- कों. वि. सं. मं.
तोरींग
(मराठी: पपनस, बंपारा; इंग्लीश: शॅडॉक, पमेलो; लॅटीन: सिट्रस ग्रँडिस, सि. डिकुनामा, सि. मॅक्सिमा; कूळ: रुटेसी).
ही लिंबू वंशांतली वनस्पत सुमार ४-५ मी. ऊंच वाडटा. झाडाक १५-२० सेंमी. व्यासाचीं वाटकुळीं फळां लागतात. फळांचें सरासरी वजन सुमार दोन किलो आसता. पांच कील वजनाचीं लेगीत फळां आसूं येतात. फळांत तांबशा रंगाचो गर आसता.
ही वनस्पत मूळ मलेशिया आनी पॉलिनीशिया देशांतली. जावा ह्या देशांतल्यान ती भारतांत आयली असो उल्लेख मेळटा. तोरिंगाची लागवड अमेरिका, स्पेन, इटली, जपान, अर्जेंटीना, मेक्सिको, ब्राझील, मोरोक्को, इस्त्रायल, इजीप्त ह्या देशांनी करतात. भारतांत ह्या पिकाची व्हडलीशी लागवड ना. पंजाब, महाराष्ट्र, कर्नाटक, तमीळनाडू ह्या राज्यांनी तोरिंगाची लागवड थोड्याप्रमाणांत करतात. गोंयांत वेपारी तत्वाचेर ह्या पिकाची लागवड केल्ली दिसना. हीं झाडां गोंयच्या कुळागरांनी, भाटांनी आनी पोरसांनी लायिल्लीं दिसतात.
भारतांत ह्या पिकाच्यो सुदारीत अशो जाती विकसीत करूंक ना. पूण हेर देशांनी कांय जाती विकसीत करून वापरांत आसात त्यो अशो – डंकन, फोस्टर, रॉयल, मार्श, थॉमसन आनी रूबी.
२०० ते ३७० सॅ. तापमानांत ह्या पिकाची वाड बरी जाता. चड प्रमाणांत धुकें आनी थंडी ह्या पिकांक सहन जायना. लागवड करपाखातीर बर्या निचर्याची आनी सुपीक जमीन वेंचतात. लागवड बियांपसून वा कलमां लावन करूं येता. जून म्हयन्यांत ६x६ मी. अंतराचेर ६०x६०x६० लांब, रूंद आनी खोल नेमां मारतात. ह्या नेमांनी अर्द किलो मसुरी फोस्फेट, अर्द किलो स्टेरामील आनी १०० ग्रँ. बी. एच. सी. १०% घालतात. सारें दिल्यार तोरिंगाचें झाड बरें वाडटा आनी चड फळां दिता. एक वर्स पिरायेच्या झाडाक १०० ग्रॅम नत्र, ५० ग्रॅम स्फुरद आनी ५० ग्रॅम पलाश दिवंचें. हें प्रमाण वर्सान वर्स वाडोवन आठ वर्सां आनी ताचेवयल्या पिरायेच्या झाडाक ८०० ग्रॅम नत्र, ४०० ग्रॅम स्फुरद आनी ४०० ग्रॅम पलाश दिवंचें. तेभायर शेण, कंपोस्ट, ह्या सारक्या सेंद्रिय सार्याचे वापर करचो. झाडाक थंडे तेंपार आठ दिसांनी एकदां जाल्यार गिमातेंपार चार दिसांनी एकदां उदक दितात. सप्टेंबर ते नोव्हेंबर ह्या तेंपार फळां तयार जातात. एका झाडापसून सरासरी १०० फळां मेळटात. ह्या झाडाक रोग किडीचो त्रास चड करून जायना. केन्नाय डींक्या आनी खैर्या ह्या रोगांची लागण जांवक शकता.
