मेरुपर्वताचेर वता.थंय ताचेर सगळे देव अभिशेक करुन ताका परत आवय महऱ्यांत हाडून पावयतात.तीर्थंकराचे वट्ट जिणेंत पांच तरांचे उत्सव जातात.तांकां पंचकल्याण अशें नांव आसा.गर्भकल्याणक.जल्मकल्याणक,दीक्षाकल्याणक,केवलज्ञाकल्याणक आनी निर्वाणकल्याणक अशीं तांचीं नांवां आसात.
तीर्थंकराक केवलज्ञान प्राप्त जातकच तो जेन्न धर्मोपदेश करुंक येता,तेन्ना देव थंय येवन एका दिव्य सभामंटपाची रचणूक करता असो भावार्थ आसा.ह्या सभामंडपाक चारुय वटांनी चार दारां आसतात.मुखेल दारामुखार एक व्हड मानस्तंभ उबारिल्लो आसता.देव,देवी.साधू,साध्वी आदीच्यो बारा तरांच्यो परिशदो मानल्यात.तीर्थंकर अशोक झाडाखाला शींवासनार बसून आपले दिव्य वाणीन उपदेश करतात.अशा वेळार ताचें तोंड चारुय दिशेवटेन दिसता अशें समजप जाता. जैनांनी तीर्थंकरांक देवापरसय व्हड मानल्यात.जायते देव-देवता.यक्षयक्षिणी तीर्थंकरांचे सेवक शरिरक्षक मानल्यात.तीर्थंकरा भोंवतणी बारा सभा आसून तातूंत गणधर,मुनी,कलावासी,देवी,आर्यिका आनी बायलो,भवनवासी देवी,इंद्रासयत कल्पवासी देवी,इंद्रासयत भवनवासी देवी,इंद्रासयत व्यंतरवासी देव,मनीस आदी आसात.
भूत,वर्तमान आनी भविश्य ह्या तिनूय काळांत दरेकी चोवीस तीर्थंकरांचें अस्तित्व मानून घेतलां.जंबुव्दीपाच्या भरतक्षेत्रांतल्या चोवीस तीर्थंकरांचें पुराय विवरण तिलोयपण्णत्तीत दिल्लें आसा.भारताच्या वर्तमान काळांतल्या चोवीस तीर्थंकरांमदीं ऋषभदेव हो पयलो जाल्यार महावीर हो निर्माणो काळांतल्या चोवीस तीर्थंकर.ह्या चोवीस तीर्थंकरांविशीं जैन ग्रंथांत म्हायती दिल्ली आसा.हे चोवीस तीर्थंकर अशे- 1)ऋषभ वा आदिनाथ 2) अजिनाथ 3)संभवनाथ 4) अभिनंदननाथ 5) सुमतिनाथ 6)पद्मप्रभ 7)सुपाश्र्वनाथ 8)चंद्रप्रभ 9)पुष्पदंत 10)शीतलनाथ 11)श्रेयासनाथ 12)वासुपूज्य 13)विमलनाथ 14)धर्मनाथ 15)शांतिनाथ 17)कुंथुनाथ 18)अहरनाथ 19)मल्लीनाथ 20) मुनिसुव्रतनाथ 21)नमिनाथ 22)नेमीनाथ 23)पाश्र्वानाथ 24)महावीर वा वर्धमान.
सगळ्या तीर्थंकरांचो जल्म उदेंत भारताच्या नगरांतल्या क्षत्रीय कुळांत आनी राजवंशात जालो असो उल्लेख मेळटा.तीर्थंकर 7 आनी 23 हे उग्रवंशीय जाल्यार 15,16 आनी 17 हे कुरुवंशांत जल्मल्ले.महावीर हो नाथ कुळांत आनी हेर सगळे क्षत्रीय कुळांत जल्मले असो उल्लेख मेळटा. ह्या चोवीस तीर्थंकरांतले ऋषभ,नेमी,पाश्र्व आनी महावीर हे चार इतिहासीक मनीस आशिल्ले असोय उल्लेख मेळटा.
तीर्थंकरांच्यो मुर्तीः सायप्रस जुंव्यांत अलशियाच्या उत्खननांत इ.स.आदीं 1250 काळांतली आदिनाथाची पंचधातूची मूर्त मेळळ्या.भारतांत जायते कडेन तीर्थंकरांच्या मुर्ती मेळटात.श्वेतांबर आनी दिगबंर ह्या पंथभेदाप्रमाण तीर्थंकरांच्या मुर्तीतूय फरक पडिल्लो आसा.श्र्वेतांबरांच्यो मुर्ती वस्त्रां आनी अलंकार घाल्ल्यो आसात जाल्यार दिगंबराच्या मुर्तीचेर वस्त्र आनी अलंकार दिश्टी पडनात.मुर्तीचे सकयले बसकेर त्य त्या तीर्थंकरांचीं चिन्नां कोरातिल्लीं आसात.कांय मुर्ती शींवासना आनी प्रभावळ हांचेसकट मेळळ्यात.अबुच्या पहाडाचेर (दोंगराचेर) आदिनाथ देवळांत आदिनाथाची सुमार 4031 किग्रॅ (108 मण) वजनाची पद्मासनांतली मूर्त आसा.ती मूर्त पंचधातुची आसून तिची उंचाय सुमार 2.5 मी आसा.पाटण्या लागसारच्या राजगृह हे सुवातेवयली ऋषभनाथ आर्न नेमिनाथ हांच्यो मुर्ती तशेंच बांकुरा लागसारच्या देऊळभिडाची पाश्र्वनाथार्च मूर्त पळोवपासारकी आसा.
