उत्सवांभितर,आषाढ शु,व्दितीयेक चालू जावपी रथयात्रेची परब म्हत्वाची आसता,इंद्रद्युम्न कुंडाचे देगेर एका माटवांत आठ दीसमेरेन गुंडीचायात्रा चलता.
रामेश्वर-रामेश्वर हें दक्षिणेक दर्यादेगेर आशिल्लें धाम बारा ज्योतिर्लिंगातलेंच एक.हांगा श्राध्द,पींडदान,भांगराच्या धनुष्याचें दान करतात.तशेंच थंय रेंवेचें लिंग करुन ताची पुजा करतात.यात्रेकरी हांगासावन रेंवचें सेतुमाधवलिंग आपले वांगडा व्हरुन तें प्रयागातिर्थांत गंगेत सोडटात.काशी रामेश्र्वराची यात्रा ही हिंदूंची सगळ्यांत म्हत्वाची यात्रा मानल्या.
मोक्ष दिवपी सात पुऱ्योः काशी,कांची,मायापुरी(हरव्दार),अयोध्या,व्दारावती(व्दारका),मथुरा आनी अवंतिका(उज्जैन वा उज्जयिनी)ह्या सात पुऱ्यांतल्यो काशी आनी व्दारकां हांचें वर्णन वयर आयलां.कांची हें दक्षिणेतलें नामनेचे वैष्णव क्षेत्र,शैव क्षेत्र आनी शाक्त क्षेत्र आसा.मायापुरी (हरव्दार ही हिमालयांतल्या मायापुरी,हरव्दार,कनखल,ज्वालापूर आनी भीमगोडा हीम पांच तिर्थां मेळून हरव्दार म्हण्टात.अयोध्या ही रामाची राजधानी.पयल्या आनी चवथ्या तीर्थकरांचें जल्मस्थान आशिल्ल्यान हें जैनांचेंय पवित्र क्षेत्र .कृष्णपुजा आनी भागवत धर्म हांचें मथुरा हें केंद्र,मथुरेच्या वाठारांत 12 रानां आनी 24 उपवनां हांचो उल्लेख मेळटा. वृंदावन हें मुखेल.लागसारुच गोवर्धन पर्वत आनी गोकुळ हीं पवित्रस्थानां आसात.अवंतिकेक महाकालेश्वर आशिल्ल्यान हें बारा ज्योतिर्लिंगांतलें एक मानतात.तशेंच हें शक्तीपीठ लेगीत आसा.
शिवलिंगा खूब आसात,पूण तातूंतलीं बाराच लिंगा मुखेल आसून,तांकांच ज्योतिर्लिंगा म्हळां.तीम अशीं आसात-सोमनाथ,विश्र्वेश्र्वर,रामेश्र्वर,महाकालेश्वर,मल्लिकार्जुन,ओंकार आनी अमलेश्र्वर,केदारनाथ,भीमाशंकर,त्र्यंबकेश्र्वर,वैद्यनाथ वा वैजनाथ,नागनाथ वा नागेश ,घृष्णेश्र्वर.
हेर कांय शैव क्षेत्रां आसात,तीं अशीं-सूर्र् म्हळ्यार शिवच,अशें मानतात,ते खातीर ओरिसांतली कोणार्कच्या सुर्यमंदिरासारकीं देवळां हीं शिवमंदिरांच आसात.नेपाळांतले पशुपतिनाथ महादेव हें यजमानमुर्तीचें तीर्थ.शिवकांची गावांत एकाम्रेश्र्वर हें क्षितिलिंग,श्रीरंगनाथसावन लागींच आशिल्लें जंबुकेश्र्वर हें अप्-लिंग,अरुणाचलांत तेजोलिंग,काळहस्तीश्र्वराक वायुलिंग आनी चिदंबरमाक आकाशलिंग आसा.तशेंच हिमालयांत कैलास ,काश्मीरांत अमरनाथ,उत्तर प्रदेशांत गढमुक्तेश्र्वर आनी उत्तरकाशी,नेपाळांत मुक्तीनाथ,गुजरातांत हाटकेश्र्वर आनी कुमारेश्र्वर,महाराष्ट्रांत शिखरशिंगणापूर आनी महाबळेश्र्वर,कोल्हापूरचो-जोतिबा,दक्षिणेंत मायावरण,गोकर्ण महाबळेश्र्वर,मध्यार्जुनक्षेत्र,तिरुवारुर,तंजावर,तिरुनेलवेली,तेनकाशी हीं मुखेल शैव क्षेत्राम आसात.महाराष्ट्रांत पुण्याक जेजुरी आनी साताऱ्यांत पालीचो खंडोबा हींय शिवाचींच रुपां.
शक्तिपिठाः देशांत वट्ट 108 देवीचीं स्थानां सांगतात.देवीचीं 1 शक्तिपिठां आसात अशी कल्पना आसा.दक्षाच्या यज्ञांत अपमान जाल्ल्यान सतीन प्राणाचो त्याग केलो,ताका लागून दुखेस्त शंकर सतीचें मडें आपल्या खांदार घेवन नाच करीत त्रैलोक्यांत भोंवपाक लागलो.हें पळोवन विष्णु आपल्या चक्रान सतीच्या देहाचे कुडके करुन ते देशाच्या विंगड विंगड वाठारांनी उडयले.हे कुडके आनी तिचे हेर अलंकार 51 सुवातींनी पडले.थंय दरेक सुवातेर एक एक शक्त आनी एक एक भैरव आसात.ते ते सुवातेक उपरांत शक्तिपीठ म्हणूंक लागले. तातूंतलीं कांय मुखेल शक्तिपिठां अशीं-कामाख्या,कामाक्षी,कन्याकुमारी,काली,महालक्ष्मी,काशी,वृदांवन,श्रीशैलम्,पंचवटी,प्रभास,उज्कयिनी,पुष्कर,मानस सरोवर,प्रयाग,जगन्नाथपुरी,अमरकंटक,पशुपतिनाथ आनी कुरुक्षेत्र.