तोरिंगाच्या फळांत अ, ब आनी क हीं जीवनसत्वां आसतात. फळ, फळाची साल, पानां हांचो बरोचसो वखदी उपेग जाता. पानांचो रस कोले खांकीचेर वापरतात. फळांचो रोस पोटाचे विकार बरे करता. जेवतकच मुखशुद्दीखातीर तोरिंगाचो गर खातात. फळाच्या रसापसून स्कॉश, सिरप तयार करतात.
- विश्राम गांवकार
तोलकाप्पियम:
तमीळ भाशेंतलो एक पुर्विल्लो व्याकरणग्रंथ. अगस्तीचो शिश्य तोळकाप्पियर हो ताचो कर्तो. ह्या ग्रंथाचे तीन भाग आसात. पयल्या भागांत शब्द आनी ध्वनी हांची भासाभास, दुसर्या भागांत शब्दांची उत्पत्ती, शब्दसंधी आणी वाक्यरचना हांचें विवेचन आनी तिसर्या भागांत समकालीन रीतिरिवाज आनी आचारविचार हांची म्हायती दिल्ली आसा. देखून ह्या ग्रंथाक व्याकरण शास्त्रावरीच सांस्कृतिक नदरेन म्हत्व मेळ्ळां. उपलब्ध आशिल्ल्या तमीळ साहित्यांतलो हो आद्य ग्रंथ समजतात.
तोळकाप्पियमांत तमीळ आनी संस्कृत भास तेचपरी आर्य आनी द्रवीड संस्कृती हांचो सोबीत मेळ घडून आयला. ह्या ग्रंथाच्या दुसर्या भागांत संस्कृत शब्दांक तमीळ भाशेंत आस्पावपाची प्रक्रिया सांगल्या. देखीक अक्षरम् - अक्करम्, वर्त – वर्तई, रूपम् - उरूवम्, क्षणम् - कणळ. तोळक्काप्पियमाच्या तिसर्या भागांतले समाजस्थितीचें वर्णन पळेल्यार अशें दिसता. त्या काळांत द्रवीड संस्कृतीन आर्य संस्कृतींतल्या जायत्या सत्वांशांचो स्विकार करून दक्षिणेंत संस्कृती संगमाचो एक आदर्श निर्माण केल्लो. काव्याचे नदरेन ह्या ग्रंथाक सोबीतकाय आसा.
जैन विचारांचोय ह्या ग्रंथाचेर बरोच प्रभाव दिसता.
तातूंतल्यो कांय ओळी अशो -
विरितिरैप्पेरुड्कडल् अमिलदत्तन्न
ओरुमुदर्कडवुळ, निर्प्रदुढुम्, ‘तिरुवोडु’
शुर्रम्, तलीई, कुर्रम् नीक्कि
तुन्बम्, तोडरा इन्बम् एयदि,
कूरूत्तलै पनिक्कुम्, आर्रल्, शान रु,
कलिपेरुञ शिरप्पिन् वलिवलि पेरुही,
नन्ररी पुलवर् नाप्पण्
वेनरियोडु विळड्गि मिकुकम् याम् एनवे.
अर्थ – समुद्रमंथनातल्यान जशें अमृत वयर येता तशें हे सुर्या, तूं दर्यांतल्यान वयत येता. हे आदिदेवा आमी तुजी उपासना करतात. आमकां भरपूर आस्पत आनी मोगाळ साबार लोकांचो सुखद सहवास मेळूं. आमकां वायट करण्यांपसून पयस कर, आमकां आनंद मेळूं आनी आमच्या आंगांत अशी शक्त येवं जिचेखातीर आमकां मरणार लेगीत जैत मेळूं. सुज्ञांच्या मेळाव्यांत जैतांच्या मुखामळान बसपाचें भाग्य आमकां मेळूं.
- कों. वि. सं. मं.
त्यागराज:
(जल्म: ४ मे १७६७, तिरुवारूर, तंजावर; मरण: ६ जानेवारी १८४७, तिरुवैयारू).
कर्नाटक संगितांतलो एक व्हड रचनाकार, संगिताचार्य आनी गायक. ताच्या बापायचें नांव रामब्रम्हम आनी आवयचें सीताम्मा. ल्हानपणासावनच