तीर्थयात्राः पवित्र थळांक दिल्ली भेट.थरावीक सुवातींनी देव अदृश रुपांनी वावुरता हे लोक भावनेंतल्यान,तीर्थयात्रेचो उगम जालो आसुंये.देवाचें दर्शन,न्हाण,श्राध्द,पुजा तशेंच हेतुपुर्तीखातीर केल्लें दान,आंगवण सारकिलीं धर्मीक कार्यां,थरावीक अशा पवित्र सुवातींचेर केल्यार चड पुण्य फल मेळटा अशी भावना आसा.ह्या वा आनीक खंयच्याय उद्देशान अशा धर्मीक थळांक भेट दिवपाचे भोंवडेक तीर्थयात्रा म्हण्टात.जगांतल्या दर एका धर्माप्रमाण धर्तरेवयलीं कांय खाशेलीं थळां पवित्र मानतात.ह्यां थळांक तीर्थक्षेत्रा म्हण्टात.दर एक धर्माच्या धर्मगुरुंनी आप आपल्या अनुयायांखातीर अशा तीर्थक्षेत्रांची शिफारस केल्ली आसा.खंयच्याय उद्देशान तीर्थयात्रा करप जाली तरी पाप-निवारण आनी पुण्य –संचय हे तीर्थयात्रेफाटले दोन मुखेल उदेश आसतात.
तीर्थ म्हळ्यार तारक.तरति पापदिंक यस्मात् म्हळ्यार जाचेवरवी मनीस पापांतल्यान पेंवन वता तें तीर्थ,अमरकोशांत तीर्थ शब्दाचे जे अर्थ दिल्यात ते अशे-उदक आशिल्ली सुवात.आगमशास्त्र,ऋषींच्या आश्रयांची सुवात.हे भायर देवांचीं निवास्थानां,पवित्र भूंय-वाठार हांकां स्कंदपुराणांत तिर्थां म्हळ्यांत.वेगवेगळ्या ग्रंथींनी तीर्थ ह्या शब्दाची उपमा वेगवेगळ्या घटकांक दिल्ली आसली तरी सादारणपणान तीर्थ म्हळ्यार पवित्र उदक अशेंच मानतात आनी भोवतेक सगळ्या तीर्थक्षेत्रांचो संबंद ह्या पवित्र उदकाकडेन,ह्या ना त्या रुपांत येता.
हिंदूंच्या मतान,सैमांत देवताशक्त वावरत आसता.ताका लागून दोंगर,न्हंयो,दर्या,रानां.रुख हांकां हिंदू धर्मांत तीर्थक्षेत्राचें स्वरुप प्राप्त जालां.उदकांत पवित्र करपाचो गुणधर्म आशिल्ल्यान,न्हाण घेतकच पाप आनी पिडा ना जातात,हे समजुतीन जलातिर्थांक म्हत्व येता.देव,देवांचे अवतार वा प्रषित हांच्या वास्तव्याक लागून आनी चमत्करांक लागून पावन जाल्लीं थळं तीर्थक्षेत्राम जाल्यांत.अशा सुवातींनी उपास्य देवतांच्या मुर्तींची स्थापणूक करतात.देवळां,समाधी,स्तूप,कबरी,दर्गे ह्यो पवित्र वास्तू तयार जातात.ह्या सुवातींनी पवित्र शक्तिचें वास्तव्य आसता अशें मानतात.विशिश्ट देवता वा एकाद्रे व्यक्तीचो आत्मो,थंय सुक्ष्म रुपांत वावुरता आनी थंय वता ताचेर ताची कृपा जाता असो समज आसा.
दर एका भावार्थी मनशाक आपले जिणेंत एकदां तरी तीर्थयात्रा घडची अशें दिसता.ती जालिना जाल्यार आपल्या हातांतल्यान घडिल्ल्या ल्हानव्हड पातकांचें निवारण जावंचेंना आनी आपल्याक सर्ग वा मोक्ष मेळचोना अशी ताची भावना आसता.तिर्थाचेर वचून पितरांचे श्राध्द केलेंना जाल्यार तांचो उध्दार जायना असोय एक समज आसा.भारत देशांत हजारांनी तिर्थां आसात.त्या सगळ्यांची यात्रा करप कोणाकूच शक्य ना ,पूण चडशे लोक काशी-रामेश्र्वर,चार धामां,बारा ज्योतिर्लिंगां आनी सात पुऱ्यांची यात्रा करतात.हिंदू धर्मांत जायते धर्मपंथ आसले तरी त्या सगळ्यांनी तीर्थयात्रेक चड प्राधान्य दिलां.तीर्थक्षेत्रांतले धर्मीक वातावरण,विव्दान आनी साधूमनीस हांचे दर्शन ,थंयचे नेम,त्य त्या