महाराष्ट्रांतल देवीची औट म्हळ्यार साडेतीन स्थानां नामनेचीं आसात.तीं अशीं-मातापूरची (माहूर) रेणुका.तुळजापूरची भवानी,आंबेजोगाईची योगेश्र्वरी आनी कोल्हापूरची महालक्ष्मी(अर्दे पीठ) हीं देवीचीं साडेतीन पिठां मानतात.
मदुरा हें दक्षिणेतलें म्हत्वाचें तीर्थक्षेत्र आसून थंय मीनाक्षीचें व्हड देवूळ आसा.म्हैसूरचें चामुंडादेवीचें म्हळ्यार महीषासुरमार्दिनीचें देवूळ प्रसिध्द आसा.गोंयची शांतादुर्गा आनी सौंदत्ती,धारवाडची रेणुका म्हळ्यारच यल्लमा,ह्यो देवीच्यो कांय हेर सुवाती आसात.
गणपतिक्षेत्राः महाराष्ट्रांतलें अष्टविनायाक;प्रयागाचो कार गणपती आनी काशाचो ढुंढीराज वा धुंडीराज गणपति; यवतमाळ जिल्ह्यांतलें कळंबचें चिंतामणिक्षेत्र आनी अदोषचें शमी विघ्नेश; नर्मदेचे देगेर पारिनेर हें मंगलमूर्ती क्षेत्र,परभणी जिल्ह्यांत ,गंगामसलेचें भालचंद्र गणेश क्षेत्र; तेलंगणांत विजयपूरचो गणेश; वेरुळचो लक्षविनायक;पाचोऱ्यालागसार पद्मालयचो सहस्त्रार्जुनाचो उपास्य गणेश;जालन्या लागसार नामलगावचो गणपती;औरंगाबाद जिल्ह्यांत,राजूर हांगाचो गणपती;कावेरीचे देगेर कुंभकोणमचो श्र्वेत-विघ्नेश्र्वर तीर्थ; कुलाबा जिल्ह्यांत मुरुडचो गणेश;रत्नागिरी जिल्ह्यांतलो गणपतीपुळे हीं गणपतीचीं नामनेची क्षेत्रां आसात.तशेंच कुलबा जिल्ह्यांतलो टिटवाळा आनी कर्नाटका राज्यांत इडगुंजी,कुरुडमेळ.शिर्शी आनी शिराळी ह्या क्षेत्रांनी गणपतीचीं स्थानां आसात.
दत्त संप्रदायाचीं तीर्थक्षेत्राः पुराणांनी दत्ताचें शयनस्थान म्हणून वर्णिल्ल्या माहूर गांवांत चांगदेव राऊळ हाका साक्षात्कार जाल्लो अशें म्हण्टात,गिरनार पर्वताच्या (सौराष्ट्र) शिखराचेर दत्तोपासनेचें एक पुर्विल्लें केंद्र आसा.दत्ताचो अवतार म्हणून मानिल्ल्या नरसिंह सरस्वतीचें जल्मस्थान अकोला जिल्ह्यांत,कारंजे गांवांत श्रीगुरुच्या पादुकांची स्थापना केल्या.कृष्णादेगेर सांगलींत ,औदुंबर गांवांत एक फावट नरसिंह सरस्वती चातुर्मासाक बशिल्ल्यान ही सुवात पवित्र मानतात.कृष्णा आनी पंचगंगा हांच्या संगमाचेर,कोल्हापूरांत नरसोबाची वाडी गांवांत नरसिंह सरस्वती बारा वर्सां राविल्लो.हांगाच कृष्णेच्या घाटाचेर दत्ताच्या,मनोहर पादुकांचें देवूळ आसा.भीमा आनी अमराज हांच्या संगमाचेर गुलबर्गांत गाणगापूराक नरसिंह सरस्वतीचें तेवीस वर्सां वास्तव्य आशिल्लें.हांगाच्या पादुकांक निर्गुण पादुका म्हण्टात.तशेंच नेपाळांतलें भटगांव,दक्षिणेंतलें बाबा बुढण,पांचाळेश्र्वर,प्रवरादेगेवयलें जोर्वे,चित्रकूटा लागसारचो अनुसूया दोंगर आनी ताचेवयलें दत्त जल्मस्थान,ब्रह्मावर्तचें ध्रुवस्थान,माणिकप्रभूचें माणिकनगर,अक्कलकोटकार स्वामीचें अक्कलकोट,वासुदेवानंद सरस्वतीचें गरुडेश्र्वर,रत्नागिरी जिल्ह्यांतलीं हुमणाबाद आनी माणगांव हींय नामनेचीं स्थानां आसात.
कांय मुखेल वैष्णव क्षेत्राः मुरादाबादेंत सभल गांवांत भगवान कल्काचो अवतार जातलो अशें मानतात.नेपाळांतलें वाराहक्षेत्र वा कोकामुख हें कोसी न्हंयेचे देगेवयलें नामनेचें क्षेत्र,गुजरातेंत डाकोर हांगाचें रणछोडजीचें देवूळ,आंध्र प्रदेशांतल्या तिरुपतीचो बालाजी,म्हैसुरा लागसार श्रीरंपट्टम् हांगाची नारायणाचि मूर्त,मेलूकोटे वा यादवागिरी हें दक्षिणेंतल्या
