत प्रधान टपाल कचेरे परस चड अधिकार दिल्ले आसतात.
दर एका विभागांत(Division)दोन,तीन,वा केन्नाय चार उपविभाग(SubDivision )आसतात. ह्या दर एका उपविभागांत एकेक निरिक्षक(Inspector)नेमिल्लो आसता. टपाल कचे-यांचें काम सुरळीतपणान आनी प्रामाणिकपणान जावंचे म्हूण तो नदर दवरता. कचे-यांक भेट दिवप,तपासणी करप हें ताचें मुखेल काम. पोस्टमन वर्ग ताच्या हाताखाला आसता.
टपाल हाताळपाची पद्दत-टपाल कचेरी मुखार वा भौशीक मळार उब्यो केल्ल्या टपाल पेट्यांनी लोकांनी घाल्लीं पत्रां,थारायिल्ल्या वेळार टपाल कचेरींत एकठांय करतात.टपाल कचेरींत तीं सारकीं मांडून तिचेर ते टपाल कचेरेंच्या नांवाचो आनी तारखेचो शिक्को मारतात.वांगडाच ताचेर मारिल्ली टपाल तिकीट रद्द करतात.उपरांत टपाल कचेरेंत तांची मुळावी वांटणी(sorting)जाता.ही वांटणी व्हड व्हड शारांपुरती आनी भागांपुरती मर्यादीत आसता.उपरांत अशी वांटणी केल्लीं पत्रांचीं बंडलां जिल्ह्याच्या वा विभागाच्या वांटणी कार्याल्यांत(sorting office)धाडटात.थंय तांची परती जिल्हो,शहर अशी बारीक वांटणी जाता.हीं अशीं वांटणी केल्लीं पत्रांचीं बंडलां साकांत भरून रेल्वेन,विमानान,मेल मोटारीन वा बसीन त्या त्या शारांत,जिल्ह्यांत,भागांत धाडटात.थंय तांची टपाल कचेरी प्रमाण वांटणी काम पोस्टमन करता.परदेशांत वचपाचें टपाल वा परदेशांतल्यान येवपाचें टपाल ‘विदेश टपाल सेवे’ वरवीं(foreign post office)वता आनी येता.ही विदेश टपाल सेवा भारतांतलीं अंतरराश्ट्रीय विमानतळां,बंदरां हांकां जोडून आसा.टपाल कार्याल्यांतल्यान टपाल पावोवपाभायर मनी ऑर्डरी धाडपाची सुविधा आसता.हे वेवस्थे वरवीं भारतांतल्या खंयच्याय भागांत पयशे धाडून दिवं येतात.पोस्टमन हे पयशे दारांत व्हरून पावयता.मनीऑर्डरीचो हिशोब राखूंक थरावीक वाठार आस्पाविल्ल्या लेखा तपासणी कार्याल्याची (audit offices)वेवस्था केल्ली आसा.तेचप्रमाण टपाल बचत येवजणे खाला पयशे घेवन ते जुरासयत परत करपाची वेवस्था आसा.तारायंत्रावरवीं तारो(संदेशवाहन)धाडपाची सोय मुखेल टपाल कचे-यांनी उपलब्ध आसा.मोल येणें(value payable)पद्दतीन टपालावरवीं वस्तू मागोवं येतात.तांचें मोलय टपाल कर्यालया वतीन फारीक करुं येता.परदेशांत ही पद्दत बरीच घोळ्ळ्या.पूण भारतांत ही पद्दत चड करून पुस्तकां मागोवपापुरती मर्यादीत आसा.
मोलादीक कागदपत्रां,पार्सलां धाडटना तीं रजीस्टर करपाची सुविधा टपाल कार्याल्यांत आसा.जाय जाल्यार तांचो विमोय उतरावं येता.हे सुविधेवरवीं पत्रांक,पार्सलांक संरक्षण मेळटा.
१९११ वर्सा भारतांत विमानावरवीं टपाल पावोवपची(air mail)सुविधा सुरू जाली.१५ ऑगस्ट १९७२ ह्या दिसासावन पिनकोड पद्दत लागू जाली.१ एप्रिल १९८६ह्या दिसा जलद टपाल(speed post)सुविधा सुरू जाली.सरकारी टपाल सेवेवांगडा,समांतर अशी खाजगी टपाल सेवा (पत्रां,पार्सलां पुरती मर्यादीत)आयज मुखेल शारांनी चलता.
